Pokrętna rewolucja

Powieść Dzwony Einsteina powstała w 1991, a rok później została opublikowana przez bratysławskie wydawnictwo Kalligram. Dotychczas przełożono ją na języki słowacki, niemiecki, francuski, włoski i – ostatnio, w 2013 – na bułgarski. W 2007 we Włoszech w Castel Goffredo otrzymała [uznawaną za najbardziej demokratyczną nagrodą literacką świata – M.W.] Premio Letterario Giuseppe Acerbi, natomiast w 2013 w Balatonfüred odbyło się seminarium przekładowe, na którym zajmowali się nią tłumacze z Hiszpanii, więc nie wykluczone, że została już przełożona również na hiszpański. Być może nie jest to moje najwybitniejsze dzieło, ale z pewnością najpopularniejsze.

Dzwony Einsteina są powieścią parodystyczno-satyryczną na temat zmiany ustrojowej w Czechosłowacji. Stawiam w nich tezę, że przejście z socjalizmu do kapitalizmu było jednym wielkim szalbierstwem. Rewolucji dokonali bowiem beneficjenci poprzedniego systemu, komuniści.

Franciszek Rzeźnik, jej główny bohater i piramidalna fujara w jednej osobie, pojmuje za żonę córkę wpływowego partyjniaka, wzbudza podejrzenia tajnej policji oraz uczestniczy albo i nie uczestniczy w tak zwanej rewolucji ’89 roku. Nad poszczególnymi scenami z jego życia unosi się duch Istvána Örkénya i czeskiej groteski. W 1991 wiedziałem już, że zmiana, jakiej oczekiwaliśmy, powiodła się, mówiąc oględnie, jedynie częściowo. Byłem zły, bo przecież sam w nią wierzyłem i brałem w niej udział. Literackim śladem tej złości są właśnie Dzwony Einsteina.

Książka odniosła duży sukces, recenzowano ją między innymi we francuskim Le Monde. Tylko na Węgrzech przyjęto ją dość nieufnie, lecz to już zupełnie inna historia.

Przełożył Miłosz Waligórski