Liryczne migawki

Mamy komputery, laptopy i tablety. Mamy te mądre smartfony i niewielkie urządzenia do przechowywania danych. Jesteśmy bezpieczni, bo nasza pamięć i pamięć o nas jest bezpieczna; dobrze zachowana w urządzeniach mniejszych niż album ze zdjęciami – kiedyś tak ceniony i pokazywany podczas każdego rodzinnego zjazdu. Czy jest zatem wśród nas miejsce dla starodawnych form zapamiętywania danych? Dla tych setek obrazów, słów i gestów układających się w spiralę wspomnień, która niemal zawsze kończy się tam, gdzie pamięć nie chce lub nie może sięgać?

Darek Foks tytułem swojego najnowszego tomu poetyckiego może niekoniecznie odpowiada na to pytanie twierdząco, ale tym co w środku – skondensowanymi, lapidarnymi, niemal ma się wrażenie, że uszczkniętymi ledwie z całego obrazu wspominkami – potwierdza: tak, pamięć ludzka twardsza jest od najtwardszego dysku, a papier potrafi mieć moc równie wielką, by nie powiedzieć, że większą.

W Tablecie taty czytelnik, zwany – na potrzeby tej recenzji – czytelnikiem pobieżnym, znajdzie krótkie, być może nijakie wspomnienia o trzydziestu siedmiu kobietach. Czytelnik, zwany dalej – na potrzeby tej recenzji – czytelnikiem oddanym, odnajdzie w tych czterowierszach najpiękniejsze i najgorsze chwile, przekrój momentów radosnych i przegląd upokorzeń; znajdzie być może nawet całe życie – naszkicowane naprędce, ale to właśnie owa prędkość sprawia, że w obrazach znajdują się rzeczy i cechy najistotniejsze. Mając niewiele czasu i niewiele miejsca, podmiot liryczny próbuje uchwycić wszystko to, co było dla niego szczególne.

Darek Foks otwiera przed swoim czytelnikiem wachlarz osobowości, z których każda rozbłyska bardzo jasno w świadomości czytelnika, ale trwa to zaledwie kilka sekund, bo już po chwili na jej miejscu pojawia się następna – równie intensywna i równie krótkotrwała. Tablet taty to migawki, błyśnięcie flesza, które na chwilę oślepia, ale w zamian pozostawia trwały portret postaci – kto wie, być może na całe życie. Na kartach tomu znajdziemy trzydzieści siedem kobiet i żadna z nich nie jest najważniejsza. Katarzyna, Weronika, Anna, Ida, Patrycja, Wanda, Magdalena, Judyta, Katarzyna druga… – nasz liryczny bohater igra ze wspomnieniami, które są momentami aż nazbyt żywe – w swej lakoniczności wydają się naturalne i jak najbardziej słuszne.

Nazwałabym ten tomik odważnym, bo po pierwsze, któż ośmiela się w czterech wersach mówić o ważnych dla siebie kobietach, a po drugie, któż porywa się na to, by wszystkie je ustawić obok siebie? Szaleniec! Wariat! Poeta! Wychodzi dobrze i z klasą, ponieważ Foks unika porównań, a podmiot liryczny mu przyklaskuje i brnie dalej w tę plejadę niewiast, w kalejdoskop żeńskich imion i ważnych wydarzeń. W tym króciutkim, okrojonym niemalże poetyckim zbiorze znalazło się miejsce dla ważnych zmian w wizerunku miasta, na kłamstwo, na pedanterię i chaos, na piękno i złudzenie, na śmiech i nieporozumienia.

Podobnie mogłoby wyglądać to słynne przelatywanie całego życia przed oczami w przypadku poważnego zagrożenia. Migające obrazy, które głównie dla znawcy własnego życia układają się w znaczącą coś całość. To, na czym na płaszczyźnie poetyckiej opiera się ten tomik, to przyświecająca mu idea, konkretny zamysł i wykorzystany od początku do końca koncept. Poeta nie brnie w wyszukane metafory czy porównania, nie znajdziemy tu skomplikowanych środków stylistycznych czy udziwnień w warstwie graficznej. Wszystko jest na swoim miejscu i wszystko ze sobą współgra. A kobiety? Kobiety, choć stoją obok siebie, nie widzą się nawzajem, bo każda ma swój określony czas i swoje własne miejsce w studni pamięci.

Tablet taty, choć tytuł swój zawdzięcza sformułowaniu zaczerpniętemu z nowego elementarza, to może niekoniecznie satyra na współczesne formy przechowywania danych, ale swoisty hołd dla pamięci w jej najczystszej postaci – tej najbardziej nieporadnej i zawodnej. Hołd, który możemy pomóc złożyć – tomik liczy sobie bowiem jedynie czterdzieści cztery strony. I choć wiersz innego poety błąka mi się teraz po głowie, to wydaje mi się on nie tylko pasujący, ale trafnie podsumowujący Tablet taty. Jacek Podsiadło, który również wiele miejsca poświęcał i poświęca w swojej twórczości kobietom, jakby na przekór mnogości żeńskich imionom przebłyskujących w jego poezji napisał w wierszu pod tytułem „Niewiele”:

„Niewiele kobiet miałem w życiu.
Może dlatego żadna nie była nieważna.”

Może te trzydzieści siedem kobiet z „Tabletu taty” to także niewiele? Nie mnie oceniać. Z pewnością jednak żadna nie była nieważna.