Czuję się zdecydowanie nieświadomy swojego pisania

Roman Honet: Czy zgodziłbyś się z tezą, że obecnie spotyka się model poety powstały z połączenia paradygmatu Miłoszowego z postawami zaczerpniętymi z kultury masowej? Przez paradygmat Miłoszowy rozumiem mocno wyeksponowaną świadomość własnego ja w połączeniu z rygorystycznym i przemyślanym posiadaniem celu, którym jest pisanie. Albo – który jest w pisaniu. Przez postawy zaczerpnięte z kultury masowej rozumiem przede wszystkim samo dążenie do autoekspozycji. W efekcie powstaje osobowość dysponująca świadomością ważności własnego ja i rozpowszechniająca je intensywnie, ale jej cel nie oznacza już pisania, ani nie leży w pisaniu, ponieważ tkwi w samej osobie, w jej pozbawionym refleksji i rygoru ego. Czyli pomysł na pisanie oznacza pomysł na siebie. Czy to się zdarza? Co myślisz?

Tomasz Pułka: Elegancka diagnoza! Zdarza się, jasne, oczywiście. Pisanie jest obecnie przede wszystkim jedną z dróg do zdobycia popularności (nie wchodząc już w rozważania nad próbą tej popularności). Doskonale wiem, skąd to pytanie pojawiło się na początku; jest bardzo przewrotne. Bo jeśliby przyjąć Twoją – chyba troszku naprędce wystosowaną, acz skuteczną – dialektykę: nie czuję się kompetentny do udzielenia odpowiedzi, gdyż przez wzgląd na stosunkowo wczesny debiut pisanie dokumentnie “zorganizowało” mój “wizerunek”, toteż jestem wjebany w ten samoorganizujący się system i jakakolwiek kontestacja zabrzmi cokolwiek sztucznie. Ale masz rację: mało jest – we współczesnej polskiej poezji – eksploracji, za dużo wagoników ze śmieciami, wspinających się na hałdę. Obserwuję w kolegach gorączkowe poszukiwania “metody na zaistnienie”. Stąd te wszystkie Gawiny.

Potrafisz odważnie wypowiadać się o liryce współczesnej, parokrotnie dałeś temu wyraz. Dla mnie odwaga w tego typu sytuacjach zawsze oznacza osobistą, odmienną, na ogół negatywną, ocenę zjawisk, które powszechnie są oceniane pozytywnie. Czy zdobyłbyś się na odwagę i powiedział, co dla Ciebie w liryce współczesnej jest mydleniem oczu, wciskaniem kitu, intelektualnym oszustwem, co jest przereklamowane – i żeby to jakoś zrównoważyć – gdzie złoto leży na ulicy, niedostrzeżone, gdzie panowała cisza, a powinno być głośno. I jeszcze jedno pytanie, dla uzasadnienia – dlaczego?

Ostatnim skurwysyństwem jest generowanie przyjemnych czytelnikowi tekstów, “skrojonych na miarę”, korzystających z modelu mającego się podobać “wiersza nieszufladowego”: równiutko z prawej, równiutko z lewej, jakaś “rdza”, jakieś “topiące się zwierzęta” albo “dzieci”. No i epigonizm. A wszystko to oczywiście wyłącznie jako pretekst do bycia “docenionym”. Zresztą już dość się poplułem przy okazji tekstów publikowanych na niedoczytania.pl; nie będę teraz wpadał w manianę. Coraz bardziej natomiast drażnią mnie mechanizmy autopromocji, to ostentacyjne “robienie sobie dobrze” w wydaniu autorów startujących z poziomu estymy zdobytej wśród znajomków na portalu poetyckim, klepanie się po tyłkach, utwierdzanie swojej rzekomej wartości. Coś, co niegdyś było jedynie domeną osiedlowych grup poetyckich, zaczyna trawić regularny obieg wydawniczy. Jakub Winiarski piszący odnośnie hegemonii Biura Literackiego: “Reszta jest tłem. Bo musi być jakieś tło.” – ręce opadają. A złoto? Złoto nie leży na ulicy, złoto na szczęście się szanuje i nie ulega propozycjom łatwego lansu. Czuję spory wyrzut sumienia z tytułu, że rewelacyjny Grzelec ciągle zwleka z debiutancką książką przez wgląd na prywatny perfekcjonizm; że Rafał Wawrzyńczyk co rusz publikuje w internecie zestaw tekstów zdolny wyruchać każdy, pewien siebie, zadarty nosek jarający się publikacją w “Wierszu świątecznej”, że wszystko, co nowatorskie i niewygodne postbrulionowskiemu kanonowi, skazane jest na nieuwagę. Dlaczego “powinno być głośno”? Nie wydaje mi się, żeby rozgłos był istotny. Rezonans owszem.

“mogę się pochylić i zebrać to co zostanie / z lusterka rozbitego w kieszeni przez nerwowe palce” – pozwoliłem sobie na przywołanie akurat tego fragmentu Twojego wiersza dlatego, że chciałem zapytać, czy Ty widzisz swoje wiersze, swój świat jako efekt, powiedzmy, niekontrolowanej kreacji czy gromadzenia, żmudnego zespalania elementów, komponowania, można powiedzieć – nie chodzi mi o wartościowanie obydwu możliwości. Oczywiście uchylam się teraz od niuansów mogących przenikać przez obydwa porządki, co nie oznacza, że nie powinny się zjawić.

Czuję się zdecydowanie nieświadomy swojego pisania.

Krótkie pytanie. cichynabiau.blogspot.com. Po co Ci to?

A po co Ci to “po co ci to?”? “Cichy Nabiau” powstał wyłącznie dla jaj, dla bani. Żeby sprawdzić, jak daleko sięga recepcja spamu i głupoty. Skoro startując od jarania lolków i klejenia pierwszego zinu rozgrzanym woskiem nagle jesteśmy zapraszani pod banderą “Cichego Nabiau” na festiwal Electronica Magistra Nostra to znaczy, że ostentacyjnie się wygłupiając można wystosować paransistowską projekcję. Poza tym udział w grupie “Perfokarta”, która pod dowodzeniem Romana Bromboszcza przedziera szlaki polskiej poezji cybernetycznej po pewnym czasie domagał się ujścia. Wydaje mi się, że dlatego Podgórni wystosował bloga. Ale serio: uważam, że sensowność działania “Cichego Nabiau” jest uzasadniona przede wszystkim przez kilka płyt jakie się tam ukazały (m.in.: “grand canyon” we współpracy ze Szczepanem Kopytem) oraz – co “dla nas” najważniejsze – dwa pdf’owe arkusze: Ściana Insana Wojciecha Stępnia oraz Pozdrowienia z Hotelu Lambert hrabiego Dominika Nawrockiego. Jestem zdania, że to kawał doskonałej poezji wymykający się wszelkim kategoryzacjom.

Skoro znaleźliśmy się przy sieci, porozmawiajmy o kolesiostwie. Gdy zaczynały się pojawiać strony poświęcone literaturze, zakładano, że literatura w sieci może być alternatywą dla układów panujących w redakcjach tradycyjnych pism. Że może je rozbić, przenicować, unieważnić. Tak się złożyło, że redagowałem pismo tradycyjne, a teraz, gdy patrzę na sieć nie poprzez hipotezy internetowych idealistów, ale poprzez fakty, widzę, że tradycyjne układy redakcyjne do kolesiostwa internetowego mają się tak jak beknięcie w kretowisku do wyziewów wulkanu Krakatau. Może ja niedobrze patrzę. Może dlatego interesuje mnie, jak Ty to widzisz.

Jestem zdziwiony, że traktujesz mnie jako jakiegoś “sieciowego aktywistę”, hehe. Układy? Kolesiostwo? Jasne, w porządku, obecne i w medium papierowym i internetowym, ale zważ, że matryca wypowiedzi przy okazji tego drugiego jest znacznie bardziej “uczciwa”; pozwalająca na natychmiastową interwencję, niemoderowany dialog. Natomiast “beknięcie w kretowisku” – świetne.

Zahaczyliśmy i o pisma, i sieć w specyficzny sposób. Może pora na luźniejsze pytanie: czy masz ulubione pisma literackie i miejsca w sieci, to znaczy krótko: bywasz, zaglądasz, czytasz.

Ulubione pisma, jeślibym już musiał wskazać, to chyba “Opcje” i “Rita Baum” – interesujące, wymykające się nadmiernemu tematyzowaniu. Miejsca w sieci? Oczywiście nieoceniony “Cyc Gada” i “rodzinne” Niedoczytania. A propos serwisu Janickiego, Wawrzyńczyka i spółki – mam nadzieję, że badacze wynotują kiedyś “cycyzm” jako jedną z krytycznoliterackich szkół.

Najważniejsze tegoroczne nagrody literackie w Twoim odbiorze. Co sądzisz o Gdyni i Nike dla Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, Nagrodzie Fundacji im. Kościelskich dla Tadeusza Dąbrowskiego oraz – żeby się nie ograniczać – Literackiej Nagrodzie Nobla dla Herty Müller?

Nic nie sądzę. Natomiast bardzo podobała mi się uwaga Jasia Kapeli o – jeszcze niedawno – masowo przecenianych książkach Müller zalegających w “Taniej książce” i problemie logistycznym, jaki wystąpił po przyznaniu jej Nobla. O książce Dyckiego pisałem już przy okazji jej premiery; nagrody wydają mi się uzasadnione, bo mimo że – bądźmy ze sobą szczerzy – Piosenka… nie jest najlepszą książką Dyckiego, to jest to jeden z nielicznych autorów, których można “traktować” przekrojowo. Dąbrowskiego nie czytałem.

“Każdy sprzeciw jest na pokaz” – zapisałeś w ostatnim tomie. A co nie jest? Co – według Ciebie – jest w liryce ciężkie do pokazania, słabo widowiskowe, z trudem się eksponuje, chociaż jest istotne? I pozwolę sobie od razu zapytać, czego Ty nigdy nie pokazałbyś czytelnikowi, o wiersze pytam, to tak przez dokładność. Z różnych powodów – może to być, dajmy na to, nieopłacalność pewnego gestu, może być wstyd czy niechęć, cokolwiek.

Ostatnio zajmuje mnie wątek świadomej siebie świadomości, więc trudny do pokazania, oddania, jest dla mnie przede wszystkim sam akt decyzji na artykulację: moment, kiedy nie czujemy potrzeby wypowiedzenia, bo wypowiedź jawi się jako oczywistość. O tym traktuje wiersz “Divine” z ostatniego tomu. Czego nie pokazałbym? Chciałbym pokazać, że nie potrafię pokazać przez reguły rządzące “pokazywaniem”. Napisaliśmy wspólnie z Łukaszem Podgórnim (to znaczy: Łukasz miał gorączkę i postulował rzeczownikami, ja zapisywałem modelując) manifest, znajduje się tutaj: http://cycgada.art.pl/?p=1281; on odpowiada z nawiązką na to pytanie.

Mając na względzie projekt Poeci na Nowy Wiek, na zakończenie zwykłem pytać moich rozmówców o debiuty ostatniej dekady, ale może warto zrobić wyjątek. Chciałem Cię zapytać, na kogo spośród autorów, którzy nie wydali jeszcze tomu, warto zwrócić uwagę? Kogo widzisz? Kogo cenisz?

Jak już nieraz pisałem: Adam Grzelec i Rafał Wawrzyńczyk. Przede wszystkim. Koniecznie. Zaraz za nimi Joanna Dziwak i wszyscy, których wraz z Podgórnim uwzględniliśmy w swoim cyklu felietoników: http://niedoczytania.pl/?cat=425.