Stachura Organka (2)

Podobnie rzecz się ma z drugim songiem Stachury, wykonanym przez toruńskiego artystę – Wędrówką życie jest człowieka (3’ 22’’). Ten doskonale znany utwór autora Siekierezady zyskał w interpretacji głosowej i muzycznej Tomasza Organka na wartości, dzięki kompozycji muzycznej i aranżacji gitarowej. Podobnie jak wcześniej – wersja Organka różni się od wersji Stachury[1], dlatego spójrzmy najpierw na tekst autora Jak, a następnie na tekst zmieniony przez muzyka:

Wędrówką jedną życie jest człowieka;
Idzie wciąż,
Dalej wciąż,
Dokąd? Skąd?
Dokąd! Skąd!

Jak zjawa senna życie jest człowieka;
Zjawia się,
Dotknąć chcesz,
Lecz ucieka?
Lecz ucieka!

To nic! To nic! To nic!
Dopóki sił
Jednak iść! Przecież iść!
Będę iść!

To nic! To nic! To nic!
Dopóki sił,
Będę szedł! Będę biegł!
Nie dam się!

Wędrówką jedną życie jest człowieka;
Idzie tam,
Idzie tu,
Brak mu tchu?
Brak mu tchu!

Jak chmura zwiewna życie jest człowieka!
Płynie wzwyż,
Płynie w niż!
Śmierć go czeka?
Śmierć go czeka!

To nic! To nic! To nic!
Dopóki sił
Jednak iść! Przecież iść!
Będę iść!

To nic! To nic! To nic!
Dopóki sił,
Będę szedł! Będę biegł!
Nie dam się!

Wersja Organka:

Wędrówką jedną życie jest człowieka;
Idzie wciąż,
Dalej wciąż.

Jak zjawa senna życie jest człowieka;
Zjawia się,
Dotknąć chcesz.

To nic! To nic! To nic! To nic!
Dopóki sił,
Jednak iść!

To nic! To nic! To nic! To nic!
Dopóki sił,
Będę szedł! Będę biegł!

Nie dam się!

Wędrówką jedną życie jest człowieka;
Idzie tam,
Idzie tu.

Jak chmura zwiewna życie jest człowieka;
Płynie wzwyż,
Płynie w niż!

Śmierć go czeka!

Śmierć go czeka!

Śmierć go czeka!

Śmierć go czeka!

Podobnie jak w piosence Jestem niczyj, Tomasz Organek nieco zmienił tekst Stachury, skrócił go, ale obyło się to bez szkody dla kompozycji utworu, tekst nie stracił przez to na wartości. W wykonaniu wokalisty i gitarzysty jest to song o konieczności śmierci, to lament człowieka świadomego skończoności bycia. Powraca zatem w tej piosence podmiot melancholijny, lecz nie pogrążony w apatii i rozpaczy, jak w tekście Jestem niczyj, lecz twórczy, czynny, odkrywczy i odważny, zgodnie z tym, o czym pisał w pracy Oczy Dürera Marek Bieńczyk, kiedy rozmyślał o melancholii romantycznej, która „przez kryzys, destrukcję, zaprzeczenie, wątpienie prowadzi do odrodzenia, przeobrażenia, przemiany”[2]. Myśl o śmierci w tekście Stachury prowadzi do czynnego życia, do twórczej egzystencji, do buntu wobec królestwa wszechogarniajacego Thanatosa, aktywnej i witalistycznej postawy wobec grozy Bytu. Oczywiście zwracano wielokrotnie uwagę na topos homo viator w pisarstwie autora Się, a tytuł tego utworu i jego wymowa służyły do ilustracji tezy o człowieku w nieustającej drodze w twórczości i życiu Stachury, to wszystko racja, lecz ja chcę tu nacisk położyć przede wszystkim na lęk wobec śmierci w prozie i poezji autora Białej Lokomotywy, w songu Tomasza Organka Wędrówką życie jest człowieka melancholia i przygnębiająca, sprawiająca niewyobrażalną grozę świadomość śmierci i kruchości życia powodują, że człowiek podejmuje heroiczny wysiłek podróży przez życie.

Toruński gitarzysta i pieśniarz opowiedział poprzez dwie piosenki Edwarda Stachury dwie ludzkie samotności – w obliczu śmierci oraz w traumatycznym zderzeniu z porzuconą miłością. Odwieczne tematy songów wyśpiewane zostały przez Tomasza Organka w sposób godny pochwalenia, warto również podkreślić fakt, iż twórczo zmienił teksty autora Dużo ognia, a poprzez muzyczne kompozycje zyskały one na wartości, stając się częścią świata opowieści Tomasza Organka o ludzkich cierpieniach.

Przypisy:
[1] E. Stachura, Wiersze, poematy, piosenki, przekłady, redaktor tomu Ziemowit Fedecki, wstęp Krzysztof Rutkowski, Warszawa 1982, s. 262–263.
[2] M. Bieńczyk, Oczy Dürera. O melancholii romantycznej, Warszawa 2002.

Bibliografia:
Bieńczyk M., Oczy Dürera. O melancholii romantycznej, Warszawa 2002.
Bieńkowski Z., Song, „Kultura” 1974, nr 3.
Frith S., Sceniczne rytuały. O wartości muzyki popularnej, przeł. Marek Król, Kraków 2011.
Kaja D., Zjednoczone stany samotności. Dyskursy samotności amerykańskiej w tekstach literatury polskiej XX wieku, maszynopis pracy doktorskiej, Toruń 2013.
Litwornia A., Problematyka lamentów chłopskich, [w zbiorze:] Literatura i metodologia, red. J. Trzynadlowski, Wrocław 1970.
Małczyńska A., Z padłych wstawanie. O melancholii w pisarstwie Edwarda Stachury, Kraków 2014.
Stachura E., Wiersze, poematy, piosenki, przekłady, redaktor tomu Ziemowit Fedecki, wstęp Krzysztof Rutkowski, Warszawa 1982.