recenzje / ESEJE

Ogień podsycano śmieciami i benzyną

Przemysław Witkowski

Recenzja Przemysława Witkowskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w Ósmym Arkuszu Odry.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

1.

to dlaczego my mamy być gorsze od zajęcy?

Kiedy tematem współczesnego wiersza zostaje coś tak potencjalnie w liryce patetycznego, jak rozważania na temat natury zła, możemy się niepokoić. Przez całe lata dziewięćdziesiąte tłuczono nam do głowy, że wiersz to miejsce spotkania jednostki z jednostką, a cała dobra poezja to zbiór pojedynczych ludzkich losów zamkniętych w wersy. Gry i zabawy, prywatne traumy, te sfery miały znajdować swoje odzwierciedlenie w wierszach. Ileż naśmiano się w pokoleniu „brulionu” z tych wszystkich „Ukrain”, „słów w jidysz” i wizji poezji jako nośnika wspólnotowych treści. Pokolenie debiutujące w latach osiemdziesiątych znużone patosem poezji zaangażowanej i arkadyjskimi wizjami zajęło się sobą i tylko sobą. Mamy więc w poezji zapisy imprez, romansów, gry i zabawy zarówno środowiskowe, jak i formalne i co roku to właśnie te książki szacowne grona zgłaszają do licznych nominacji. Nie ma w zasadzie poetyckiej nagrody bez nominacji dla Sendeckiego, Siwczyka, Sosnowskiego, Sommera czy Świetlickiego. Na argument, że to dobra poezja i tyle i wszelkie utyskiwania na ten stan rzeczy to głos zawiedzionych, można odpowiedzieć bardzo prosto. To trochę jakby uznać, że jedynym sportem jest koszykówka, a inne to jakieś smutne wygibasy. Wtedy nie ma się co dziwić, że do nagród nominowani są sami wysocy. Ot, tak wyszło, są najlepsi. Zasady gry zostały tak jednak skonstruowane, że „najlepszość”, cokolwiek to znaczy w poezji, przynależy poetom będącym mocno związanym z dykcją anglosaską. I kiedy już wydawało się, że poeta dał się zamknąć w „ogrodzie koncentracyjnym” i nie wychyli nosa w kierunku spraw wspólnotowych, po mniej więcej dwudziestu latach III RP okazało się, że za plecami brulionowców wyrosło nowe pokolenie. Poeci nowych mediów, poezja zaangażowana zarówno lewicowo, jak i prawicowo, eksplorujący niesprawiedliwości społeczne, skłamanie oficjalnego języka, historii i dawne „oczywistości” polityczne.

2.

dziewczyny które gniły z kijem między nogami
byli częścią pejzażu
jak drzewa i cała reszta

Ciekawym przypadkiem jest tu poezja Grzegorza Kwiatkowskiego. Jego nowy tom Radości to hołd złożony Umarłym ze Spoon River Mastersa. To losy jednostkowe, ale wrzucone w dzianie się, czasy tragiczne i banalne zarazem, w historię, której nie chcemy, historię wypartą, zamiecioną pod dywan, ukrytą, żeby nie psuć nastroju przy kolacji. Zajęci konsumpcją, podtyci i senni, zapominamy, że jeszcze niedawno, może pięćdziesiąt, sześćdziesiąt lat temu tu, właśnie tu, w spokojnej i nudnej Unii Europejskiej, zabijano siekierą kobiety i dzieci, jedzono trupy i przerabiano ludzi na mydło. Wszystko zaś odbywało się w cieniu zabaw, seksu, jedzenia ciastek, a ludzie, traktowani gorzej niż zwierzęta, znikali w tle. Już wtedy sąsiedzi nie chcieli o nich pamiętać, o gwałconych, poniżanych i bitych, więc czego spodziewać się teraz. Wiersze Kwiatkowskiego przywracają tym wykluczonym z historii godność i umieszczają ich w świetle, nie dają o nich zapomnieć. „Inny” – Żyd, kurwa, wieśniak, dostają u trójmiejskiego autora głos i mówią do nas to, czego na pewno nie chcielibyśmy usłyszeć. Że byli, że my, że nasi dziadowie, że stodoła, że gnój, że rzeka pełna trupów, że ksiądz, że pożar, że nic nie zrobiliście, nic nie zrobiliście, a myśmy cierpieli i umarli, że nic nie zrobiliście, nic, kompletnie. Te wiersze to wyrzut sumienia, to prawda, której nie chcemy jako wspólnota, że mogliśmy.

3.

szanowny proboszczu
jak możesz im tak mówić?
nie jesteśmy ani dobrzy ani źli
proszę im powiedzieć z ambony
że nie powinno się nas zabijać
i topić w na pół wyschniętych bagnach
tylko dlatego że to my prowadzimy sklepy

Zło u Kwiatkowskiego dzieje się powierzchownie w tle, choć przecież jest głównym tematem tych smutnych Radości. Z pozoru zwyczajne życie, miałka codzienność napotyka w jego wierszach niepokojące, opływa je i wchłania, tak, że sami już czasem nie wiemy, czy to przekroczenie, jest nim w rzeczy samej, czy rzeczywiście tak pozornie lekko da się pisać o potwornościach. Jednak ta lekkość jest tylko pozorna, bo trójmiejskiemu poecie udaje się oddać w swoich tekstach to, co zachodzi w życiu na co dzień. Zło, przemoc, śmierć i to często śmierć gwałtowna wyglądają w świecie jego wierszy jak coś, co się po prostu nam zdarza. Ludzie w nich zanurzeni nie zauważają nawet tego, że są w piekle, że je sobie sami czynią. Idą przez las i zakopują trupy saren, które umarły w męczarniach z radością z dobrze wykonanej roboty.

4.

to były nasze najpiękniejsze lata:
taczka pełna sosnowych gałązek i smugi krwi
i uczucie radości po dobrze wykonanej robocie

Ci wszyscy piekarze-esesmani, małomiasteczkowi sadyści, gwałciciele, synowie grzebiący ojców, ta cała poważna i ciężka tematyka traci cały patos, kiedy widzimy ich rumiane twarze, ich stoły z kiełbasą i piwem, ich dzieci bawiące się na podwórku. Zło schodzi ze swoich piekielnych rejestrów, żeby odnaleźć się w nas, w naszej codzienności, wśród naszych sąsiadów, sympatycznych, grubawych. Niemiecki zbrodniarz to nie demon wojny, blond bestia jak chciałaby nazistowska propaganda, to piekarz, hodowca kur, sklepikarz, to nasz sąsiad wsadzony w mundur, któremu dano pełną władzę nad innym człowiekiem. To tylko figura, ale zło nie wygląda inaczej. Rzadko kiedy przybiera jakąś spektakularną formę. Ojciec gwałciciel, matka pijaczka, to nie żadna patologia, to jest w nas i tylko czeka, żeby niezauważalnie się ujawnić, najczęściej poza naszą świadomością. Nie ma nic podniosłego w umieraniu, nie ma nawet tragedii, a wszystko dzieję się w tle zwykłego, banalnego życia. I kiedy zachodzi, Kwiatkowski zapisuje to precyzyjnie w swoich wierszach.

O AUTORZE

Przemysław Witkowski

Urodzony we Wrocławiu. Absolwent stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Wrocławskim, doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce. Jego teksty publikowały m.in. „Odra”, „Tygodnik Powszechny”, „Tygiel Kultury”, „Krytyka Polityczna”, „Gazeta Wyborcza” i „Twórczość”. W 2008 roku finalista Konkursu im. Jacka Bierezina, a w 2009 r. nominowany do nagrody kulturalnej "Gazety Wyborczej" wARTo. Stale współpracuje z czasopismem literacko-artystycznym „Rita Baum”, magazynem „Ha!art” i „Krytyką Polityczną”. Od 2008 r. współredaguje "młodoliteracki" dział miesięcznika „Odra” (8. Arkusz Odry). Mieszka we Wrocławiu.

powiązania

Połów 2009

dzwieki / WYDARZENIA Agnieszka Mirahina Jakub Wojciechowski Michał Piętniewicz Przemysław Witkowski

Zapis całego spotkania z udziałem Agnieszki Mirahiny, Michała Piętniewicza, Przemysława Witkowskiego i Jakuba Wojciechowskiego podczas Portu Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Dyskusja: O “Kup kota w worku”

dzwieki / DYSKUSJE Bartosz Sadulski Karol Pęcherz Marta Podgórnik Przemysław Witkowski

Zapis dyskusji wokół książki Tadeusza Różewicza Kup kota w worku z udziałem Marty Podgónik, Karola Pęcherza, Bartosza Sadulskiego i Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

preparaty, 2000

dzwieki / RECYTACJE Przemysław Witkowski

Wiersz z arkusza Lekkie czasy ciężkich chorób, zarejestrowany podczas spotkania “Połów 2009” na festiwalu Port Wrocław.

WIĘCEJ

Czarne Tęcze

recenzje / ESEJE Przemysław Witkowski

Recenzja Przemysława Witkowskiego z książki moja Romana Honeta.

WIĘCEJ

Klasycyzm płodny czy też kuriozalny?

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Przemysław Witkowski

Elżbieta Martysz i Przemysław Witkowski spierają się o nową książkę Jacka Dehnela Ekran kontrolny.

WIĘCEJ

“Możesz czuć się bezpiecznie” czyli o najlepszych debiutach ostatniej dekady

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Przemysław Witkowski

Głos Przemysława Witkowskiego w debacie “Poeci na nowy wiek”.

WIĘCEJ

"Wielki piątek w towarzystwie tych który odeszli"

recenzje / ESEJE Przemysław Witkowski

Recenzja Przemysława Witkowskiego z książki Artykuły pochodzenia zwierzęcego Bartosza Sadulskiego.

WIĘCEJ

Skaczemy po górach, czyli rysowanie grubą kreską najważniejszych punktów odniesienia

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Adam Poprawa Artur Burszta Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Paweł Kaczmarski Piotr Czerniawski Przemysław Witkowski

Głosy Artura Burszty, Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Pawła Kaczmarskiego, Adama Poprawy, Bartosza Sadulskiego i Przemysława Witkowskiego w debacie “Barbarzyńcy czy nie? Dwadzieścia lat po ‘przełomie'”.

WIĘCEJ

a one już wiedziały, 1987, globus, period oraz melankolia, 1989

recenzje / KOMENTARZE Przemysław Witkowski

Autorski komentarz Przemysława Witkowskiego do wierszy z książki Lekkie czasy ciężkich chorób.

WIĘCEJ

Wokół “Kup kota w worku (work in progress)”

debaty / KSIĄŻKI I AUTORZY Bartosz Sadulski Karol Pęcherz Marta Podgórnik Przemysław Witkowski

Debata “Wokół ‘Kup kota w worku (work in progress”) z udziałem Karola Pęcherza, Marty Podgórnik, Bartosza Sadulskiego i Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

O sennych porządkach

recenzje / KOMENTARZE Adam Zdrodowski Marcin Bies Michał Piętniewicz Przemysław Witkowski Tomasz Fijałkowski Wojciech Brzoska

Komentarze Marcina Biesa, Tomasza Fijałkowskiego, Michała Piętniewicza, Adama Zdrodowskiego, Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Kwiaty czy barykady, czyli czy kanon to gościnna lokacja

debaty / KSIĄŻKI I AUTORZY Przemysław Witkowski

Głos Przemysława Witkowskiego w debacie “Co nam po klasykach? Larkin, Roussel, Stevens – czyli kanonizowanie”.

WIĘCEJ

O Po debiucie

recenzje / NOTKI I OPINIE Agnieszka Wolny-Hamkało Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Przemysław Witkowski

Komentarze Agnieszki Wolny-Hamkało, Grzegorza Jankowicza, Bartosza Sadulskiego, Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

"Słyszę o czyimś odejściu", czyli na temat poezji Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Rafał Derda

Recenzja Rafała Derdy z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w „Helikopterze”.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Michał Szymański

Recenzja Michała Szymańskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w „Zeszytach Literackich” w 2014.

WIĘCEJ

Tylko jutro nie umiera nigdy – Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE

Recenzja Pawła Brzeżka z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 16 marca 2014 roku w kwartalniku „Szafa”.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Wojciech Lada

Recenzja Wojciecha Lady z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w tygodniku „W Sieci”.

WIĘCEJ

Zamiast milczenia. O tomie Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Anna Spólna

Recenzja Anny Spólnej z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 15 maja 2013 roku w internetowej gazecie kulturalnej “Salon Literacki”.

WIĘCEJ

Benzyną

recenzje / ESEJE Emilia Konwerska

Recenzja Emilii Konwerskiej z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 1 marca w 2013 roku w serwisie Art Papier.

WIĘCEJ

Radości Grzegorza Kwiatkowskiego. Współczujący grabarz padłych saren.

recenzje / ESEJE Jarosław Zalesiński

Recenzja Jarosława Zalesińskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 21 stycznia 2013 roku w Dzienniku Bałtyckim.

WIĘCEJ

Na marginesie Radości

recenzje / ESEJE

Recenzja Tomasza Tyczyńskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się 4 kwietnia 2013 roku na blogu „Prowincja Gombrowicz”.

WIĘCEJ

Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Rafał Derda

Recenzja Rafała Derdy z książki Radości Krzysztofa Kwiatkowskiego, która ukazała się w “Zeszytach Poetyckich”.

WIĘCEJ

Panorama Radości

recenzje / ESEJE Kinga Gąska

Recenzja Kingi Gąski z książki Radości Grzegorz Kwiatkowskiego, która ukazała się na stronie Fundacji Karpowicza.

WIĘCEJ

Zło które nie mija. Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / ESEJE Marcin Sierszyński

Recenzja Marcina Sierszyńskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego, która ukazała się w miesięczniku “Inter-“.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Filip Łobodziński

Recenzja Filipa Łobodzińskiego z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Ocalone z kontekstu

recenzje / ESEJE Katarzyna Bieńkowska

Recenzja Katarzyny Bieńkowskiej z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Recenzja Radości

recenzje / ESEJE Przemysław Gulda

Recenzja Przemysława Guldy z książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Osobne milczenie. Wobec Radości Grzegorza Kwiatkowskiego

recenzje / IMPRESJE Paweł Paszek

Esej Pawła Paszka towarzyszący premierze książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Biała książka

recenzje / IMPRESJE Radosław Kobierski

Esej Radosława Kobierskiego towarzyszący premierze książki Radości Grzegorza Kwiatkowskiego.

WIĘCEJ

Ernst Becker-Lee / Walter Steiner

recenzje / KOMENTARZE Grzegorz Kwiatkowski

Komentarz Grzegorza Kwiatkowskiego do wierszy z tomu Radości.

WIĘCEJ

Intuicja kieruje mnie w stronę Mastersa

wywiady / O KSIĄŻCE Grzegorz Kwiatkowski Marcin Sierszyński

Rozmowa Marcina Sierszyńskiego z Grzegorzem Kwiatkowskim o jego nowej książce Radości, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 17 stycznia 2014 roku.

WIĘCEJ

Świadectwo ukończenia Technikum Poezji

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Regulamin pracowni. O Preparatach Przemysława Witkowskiego

recenzje / ESEJE Przemysław Owczarek

Recenzja Przemysława Owczarka z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Preparaty

recenzje / ESEJE Konrad Góra

Recenzja Konrada Góry z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Poezja jako kronika

recenzje / ESEJE Bartosz Sadulski

Recenzja Bartosza Sadulskiego z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Czas w probówkach

recenzje / ESEJE Marcin Orliński

Recenzja Marcina Orlińskiego z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Bachanalia w przedsionku wiersza

recenzje / NOTKI I OPINIE Agnieszka Wolny-Hamkało

Nota Agnieszki Wolny-Hamkało o książce Lekkie czasy ciężkich chorób Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Świat składa się ze słów, rytmów, kobiet

recenzje / IMPRESJE Bartosz Sadulski

Bartosz Sadulski o wierszach z książki Lekkie czasy ciężkich chorób Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Wydaje mi się, że gdzieś wzbiera

recenzje / NOTKI I OPINIE Radosław Wiśniewski

Recenzja Radosława Wiśniewskiego z arkusza Lekkie czasy ciężkich chorób Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

O Lekkich czasach ciężkich chorób Przemysława Witkowskiego

recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc

Nota Bogusława Kierca o książce Lekkie czasy ciężkich chorób Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ