Jaka Pol(s)ka

Kazimiera Szczuka w książce Milczenie owieczek. Rzecz o aborcji postawiła tezę tyleż niepokojącą, co efektownie brzmiącą – że problemem nie tyle jest ciąża w Polsce, co Polska w ciąży. W niniejszej dyskusji chcielibyśmy zuniwersalizować podjęty przez znaną aktywistkę problem i zapytać: kim jest dziś kobieta w Polsce? Czym jest Polska w kobiecie? Nade wszystko zaś – na ile niebezpieczne związki polskości i kobiecości mogą znaleźć artykulację w dyskursie literatury?

Nie jest naszą ambicją inicjowanie debaty o charakterze nadmiernie szerokim, światopoglądowym czy pragmatycznym; chodzić będzie o kwestie z pogranicza społeczno-politycznej praxis i zagadnień metaliterackich. Pretekstem do dyskusji jest premiera książki Joanny Mueller Powlekać rosnące, a także zapowiedź antologii opowiadań Portret kobiety, w której znakomite pisarki hiszpańskie ilustrują sytuację współczesnej kobiety w swoim kraju.

Jako możliwy punkt wyjścia dyskusji możemy chyba przyjąć, że nasza polska codzienność naznaczona jest w kwestii kobiecej dość dziwnym rozziewem. Z jednej strony, jakiekolwiek kwestionowanie równoprawnego miejsca kobiety coraz częściej jest postrzegane jako przejaw obskurantyzmu. Z drugiej jednak, wciąż mocne są głosy postrzegające płciowość nie jako określoną rolę bądź funkcję społeczną, lecz jako nienaruszalny, legitymizowany przez jakiś bliżej niesprecyzowany porządek metafizyczny zestaw stałych dyspozycji i zobowiązań.

Czy tak zarysowany stan znajduje swoje odbicie w rzeczywistości doświadczanej przez polską kobietę? Czy polska literatura kobieca znalazła odpowiednie środki wyrazu, by z wyżej opisanym rozpęknięciem się zmierzyć? I czy w ogóle dziś – kiedy w polskim dyskursie teoretycznym na stałe zagościły feminizm i gender studies, a kobiety (przynajmniej w tym roku) zgarniają większość znaczących polskich nagród w konkursach literackich – można mówić o cechach swoistych pisarstwa kobiecego innych niż klasyczna twórczość rodzimych pisarek sprzed kilkudziesięciu i więcej lat?

Na czym odmienność owa się zasadza, w jakim związku pozostaje z nową sytuacją polskiej kobiety? Które nazwiska/tytuły dają najlepszy wyraz owemu nowemu doświadczeniu literackiemu i egzystencjalnemu? To tylko niektóre z zagadnień, które chcielibyśmy poruszyć w naszej debacie – i zachęcamy, by traktować je wyłącznie jako punkt wyjścia, wstępną moderację wypowiedzi o charakterze absolutnie suwerennym. Pytanie zasadnicze brzmi bowiem bardzo prosto: jaka jest współczesna Pol(s)ka? I jaka jest opisująca ją literatura dzisiejszej Pol(s)ki?