Mateusz Pakuła – dramaturg na nowe czasy

Na przełomie XX i XXI wieku pojawiła się w naszej literaturze nowa jakość: dramat, tworzony przez młodych gniewnych (roczniki 60 i 70). Nie byłby on może zauważony jako zjawisko, gdyby nie inicjatywa krytyka z „Gazety Wyborczej” – Romana Pawłowskiego – bacznego obserwatora życia teatralnego. Zorientował się on, że teatr współczesny zaczęła zasilać nowa energia. „Szukałem autentycznych świadectw polskiej rzeczywistości, tekstów, które wdzierają się pod naskórek życia i docierają do prawdy” – pisał. Kończył się na scenach czas zachodnich „brutalistów” (Kane, Ravenhill, Mayenburg). Zaczynał się czas rodzimych dramatopisarzy.

Roman Pawłowski wybrał dziesięciu autorów. Teksty ich opublikował w antologii Pokolenie porno i inne niesmaczne utwory teatralne. Był rok 2003. I tak do polskiej literatury wkroczyli m.in.: Krzysztof Bizio, Marek Modzelewski, Marek Pruchniewski, Michał Walczak. Po antologii Romana Pawłowskiego pojawiły się kolejne. W 2008 roku została po raz pierwszy wręczona Gdyńska Nagroda Dramaturgiczna.

Minęło kilkanaście lat XXI wieku. Proces trwa. Do głosu dochodzą twórcy urodzeni w latach 80. Gdyńską Nagrodę Dramaturgiczną 2014 otrzymał za Smutki tropików Mateusz Pakuła (rocznik 83). Wcześniej trzykrotnie był finalistą GND. Jego dramaty ukazały się do tej pory w czterech zbiorach: Biały dmuchawiec. Pięć sztuk teatralnych (2010), Kowboj Parówka i trzy inne sztuki, Na końcu łańcucha (dyptyk – 2012) oraz Panoptikos ( 2015). W miesięczniku „Dialog” zostały opublikowane: Biały dmuchawiec, Wejście smoka. Trailer, Mój niepokój ma przy sobie broń i Smutki tropików. Lista nagród i wyróżnień, jakie otrzymywał Mateusz Pakuła, jest długa, między innymi był w 2013 roku finalistą Talentów Trójki w kategorii Teatr. Większość młodych dramatopisarzy występuje także w roli dramaturgów.

Mateusz Pakuła ukończył w 2009 roku Wydział Reżyserii Dramatu PWST w Krakowie. Swoją obecność zaznaczył nie tylko w naszej literaturze (stypendysta Miasta Krakowa w dziedzinie literatury – 2010), ale jest także uczestnikiem życia teatralnego, będąc dramaturgiem i autorem adaptacji (np. Paw Królowej Doroty Masłowskiej w reżyserii Pawła Świątka w Narodowym Starym Teatrze). Był asystentem reżyserów: Petra Zelenki i Mikołaja Grabowskiego. Jego z kolei sztuki realizowali m.in.: E. Rysova, P. Świątek, J. Peszek, A. Olsten, B. Szydłowski, Krzysztof Babicki, a zatem reżyserzy z różnych pokoleń i tworzących w różnych konwencjach.

Ważna jest tutaj owa podwójna aktywność Mateusza Pakuły. Ma ona wpływ na język jego dramatów. Ta szczególna dziedzina twórczości literackiej ma sens w kontakcie z „żywym” językiem sceny. Język Mateusza Pakuły jest plastyczny, świadomy swojego brzmienia i swojego „posłannictwa”: „[…] trudno byłoby wskazać wśród twórców młodego pokolenia autora trafniej niż Mateusz Pakuła […] diagnozującego kondycję człowieka ponowoczesnego. Autora konsekwentniej i bezlitośniej […] obnażającego motywacje, lęki i fantazmaty […] użytkowników zglobalizowanej, homogenicznej i zmediatyzowanej rzeczywistości.” (Michał Centkowski – posłowie w Panoptikos). Nie są dramaty Mateusza Pakuły lekturą łatwą… cóż, Szekspira także częściej oglądamy niż czytamy. Taki „los” tego rodzaju literackiego.

Wśród Nowych Głosów z Europy nie powinno zabraknąć GŁOSU polskiego dramatopisarza.