recenzje / ESEJE

Przegryzanie formy

Olga Byrska

Recenzja Aleksandry Byrskiej z książki Zawsze Marty Podgórnik, która ukazała się 27 kwietnia 2015 roku w portalu Xiegarnia.pl.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

„Piekłem jest piekło przekładu, kiedy język nie kwapi się wślizgnąć do środka.” – pisze Marta Podgórnik w swoim nowym tomie poetyckim zatytułowanym Zawsze. Trudno oprzeć się wrażeniu, że jest to głos z literackiego czyśćca – stanu przejściowego zawieszenia, w którym fermentuje nowy początek, powstaje nowa forma.

W swoim kolejnym tomie poetka w zaskakujący sposób łączy zabiegi klasyczne z (po)nowoczesnymi. Dba o rym i rytm, a brzmienie jej frazy niejednokrotnie przyzywa echo kanonicznych poetów dwudziestego wieku. Równocześnie jednak treści ujęte w takie ramy rozsadzają je od środka. Przegryzają, fermentują. Wszystko jest niepewne i podszyte tandetą, serialem, reklamą, znużeniem, żmudnym obijaniem się o granice języka. Podgórnik przypomina czytelnikowi o nieznośnej powtarzalności życia, choćby gdy pisze: „Tu ziemia, ars decorum tandetnych powtórzeń, / tu słońce, ars amandi kampowych niespełnień”. Żyjemy w stanie wiecznej, nudnej wojny – sugeruje poetka – a całe Zawsze okazuje się historią tych nieustannych potyczek – „sercowych zamieszek”, borykania się ze słowem, ze sobą i z formą.

Te wszystkie sonety, laudacje i inne utwory, przepełnione farszem codziennego kiczu, noszą w sobie atmosferę końca, ciągłego „zbierania się na burzę”. To moment zawieszenia pomiędzy, który okazuje się stanem niezwykle twórczym, otwierającym nowe przestrzenie i przygotowującym grunt pod nowe rozwiązania formalne. Równocześnie jest jednak momentem bardzo trudnym, choć kto wie, może ten moment trwa naprawdę „zawsze”? W kolejnych utworach, gdzieś na marginesach pojawiają się frazy: „musisz napisać kiepską książkę, dziecko”, „nie chcesz naprawdę pisać takiej książki”, które przypominają o wewnętrznych zmaganiach autorki.

Jakie są efekty tych poetyckich potyczek? Na przykład taki wiersz jak „Oksymoron” – najbardziej chyba przejmujący i dotkliwy z całego zbioru, a do tego bardzo odważny. Bo kto dziś ośmiela się porywać na własną definicję piękna? Kto dziś w ogóle używa tego słowa? Podgórnik pisze za to: „Weź zmęczoną, zgorzkniałą, zmokniętą kobietę / i kochaj się z nią, jakby świat się właśnie skończył. / Skończy się, kiedy zaczniesz myśleć o miłości, / co samo w sobie jest oksymoronem.”

W Zawsze język stawia opór i sprawia ból, ale jest również rodzajem schronienia. W jednym z wierszy pada zdanie: „Ten, który zaklął moje serce w lód, nie ma dziś władzy nad moim językiem.” Słowa są wejściem i wyjściem, więzieniem i ucieczką jednocześnie.


Recenzja ukazała się w portalu Xiegarnia.pl. Dziękujemy Redakcji za wyrażenie zgody na przedruk.

O AUTORZE

Olga Byrska

Urodzona w 1991 roku. Pisze o literaturze i teatrze ("Polityka", "Newsweek", "Kultura Liberalna", "Art&Business"), dyrektor ds. komunikacji w B-MOOC Factory. Mieszka w Paryżu.

powiązania

Omawianie nie wpływa na realność omawianego – o (nie)prawdziwości miłości i nadziei

wywiady / O KSIĄŻCE Justyna Bargielska Olga Byrska

Z Justyną Bargielską o drugim wydaniu książki Bach for my baby, rozmawia Olga Byrska.

WIĘCEJ

Laudacja na Wybrzeżu

dzwieki / RECYTACJE Marta Podgórnik

Wiersz z tomu Zawsze, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Klasyka gatunku

dzwieki / RECYTACJE Marta Podgórnik

Wiersz z tomu Zawsze, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Marcin Orliński: Jednak modernizm

recenzje / IMPRESJE Marcin Orliński

Recenzja Marcina Orlińskiego z książki Zawsze Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Zawsze Marty Podgórnik

recenzje / IMPRESJE Przemysław Koniuszy

Recenzja Przemysława Koniuszego z książki Zawsze Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Gorycz „zawsze”

recenzje / ESEJE Marek Olszewski

Recenzja Marka Olszewskiego z książki Zawsze Marty Podgórnik, która ukazała się w czasopiśmie „Nowe Książki”.

WIĘCEJ

Wieczne teraz

recenzje / ESEJE Michał Siedlecki

Recenzja Michała Siedleckiego z książki Marty Podgórnik Zawsze, która ukazała się w kieleckim magazynie kulturalnym Projektor.

WIĘCEJ

Komentarz do wiersza [Nino, niech będzie Rota]

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Autorski komentarz Marty Podgórnik do wiersza „[Nino, niech będzie Rota]” z książki Zawsze, która ukazała się 2 marca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Ludzie na wiadukcie

recenzje / IMPRESJE Przemysław Rojek

Esej Przemysława Rojka towarzyszący premierze książki Zawsze Marty Podgórnik, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 2 marca 2015 roku.

WIĘCEJ

Bohaterki rodzą się zmęczone

wywiady / O KSIĄŻCE Joanna Mueller Marta Podgórnik

Z Martą Podgórnik o książce Zawsze rozmawia Joanna Mueller.

WIĘCEJ