recenzje / IMPRESJE

Świat jest ogromny

Michał Domagalski

Recenzja Michała Domagalskiego towarzysząca premierze książki Miljenka Jergovicia Drugi pocałunek Gity Danon, wydanej w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Świat z opowiadań Jergovicia, wybranych do Drugiego pocałunku Gity Danon, przesiąknięty jest stanem wojny do szpiku kości. Kolejni bohaterowie zdają się w nim zanurzeni tak bardzo, że prawie go nie zauważają. Niektórzy z nich przyzwyczaili się do zagrożenia albo właśnie powoli się przyzwyczajają. Czytelnik – szczególnie nie śledzący konfliktu bałkańskiego z należytą uwagą – może nie dostrzec siły historii do momentu, w którym ona sama nie upomni się o swoje, niosąc w kolejnych opowiadaniach najczęściej rozwiązania ostateczne. Śmierć pojawia się przypadkowo – jak ta w Najpiękniejszy mój Johannesburg – lub zostaje zaplanowana wraz z trajektorią kuli – niczym w Hau. Wojna, mimo że determinuje częstokroć losy postaci, nie zamyka czytelnikowi Drugiego pocałunku Gity Danon interpretacyjnych możliwości.

Powiedzieć, że Jergović pisze wyłącznie o trudnym życiu w trakcie wojny lub w stanach okołowojennych, oznaczałoby spłaszczyć znacząco wydźwięk jego tekstów. Opowiadania Miljenka Jergovicia to – że zacytuję jedno z nich – „historie naszpikowane pułapkami na miłość”. Przynajmniej większość. I przeważnie jedną z owych pułapek będzie wojna. Czasami do spółki z chorobą niszczącą pamięć (Przybieżeli do Betlejem) lub z dumą przeradzającą się w upór (tytułowy Drugi pocałunek Gity Danon). Wojna, a wraz z nią sztucznie wprowadzane przez ludzi podziały i granice, zniszczą nawet miłość wzniesioną ponad wszelkimi podziałami, to specyficzne uczucie rodzące się pomiędzy człowiekiem oraz psem. Dado – bohaterowi Hau – nawet „nie przeszkadzało, że Majda [jego czworonóg] jest płci męskiej. Pies kochał go tak bardzo, że głupio by było zajmować się tego typu różnicami”. To, że jednostki likwidują podziały, nie oznacza wcale ich unicestwienia na zawsze. Wielu z uporem będzie wyznaczać granice, których przekroczenie chcą karać. Inni z tego powodu muszą cierpieć.

Świat, który przedstawia Jergović, zniszczy przywiązanie, troskę oraz wszelki ład. Nawet jeśli autor opowiada baśń, to dobro nie zwycięży nad złem. To jedyny element, który w jego wersji nie pasuje do klasycznych historyjek tego gatunku. Przy samym końcu Nadmorskiej baśni świat się wykoleja i już nigdy nie wróci na obraną u zarania drogę. Legendarne czasy spokoju, harmonii, w której żyły wszystkie zwierzęta, a w pierwotnym – nieskalanym przez człowieka – borze rządziła zasada, że każdy, kto kogoś uśmierci, zamienia się w swoją ofiarę, te czasy już nie wrócą. Owo dawno, dawno temu nie jest wyłącznie nieokreślonością czasu, powtórzeniem ogranego zabiegu, ale prawdziwym przesunięciem mitycznego raju w tak odległą, że właściwie niestwierdzalną przeszłość.

Co zniszczyło ten ład? Miłość? Czy gdyby główny bohater Nadmorskiej baśni nie pokochał tak bardzo, żeby dla zdrowia wybranki dać serce innej… Czy gdyby królowa rusałek nie pokochała go bez wzajemności… Czy gdyby nie było miłości… Czy wówczas świat istniałby w pierwotnej harmonii?

Królowa rusałek popełniła zło: „otworzyła serce, które należało do innej. Tak oto znad morza zniknął las, na świecie pojawili się ludzie pozbawieni litości i krajami zawładnęło nieszczęście”.

I właśnie o tym nieszczęściu, o owej pułapce na miłość opowiada Jergović w Drugim pocałunku Gity Danon. Opowiada na wiele sposobów, buduje historie różne i różnie. Owe narracje są melodramatycznie – czy nawet ludycznie – spójne, ale równocześnie się nie dublują. Choć wszystkie przypominają gawędy, to nie dostrzeżecie tu manieryczności. Raz legendy, raz współczesność, raz przeszłość stają się ich tłem. Zawsze natomiast są oryginalne.

Kolejni bohaterowie to indywidua, ludzie wyjątkowi lub – co tutaj wydaje się lepiej pasować – niepowtarzalni. Jergović wie, że „świat jest ogromny i dużo ludzi na nim żyje, tylu, że nie sposób ich wszystkich poznać”. O losach wielu z nich warto opowiedzieć. Nawet jeżeli są oni tylko fikcją literacką. Wyjątkowość losów bohaterów przekłada się na wyjątkowość narracji oraz samych opowiadań, wzbogaconych o celne spostrzeżenia zamknięte w zgrabne frazy. Tak te frazy, jak i przyglądanie się życiu jednostek, powoduje, że owe opowiadania nie mówią tylko o wojnie czy miłości, ale stanowią dygresje na temat ogromnego świata.

Nie sposób zapomnieć o konflikcie bałkańskim podczas lektury Miljenka Jergovicia. Nie można też jednak myśleć o nich tylko przez ten pryzmat. I właśnie dlatego, że ucieka od prostych kategoryzacji, Drugi pocałunek Gity Danon wart jest lektury.

belka_2

O AUTORZE

Michał Domagalski

Urodził się w Ostrzeszowie w 1982. Publicysta i krytyk. Redaktor prowadzący portalu Wywrota  w latach 2015-2016. Debiutował w almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2014-2015, w 2018 roku ukazała się jego pierwsza książka poetycka - Poza sezonem. Mieszka w Poznaniu.

powiązania

Romantyczność 2022

nagrania / TransPort Literacki Aleksandra Byrska Aleksandra Kasprzak Antonina Tosiek Artur Burszta Daniel Tamkun Helena Burdzińska Jacek Dehnel Jakub Kornhauser Jakub Pszoniak Joanna Mueller Joanna Roszak Karol Maliszewski Karolina Sałdecka Katarzyna Szaulińska Łukasz Cabajewski Maria Krzywda Michał Domagalski Miłosz Biedrzycki Natalia Malek

Czytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

Żeby potwór pojawił się na pierwszej stronie

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Michał Domagalski

Odpowiedzi Michała Domagalskiego na pytania Tadeusza Sławka w „Kwestionariuszu 2022”.

WIĘCEJ

Stany wyjściowe

wywiady / O KSIĄŻCE Joanna Roszak Michał Domagalski

Rozmowa Michała Domagalskiego z Joanną Roszak, towarzysząca wydaniu książki ploso Joanny Roszak, która ukazała się w Biurze Literackim 13 kwietnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Poza sezonem i strefą komfortu

wywiady / O KSIĄŻCE Michał Domagalski Tomasz Bąk

Rozmowa Tomasza Bąka z Michałem Domagalskim towarzysząca wydaniu książki Poza sezonem, która ukazała się w Biurze Literackim 23 lipca 2018 roku.

WIĘCEJ

Poza sezonem (2)

utwory / zapowiedzi książek Michał Domagalski

Fragment zapowiadający książkę Poza sezonem Michała Domagalskiego, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 23 lipca 2018 roku.

WIĘCEJ

Poza sezonem (1)

utwory / zapowiedzi książek Michał Domagalski

Fragment zapowiadający książkę Poza sezonem Michała Domagalskiego, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 23 lipca 2018 roku.

WIĘCEJ

Świat jest ogromny

recenzje / ESEJE Michał Domagalski

Recenzja Michała Domagalskiego towarzysząca premierze książki Miljenko Jergovicia Drugi pocałunek Gity Danon, wydanej w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Przechodzę lekkim tangiem do pytania…

wywiady / O KSIĄŻCE Adrian Tujek Bartosz Popadiak Dariusz Sośnicki Grzegorz Marcinkowski Justyna Charkiewicz Kacper Adamus Marta Podgórnik Michał Domagalski Paweł Kobylewski Sylwia Rząca

Rozmowa Marty Podgórnik i Dariusza Sośnickiego z laureatami 10. edycji projektu Połów, autorami e-booka Połów. Poetyckie debiuty 2014-2015, wydanego w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Komenatrz do wiersza “Ona jest mną”

recenzje / KOMENTARZE Michał Domagalski

Autorski komentarz Michała Domagalskiego w ramach cyklu “Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze e-booka Połów. Poetyckie debiuty 2014-2015, wydanego w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Stare wiersze z czarnej dziury i nowa utopia

wywiady / O KSIĄŻCE Michał Domagalski Zbigniew Machej

Rozmowa Michała Domagalskiego ze Zbigniewem Machejem, towarzysząca premierze e-booka Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978-1990), wydanego w Biurze Literackim 8 marca 2016 roku.

WIĘCEJ

Komenatrz do wiersza "Ona jest mną"

recenzje / KOMENTARZE Michał Domagalski

Komenatrz Michała Domagalskiego do wiersza “Ona jest mną” z alamanachu Połów. Poetyckie debiuty 2014-2015, który ukazał się nakładem Biura Literackiego 2 listopada 2015 roku.

WIĘCEJ

Warto

recenzje / ESEJE Michał Domagalski

Recenzja wyboru wierszy Jacka Podsiadły Być może należało mówić (1984-2012), która ukazała się na stronie Wywrota.pl.

WIĘCEJ

Układając składniki Farszu (kilka przyczynków do analizy)

recenzje / IMPRESJE Michał Domagalski

Esej Michała Domagalskiego towarzyszący premierze książki Farsz Marcina Sendeckiego.

WIĘCEJ

Wielokulturowość bierze się ze świadomości

wywiady / O KSIĄŻCE Miljenko Jergović Miłosz Waligórski

Rozmowa Miłosza Waligórskiego z Miljenkiem Jergoviciem, towarzysząca premierze ebooka Drugi pocałunek Gity Danon, wydanego w Biurze Literackim 13 lutego 2017 roku.

WIĘCEJ

Miljenko Jergović albo jak opowiadać o Bośni, by nikt nie pomyślał, że wszyscy tam oszaleli

recenzje / ESEJE Dominika Kaniecka

Recenzja Dominiki Kanieckiej towarzysząca premierze książki Miljenka Jergovicia Drugi Pocałunek Gity Danon, wydanej w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Świat jest ogromny

recenzje / ESEJE Michał Domagalski

Recenzja Michała Domagalskiego towarzysząca premierze książki Miljenko Jergovicia Drugi pocałunek Gity Danon, wydanej w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Powieść w odcinkach: Drugi pocałunek Gity Danon

dzwieki / AUDYCJE Miljenko Jergović

Fragmenty Drugiego pocałunku Gity Danon czyta Bartosz Woźny.

WIĘCEJ

Powieść w odcinkach: Drugi pocałunek Gity Danon

dzwieki / AUDYCJE Miljenko Jergović

Fragmenty powieści Drugi pocałunek Gity Danon, zarejestrowane podczas audycji w Radiu Wrocław Kultura. Czyta Bartosz Woźny.

WIĘCEJ

Wielokulturowość bierze się ze świadomości

wywiady / O KSIĄŻCE Miljenko Jergović Miłosz Waligórski

Rozmowa Miłosza Waligórskiego z Miljenkiem Jergoviciem, towarzysząca premierze książki Drugi pocałunek Gity Danon, wydanej w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku oraz w formie elektronicznej 13 lutego 2017 roku.

WIĘCEJ

Miljenko Jergović albo jak opowiadać o Bośni, by nikt nie pomyślał, że wszyscy tam oszaleli

recenzje / IMPRESJE Dominika Kaniecka

Recenzja Dominiki Kanieckiej towarzysząca premierze książki Miljenka Jergovicia Drugi Pocałunek Gity Danon, wydanej w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Miłość w czasach ironii

recenzje / KOMENTARZE Miljenko Jergović

Autorski komentarz Miljenka Jergovicia w ramach cyklu „Historia jednego opowiadania”, towarzyszący premierze książki Drugi pocałunek Gity Danon, wydanej w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Życie to Hongkong

utwory / zapowiedzi książek Miljenko Jergović

Fragment zapowiadający książkę Miljenka Jergovicia Drugi pocałunek Gity Danon, która ukaże się w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 22 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ