recenzje / ESEJE

Benzyną

Emilia Konwerska

Recenzja Emilii Konwerskiej z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 1 marca w 2013 roku w serwisie Art Papier.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Grzegorz Kwiatkowski po raz czwarty dekonstruuje wiersz. Nadaje też dodatkowe znaczenie emocjom, ogląda je z nieodkrytych, nieznanych wcześniej stron. Tytułowe „Radości” w dość bezpośredni sposób wynikają z cierpienia. „Miałem siedemnaście lat kiedy zaszlachtowałem pierwszą świnię miałem bardzo słaby wzrok ale udało mi się!”. Minimalistyczna antypoezja Grzegorza Kwiatkowskiego zawiera charakterystyczne dla dzieciństwa połączenie naiwności z okrucieństwem. Geometria świata Kwiatkowskiego jest prosta: twój ból = mój uśmiech, twoja śmierć = moje szczęście.

Tomik zawiera dwadzieścia dwa wiersze, których forma ucieka od tradycyjnych wyznaczników liryki w stronę reportażu, wywiadu, pamiętnika. Kilkuwersowe historie zaczynają się równie niespodziewanie, jak się kończą. Ich bohaterowie to zamordowani Żydzi, zgwałcone dziewczynki, sportowcy ze stwardnieniem rozsianym. Autor oddaje głos tym, którzy już nic nikomu nie powiedzą. Kobieta z Rwandy, żona Williama Blake’a, Francis Bacon – wszyscy opowiadają swoje historie. Tytuły w formie nekrologów („Dora Drogoj, ur. 1923 zm. 1941”) w zestawieniu z oszczędną formą, ograniczeniem słów do minimum robią wrażenie jedynych tak naprawdę ważnych wydarzeń. Reszta jest tylko przypisem. Kwiatkowski ogranicza swoją poezję do semantyki, obiera ją z literackości, stawia przed nami nagie, bezlitosne fakty: „odcięto jej głowę tępą piłą / i nikt nie wie gdzie została pochowana / gdyby to było przerysowanie / albo estetyczna zabawa / ale: odcięto jej głowę tępą piłą / i nikt nie wie gdzie została pochowana” („Dora Drogoj…”).

Okazuje się, że życie da się opowiedzieć w kilku wersach, a wyrwane z kontekstu słowa stanowią z jednej strony tytuł wiersza, z drugiej są jakby podsumowaniem życia, jego najważniejszym momentem: wydarł, bezpieczna, ojciec, znałem. Kwiatkowski przygląda się wsi, jej historii, pogromom, niknącym w natłoku codziennych wydarzeń aktom przemocy. Bierze pod lupę moralność, nieumiejętność doświadczenia poczucia winy, brak zrozumienia dla cierpienia innych. Sąsiad zarżnął osiemnastu Żydów, a potem stawiał u nas piec, poderżnął gardło Żydówce, ale ciężko pracował w polu i opiekował się chorą matką. Dobrzy ludzie – wspierają się, zapominają o przewinieniach. Żydom, Cyganom i diabłom wstęp wzbroniony. Gdyby polski antysemityzm był jedynym czy głównym tematem Radości, łatwo byłoby wpisać go w ten sam nurt co Pokłosie, książki Jana Tomasza Grossa, a to bardzo ograniczyłoby pole interpretacji twórczości Kwiatkowskiego. Autor stawia polskie pogromy, historie prześladowań Żydów obok wielu innych aktów przemocy, co nadaje im dodatkowe znaczenie. Martwe ciała mieszkańców getta niewiele się różnią od tych zjadanych przez psy w Rwandzie, od zdechłych saren, anonimowych trupów znalezionych w rzece. Zwłoki zawsze wyglądają tak samo, bez względu na ciężar historyczny i symboliczne znaczenie.

Śmierć u Kwiatkowskiego pozbawiona jest patosu, kontekstu kulturowego, wartościowania. „Wszyscy są równi wobec śmierci” – mówi jeden z bohaterów. Właśnie w tej sprawiedliwości znajdują satysfakcję, radość. Sprawiedliwość pojawia się, kiedy ojciec, który gwałcił córkę, trafia do więzienia, a ona ma pieniądze na jedzenie i narkotyki. Z wierszy wyziera przerażająca monotonia życia. Polowania, kościół, śmierć. Prostota zawarta we fragmentach wspomnień, opowieściach bohaterów zachwyca swoją brutalnością. „Jak możesz wierzyć w dobro i zło gdy ryby zjadają własne potomstwo?”. Relacje rodzinne w „Radościach” naznaczone są śmiercią, rutyną, okrucieństwem i gwałtem. Nie ma miejsca na refleksję. Są fakty.

Grzegorz Kwiatkowski przeplata obrazy śmierci zwierząt obrazami ludzkiego cierpienia. Nie znajdziemy tutaj jednak znanego nam z poezji Różewicza ubolewania nad losem człowieka. Z Radości wykluwa się pytanie: „Dlaczego mamy być gorsze od zajęcy?”. Dlaczego ma nad nami wisieć etyka, kultura, filozofia? Fakty mówią same za siebie, a „Radości” stawiają zło pod ścianą, nagie, czarno na białym, bez metafor i innych barwników rzeczywistości. Odcięto jej głowę tępą piłą.”


Recenzja ukazała się w serwisie Art Papier. Dziękujemy Autorce i Redakcji za wyrażenie zgody na przedruk.

powiązania

"Słyszę o czyimś odejściu", czyli na temat poezji Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Rafał Derda

Recenzja Rafała Derdy z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w „Helikopterze”.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Michał Szymański

Recenzja Michała Szymańskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w „Zeszytach Literackich” w 2014.

WIĘCEJ

Tylko jutro nie umiera nigdy – Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE

Recenzja Pawła Brzeżka z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 16 marca 2014 roku w kwartalniku „Szafa”.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Wojciech Lada

Recenzja Wojciecha Lady z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w tygodniku „W Sieci”.

WIĘCEJ

Zamiast milczenia. O tomie Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Anna Spólna

Recenzja Anny Spólnej z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 15 maja 2013 roku w internetowej gazecie kulturalnej “Salon Literacki”.

WIĘCEJ

Radości Grzegorza Kwiatkowskiego. Współczujący grabarz padłych saren.

recenzje / ESEJE Jarosław Zalesiński

Recenzja Jarosława Zalesińskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 21 stycznia 2013 roku w Dzienniku Bałtyckim.

WIĘCEJ

Na marginesie Radości

recenzje / ESEJE

Recenzja Tomasza Tyczyńskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 4 kwietnia 2013 roku na blogu „Prowincja Gombrowicz”.

WIĘCEJ

Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Rafał Derda

Recenzja Rafała Derdy z książki Radości Krzysztofa Kwiatkowskiego, która ukazała się w “Zeszytach Poetyckich”.

WIĘCEJ

Ogień podsycano śmieciami i benzyną

recenzje / ESEJE Przemysław Witkowski

Recenzja Przemysława Witkowskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w Ósmym Arkuszu Odry.

WIĘCEJ

Panorama Radości

recenzje / ESEJE Kinga Gąska

Recenzja Kingi Gąski z książki Radości Grzegorz Kwiatkowskiego, która ukazała się na stronie Fundacji Karpowicza.

WIĘCEJ

Zło które nie mija. Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Marcin Sierszyński

Recenzja Marcina Sierszyńskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w miesięczniku “Inter-“.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Filip Łobodziński

Recenzja Filipa Łobodzińskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Ocalone z kontekstu

recenzje / ESEJE Katarzyna Bieńkowska

Recenzja Katarzyny Bieńkowskiej z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Przemysław Gulda

Recenzja Przemysława Guldy z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Osobne milczenie. Wobec Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / IMPRESJE Paweł Paszek

Esej Pawła Paszka towarzyszący premierze książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Biała książka

recenzje / IMPRESJE Radosław Kobierski

Esej Radosława Kobierskiego towarzyszący premierze książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Ernst Becker-Lee / Walter Steiner

recenzje / KOMENTARZE Grzegorz Kwiatkowski

Komentarz Grzegorza Kwiatkowskiego do wierszy z tomu Radości.

WIĘCEJ

Intuicja kieruje mnie w stronę Mastersa

wywiady / O KSIĄŻCE Grzegorz Kwiatkowski Marcin Sierszyński

Rozmowa Marcina Sierszyńskiego z Grzegorzem Kwiatkowskim o jego nowej książce Radości, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 17 stycznia 2014 roku.

WIĘCEJ