Poezja z nagrodami: Po sobie

W jakich okolicznościach nagrodzona została książka? 

W dobrych. Współlaureatami Julii Szychowiak w pierwszej edycji Nagrody Poetyckiej Silesius byli Andrzej Sosnowski (nagroda za książkę roku) oraz Tadeusz Różewicz (za całokształt). Zestaw dla debiutantki poniekąd symboliczny: Sosnowski, czyli innowator poezji polskiej, mocno w niej obecny od (wtedy) kilkunastu lat, oraz Różewicz, niekwestionowany klasyk przecież, ciągle intensywnie dyskutowany.

Jak ważna w twórczości autora jest właśnie ta książka?

Jasne, że debiut zawsze jest dla autora/autorki ważny. W wypadku Po sobie warto podkreślić, by tak rzec, absolutną dojrzałość tej książki; nie grozi jej zredukowanie do kategorii juweniliów, w których poetka musiałaby po latach mocno przebierać, szykując wydanie obszernego zbioru swoich wierszy.

Czy dzisiaj ta książka jest wciąż aktualna? Czy wówczas trafiła na swój czas?

Ojej, trafić w swój czas… Mówi się o tym niebezpiecznie łatwo, ale może lepiej wspomnieć Kołakowskiego, który twierdził, że tkwiąc w jakiejś cywilizacji – a więc też w jakimś konkretnym czasie – nie potrafimy wskazać jej najważniejszych wyróżników. Owszem, tom Po sobie trafił w swój czas, skoro zdobył parę ważnych nagród. Tak, jest aktualny, jak każda świetna książka. Może nawet dziś jeszcze bardziej – i mówię o szumie czasu, nie zaś o jego niejasnej dziś istocie – bo tyle się mówi o poezji, za przeproszeniem, zaangażowanej, tymczasem Julia Szychowiak zaproponowała piękne wiersze, w których chodzi właśnie o poezję. I o egzystencję.

Twój ulubiony wiersz z tej książki i dlaczego akurat ten?

Trudno wybrać, ale jeśli już, to może „Nie tak”? Znakomicie opisane doświadczenie wewnętrzne z kapitalnym pointującym wyrażeniem „i pusto mi po sobie” (jakie to „i” jest tu ważne, jak wspomaga dobry wiersz, cały cytat jest połówką wersu). Ile się w tym krótkim, pięciowersowym utworze dzieje! „Sierpień w kolorze żelaza” – zaczyna się od niespodziewanego i mocnego, niepokojącego przedstawienia sytuacji. Dalej: „kiedy krzyże, / krzyże obejmują ciebie”. Powtórka dobrze robi prozodii, do tego antropomorfizująca odwrotka, do pomyślenia. „Twoje ryby są głodne, Panie, ze szkła usypane”. Najpierw ryby jako ironiczne wspomnienie jednego z osławionych motywów konwencji poetyckich lat sześćdziesiątych, ale zaraz „Panie”, więc jasne: ikonografia chrześcijańska. No i, skoro szkło, to szklana ryba, więc zagranie przysłowiowym kiczowatym przedmiotem. Te ryby „leżą w ciemnym piasku, także moje słowa” – wiersz odsłania się więc jako autotematyczny, autorka mówi o swoim pisaniu z niepewnością, powątpiewając, ale ani na głoskę, ani na przecinek nie przestaje mówić tego w formie świetnego wiersza. I końcówka: „Odeszłam na moment i pusto mi po sobie”. Dużo trzeba wiedzieć o życiu i poezji, żeby tak napisać.

Która z nominowanych wówczas książek jest wciąż ważna i dlaczego?

Innymi nominowanymi debiutantami byli Marcin Perkowski i Krzysztof Bąk. Ten pierwszy, jeśli się nie mylę, nic później nie wydał, przynajmniej dotąd, drugi zaś całkiem niedawno opublikował swój drugi tom. Jeśli zaś idzie o nominowanych w kategorii książka roku, to poza Sosnowskim: Julian Kornhauser, Urszula Kozioł, Ewa Lipska, Zbigniew Machej, Piotr Mitzner, Adam Wiedemann. Ho, ho, ho! Żyć, nie umierać i czytać.