wywiady / O PISANIU

Jaskółka pozytywnej dezintegracji (fragmenty)

Marta Podgórnik

Wiersz, jak pięknie piszesz, "opowiada pewien zbiór historii". Jest układem otwartym. Układy sprzedawane jako zamknięte, zaprojektowane jako samowystarczalne, nie mają racji bytu w rozumianej przeze mnie literaturze; to lipa.

Marcin Jagodziński: Ta reinkarnacja tomików, nawet coś więcej niż reinkarnacja; zmartwychwstanie – to jest Twoje święto, na które poczułem się jakoś zaproszony. I to miłe bardzo. Ale usiądę z boku, jeśli pozwolisz. I będę mówił o sobie; przecież nawet mówiąc o Twoich wierszach, mówię o sobie…

Marta Podgórnik: Kurtuazyjnie, swoim zwyczajem, odpowiem, że – ja także, jedynie mówiąc o sobie, mogę przemówić do Ciebie. I Ty, tylko mówiąc o sobie, możesz mi powiedzieć cokolwiek o mnie, oczywiście… etc. Więc proszę. Panowie siadajcie, jak chcecie.

Szczepan Kopyt: Muszę przyznać, że nie oczekiwałem. Nie oczekiwałem tego, co w Próbach negocjacji przed chwilą kopnęło mnie najbardziej (jako że wcześniej znałem tylko Długi maj, oraz – nie wiadomo było jak na serio, a jak nie na serio – pisanie Marty Podgórnik w internecie, pod pseudonimami?). Miałbym w tym miejscu ochotę na rozprawienie się z pewnymi tendencyjnymi (ale oczywiście w pewnej mierze potrzebnymi) mitami, jednak spróbuję od razu przejść do sedna, uprzedzając, że na poezji od strony formalnej nie znam się, i moje słowa będą raczej legitymizowane pewnym popularnym – demokratycznym spojrzeniem czytelnika (na ile bezstronnego – nie należy już do mnie rozsądzanie tego).

To siadajże w środku [tu należy się PT Czytelnikom zarys sytuacji, czy nie? …TAK ]; strasznie się odżegnujecie od ‘formuły czytelnictwa’ (recenzji, wypowiedzi, etc.), co wydaje mi się symptomatyczne dla łączącego nas rozumienia owej ‘funkcji’. Kiedy zdarza mi się mówić o Legendarnym Czytelniku, jest on dla mnie nieco jak Latający Holender, istotniejszy jest zaś w moim pisaniu mit odbioru, jako część składowa procesu, gdzie nie przekłada się ów wewnętrzny, nieupostaciowiony czytelnik, na człowieka z krwi i kości (ten realny czytelnik pojawia mi się dopiero na etapie wydawania książki, spotkań autorskich, czytania recenzji)…

Dominik Bielicki: Jest taki truizm, że czytelnicy są współautorami; i to nawet nie w sensie różnych modnych akrobacji epistemologicznych, prościej: autor pisze, czytelnik reaguje, autor uwzględnia odbiór czytelnika w kolejnych tekstach, w ten sposób z tekstu na tekst konstruuje czytelnika modelowego, takie ucho, do którego zwraca się pisząc, nawet jeśli pisze do szuflady, jeśli swoich tekstów nikomu nie pokazuje: mówić, to mówić do kogoś, kto przynajmniej mógłby słuchać, najlepszy dowód, że posługuje się językiem mniej więcej publicznym. Ameryki tu nie odkrywam.

Istotnie, nie odkrywasz; szczęściem nie jest to celem naszej rozmowy. Żarty żartami, sprawa jest istotna. Faktycznie, o ile w procesie pisania poszczególnych tekstów korelacja pomiędzy czytelnikiem wewnętrznym a tym osobnym, powiedzmy-że-bardziej-realnym (mającym niekontrolowane “własne zdanie”), wydaje się niezauważalną, to w przestrzeni, np. wydawniczej, zachodzi, i stanowi integralną składową ewolucji przyjmowanych formuł komunikacji (oczywiście nie odbywa się to na zasadzie prostania lub negowania).

Dominik Bielicki: Schody zaczynają się, kiedy za sprawą takich czy innych reakcji (bądź ich w ogóle braku), wytwarza się w autorze poczucie nieżyczliwości czytelnika, złej woli, poczucie, że czytelnik jest przeciwko mu. Nie wiem, na ile to powszechne zjawisko. Wydaje mi się, że nierzadkie. Wtedy jest kilka dróg: obrazić się, odwrócić, wycofać, przynajmniej przez jakiś czas mówić bardziej do siebie, czyli bardziej mamrotać, niż mówić – to pierwsza droga, druga – zabiegać, zjednywać; trzecia – odpowiedzieć atakiem, tzn. iść pod prąd na zasadzie: “nie podoba ci się metafora dopełniaczowa? To ja cię zasypię metaforami dopełniaczowymi”, “jestem płytki? ja ci pokaże co to znaczy być płytkim”, oczywiście ta walka, żeby nie była kamikadze, potrzebuje przebiegłości, ironii, asekuracji itd… ta walka jest prowokacją, graniem na nosie, ale jednak graniem. Co wybrać? A jeżeli wszystkiego po trochu, to jak to podzielić – jak podzielić, żeby nie poczuć się oszukanym: ubezwłasnowolnionym na skutek nadmiernej akceptacji bądź – przeciwnie – negacji oczekiwań czytelnika.

Schizofrenicznie nieco, tak teraz odczytałam Twoją tezę, autor stwarzałby czytelnika, który następnie stwarzałby autorowi bodźce; na pewno sprawdza się to względem czytelnika wewnętrznego, to oczywiste; natomiast ciekawe wydało mi się, czy rzeczywiście redagujemy w swojej świadomości odbioru – czytelnika rzeczywistego, czy nie naddajemy mu pożądanych dla naszego samopoczucia autorskiego cech, idealizując go lub demonizując. Jakkolwiek wydaje się to absurdalne (np. w kontekście naszej rozmowy, której punktem wyjścia jest reedycja dwóch moich książek), skłaniam się ku poglądowi, że pisanie jest jednak pasjansem, lub, być może, partią szachów rozgrywaną z samym sobą (w miarę możliwości bez oszukiwania). Czytelnik, także ten którego spotykamy na imprezach literackich, i na którego istnienie mamy dowody takie jak np. sprzedaż książek, dla autora pozostaje w przeważającej mierze Legendarny. Inna rzecz, kiedy spotykamy się na jawie całkiem z, za przeproszeniem, ‘biorcą’ literatury; ten nie ma nic wspólnego nawet z najgorszą autorską marą… Bo dyskutować możemy o metodach, koncepcji wiersza – ale nie oszukujmy się – z wrażliwością literacką jest jak ze słuchem muzycznym. Jeśli ktoś nie ma, nie napisze symfonii, a nawet piosenki; podobnie (przy najofiarniejszej pracy u podstaw) nie sposób mu będzie ‘do końca’ wytłumaczyć, “o czym” owa symfonia, i dlaczego jest lub nie jest dobra. “Ambicja”, z jednej strony “pisania dobrych (sic!) wierszy”, z drugiej “rozumienia, o co autorowi chodziło” (a po ki chuj ci ta wiedza, czytelniku?!) – to powszechne niestety dziś przypadłości.

Marcin Jagodziński: Trafiasz celnie, bardzo celnie, w to o czym myślę, albo myślałem, jeszcze nie tak dawno. Mianowicie na jakimś (nie ważne jakim) forum wrzuciłem swój wiersz, i poza różnymi głosami dostałem dwa takie:

Dopiero teraz przeczytałam ten wiersz… Od początku do końca… i tak 3 razy… potem od końca, bo pomyślałam, że może metodą raka jest zrozumiałe… potem na laufra… potem spróbowałem systemu OuLiPo… potem pomyślałam że jestem głupia… potem pomyślałam, że w kwestiach interpretacji poezji rok temu byłam No 1 wg Szanownej Komisji itd (panienka z MISH); i drugi: Niech się już okażę tą ignorantką niewrażliwą na poezję, ale o co Ci właściwie chodziło w tym wierszu? Powiedziałabym że dawno nie zetknęłam się z tak ciężką literaturą!

No, to myślę, że powinieneś się nad sobą zastanowić, drogi Marcinie.

Marcin Jagodziński: Myślisz, że się nie zacząłem zastanawiać? Zacząłem. Oczywiście można zlekceważyć te opinie, ale można i nie zlekceważyć. Zacząłem zastanawiać się, czy mogę ten wiersz “zinterpretować”. No w końcu, ja powinieniem wiedzieć o czym on jest. Przyznałem się przed sobą, że nie wiem.

To Ty też nie wiesz, o czym są te Twoje wiersze?! Uff. To dobrze.

Marcin Jagodziński: No dobrze. Nie wiem. Ale coś wiem. Czy dany wiersz wygląda na losowy? Lub na pseudolosowy? Moim zdaniem nie. Czy jest spójny? Moim zdaniem jest. Czy opowiada jakąś historię? Nie. Czy opowiada dowolną historię? Też nie. Opowiada pewien zbiór historii. Ma swój rytm, ma swoją mocno czerwoną barwę, ma swoją gęstość – nie ma tylko określonego kształtu, co nie znaczy, że każdy kształt może przyjąć. Tak jak ameba: nie ma kształtu, ale trudno zaprzeczyć jej osobniczemu istnieniu.

Dominik Bielicki: Czyżbyśmy właśnie dochodzili do tematu – na szczęście nie ja go podjąłem – ku któremu cały się rwę? Literatura w internecie. Czy to nie piorunujące, że reakcja na tekst (że wrócę do swojej cybernetycznej terminologii) pojawia się czasem nawet w kilka minut po jego zaprezentowaniu?! Jaki to ma wpływ na czytelnika wewnętrznego? Na jego stabliność? Na jego nerwy?

Ja bym tu, Dominiku, uogólniła sprawy mocno. Uogólniła bym po pierwsze pojęcie ‘reakcji na tekst’, zwłaszcza jeśli miałoby wystąpić w kontekście wyznacznika; acz możnaby tu śmiało przywołać oceaniczną demagogię teorii hipertekstu – tak ‘klasycznej’ (J. D. Bolter, M. Joyce, George Landow, R. Lanham)… jak i zacytować: Z jednej powieści czytelnik może w trakcie kolejnych sesji lekturowych wyciągnąć dziesiątki a nawet setki innych opowieści, bohaterowie, którzy przemawiają w poszczególnych fragmentach tekstu, wymieniają się głosami, w zależności od kontekstu, od tego, jakie leksje czytelnik odwiedził tuż przedtem. W płynnym i zmieniającym się kontekście innego znaczenia nabierają zdarzenia, na które już raz się natrafiło. W tym sensie, nawet nie dopisując do hipertekstualnego utworu ani linijki, czytelnik staję się twórcą. (…) Trzeba jednak pamiętać o podstawowym dla większości hipertekstów literackich fakcie – tory lektury czytelnika nadal są zdeterminowane przez autora. Ależ to wszystko bzdura nad bzdurami – z pewnego punktu widzenia, który jest mi jednak najbliższy. Kiedy ja pozwalam sobie na upublicznienie tekstu (i nie czynię tu rozróżnienia na publikacje czasopiśmiennicze, elektroniczne, książkowe, czy wystąpienia werbalne), legitymizuję go tym samym. Reakcje, z jakimi się spotykam zatem zawrą się bardziej w obszarze czysto poznawczym, w niedeterminującej próżności. Czytelnik wewnętrzny przebywa w czasie absorpcji owych reakcji na wyjeździe; spędza weekend w Aspen czy innej Pasadenie po dobrze wykonanej pracy… Także w przypadku autorów, hmm, zgubiłam słowo! – nazwijmy ich: ‘świadomymi’ – wymiar i jakość reakcji stanowi niejako atrakcję dodatkową, wtórną, zupełnie oderwaną przyczynowo-skutkowo od faktycznego aktu tworzenia, i faktycznego aktu odczytania.

Szczepan Kopyt: Ja np. widzę w znanej mi twórczości MP coś, co zauważa już Ortega y Gasset (choć ja bym nie waloryzował tego podobnie jak on – ze względów zdaje się wiadomych więc i nieistotnych dla mojej wypowiedzi…): mianowicie transpozycję kultury w sferę natury. Tło takie tworzą przestrzenie tekstualne (to raczej w Długim maju), miejskie (tramwaje, pociągi, autostrady, pejzaż miejski), po kubatury pokojów, łazienek i ubikacji – obserwacja ta może się wydać banalna – podmiot liryczny jednak przyjmuje to bez uzasadnień i pytań. Jest to zupełnie nieistotne, co w tym momencie skłania mnie jako czytelnika do sięgnięcia po inny klucz. Niech będzie to na przykład ujęcie egzystencjalne. Przyjmujemy pewne uwięzienie we wcześniej nakreślonej i odrzuconej przestrzeni. Są ludzie: menele z blokowisk, kumple od picia, poeci, kobiety jak miesięczne maszynki, ludzie połykający tabletki, integrujący się przy alkoholu (tutaj: różnica między piciem peela Wojaczka a peelem MP – bo MP nazywa się Wojaczkiem w spódnicy: Wojaczek to celebracja alienacji , poety upadlającego się etc – zwaloryzowanego jednym słowem; u MP alkohol funkcjonuje w podobny sposób rzadko – zazwyczaj jednak częściej integruje niż alienuje – wspomnieć o tym uważam za konieczne ze względu na to, że generalnie: rekwizyty u MP funkcjonują gdzieś poza granicą upodmiotowienia/przedmiotu, niejako wtórnie reifikowane, odmitologizowane (to dlaczego poezja Podgórnik jest i nie jest ‘mistyczna’) – alkohol w tym kontekście znów jest elementem rzeczywistości; jego pojawianie się (podobnie jak innych używek, chyba że źle odczytuję np. “awarię” i inne) to nie tylko znak czasów (stanowczo zbyt szumne sformułowanie, wiem) ale prowokacja wielości – wobec nie uwzględniających jej interpretacji=ludzi) funkcjonujących w jakichś wcześniejszych ujęciach normatywnych (czy też symoboliczno-normatywnych – przepraszam za mieszaninę poziomów)…

A popatrz, Szczepan (za chwilę Ci oczywiście odpowiem… innymi słowy;) – ja podczas warsztatów translatorskich w Krakowie po raz pierwszy w życiu zostałam postawiona wobec konieczności wyjaśniania (a zatem w pewnym sensie interpretowania) swoich wierszy. Przeżyłam szok poznawczy. Nigdy się nie zastanawiałam, o czym są te moje wiersze, bardziej zajmowała mnie odpowiedź na pytanie: czym są? Tymczasem chcąc je jak najlepiej przetłumaczyć moja partnerka w projekcie, Monika Rinck (zresztą etymolożka/komparatystka z wykształcenia), wypytała mnie podczas wielogodzinnego przesłuchania o wszelkie znaczenia, konteksty i aluzje w tekstach, co przede mną samą, ku memu zdumieniu, odsłoniło zupełnie przeze mnie niepodejrzewane treści.

Marcin Jagodziński: Powinni tego uczyć w szkołach? To takie intymne, że jeszcze o tym nikt nie pisze: jak czytać tomik wierszy? Jak Ty to robisz? Siadasz i czytasz? Cały? Wertujesz? Najpierw cały potem na wyrywki? Ile jesteś w stanie wytrzymać? Ile jesteś w stanie zapamiętać?

Dziwią mnie niepomiernie (już nawet nie smucą, dziwią właśnie!) dwie związane z kwestią odbioru (a i, pośrednio – pisania) sprawy – jeśli chodzi o tzw. piszących wiersze, i nie ma tu dla mnie specjalnego rozróżnienia na bywalców forów w rodzaju “Nieszuflady”, wychowanków gminnych domów kultury, studentów polonistyki, czy kogo tam jeszcze – oni wszyscy (czyli ok. 90% tzw. Środowiska) sprawiają wrażenie, jakby te wiersze za karę jakąś czytali i pisali. Kiedy ktoś mi wali, że ma w dupie sprawy warsztatowe, że ma gdzieś tak klasykę jak i współczesną mu poezję, że mu niepotrzebne żadne metrum, że go nie interesuje kim był Horacy czy kim jest Świetlicki, etc. – to jest dla mnie nie do pojęcia. Bo przecież powinno być tak, na zdrowy rozum, że jeśli zajmujesz się czymkolwiek z własnej woli, z pasji, to nie postrzegasz tej dziedziny jako niewartej uwagi. To cię właśnie wszystko z nią związane interesuje jak cholera! Wracając do meritum – dla mnie czytanie, rozmowa, te zagadnienia, formy, idee, koncepty etc. – to zawsze była czysta radocha, radocha, że tyle tego jest wszystkiego do odkrycia, zagospodarowania, dzielenia się, dyskutowania! Nigdy bym nie wpadła na to, żeby zakuwać regułki dotyczące ilości wersu w wersie i postrzegać jako swój obowiązek podobnego wyważania otwartych drzwi. Niepomiernie bawią mnie i rozczulają np. tacy nasi neolingwiści (a, wspomnimy tu też, lub nie, coś o Peiperze?!;) – nie tędy droga na srebrny ekran… a może właśnie tamtędy, ale im współczuję, że nie zaznali (co widać po tekstach) “radości pisania”. W moim życiu to jedyna sfera nieposkromionej wolności, przygody, emocji;

Marcin Jagodziński: A zatem, jakie są pozycje, w których można to robić i które dają najwięcej satysfakcji autorowi / czytelnikowi?

Tak rzecz by się miała z instynktownymi odczytaniami; krytyk akademicki vel pani od polskiego nazwie to bredzeniem, lecz ileż z tego bredzenia radości, ile właśnie elementu przygodowego, jakiż spływ Amazonką z zawiązanymi oczami! Bo czy i do końca można ograniczyć przestrzeń wiersza do fabuły, narracji, przekazu?! Czy moja interpretacja nie strywializowała go? Czy w ogóle jest potrzebna? Wątpię. (No, chyba, żeby był to tzw. ‘wiersz polski sredniej długości’, mainstreamowa wydmuszka zwyciężajaca w Turniejach Pustego Wnętrza; roi się wprost wokół od tej poklaskowej produkcji – wtedy to najpierw powstaje interpretacja, taka pre-konstrukcja, a na niej osadzane są oczywiste frazy (bo gdzie absurdalnie prosta teza, tam dowód przeprowadza się z hukiem armaty), w ramach zaś upoetyczniania – frazy przypadkowe (mające “robić grę”, ekhem, ekhem). Wiersze te stanowią skróty do tezy, w związku z czym o interpretacji, a już współodczuciu, nie może być mowy. Za to na pewno nie ma kłopotu z ich “rozumieniem”. O ile oczywiście autorzy/autorki odpowiednio jaskrawo oznaczyli jedynie słuszny link.).

Marcin Jagodziński: Inna kwestia, to moje przekonanie, którego nie staram się na razie uzasadnić, traktując je jako aksjomat, że teksty krytyczne nie mogą być mierzone tą miarą, że trzeba wymagać od nich czegoś więcej niż nieprzypadkowości. Niech umysł tłumaczy sercu, czy jakoś tak (w recenzjach), niech serce tłumaczy łbu (w wierszach).

To rozróżnijmy przynajmniej dwa rodzaje krytyki. Techniczna, która bywa przydatna (właściwie powinna się zwać redakcją, i tyle), oraz dialogująca (tej nam mocno brakuje), wchodząca z wierszami na poziom rozmowy, bo tylko z rozmowy można się czegoś dowiedzieć. Mówię rzecz jasna o wierszach wartych takiej rozmowy. Wtedy krytyka staje się integralną częścią przekazu zawartego w tekście, tak jak wszelkie odczytania. Przestrzeń wiersza zagarnia to wszystko, by sam wiersz mógł się w tym rozpłynąć. No i mamy zbiorową podświadomość i po-rozumienie poezji. Wiersz, jak pięknie piszesz, “opowiada pewien zbiór historii”. Jest układem otwartym. Układy sprzedawane jako zamknięte, zaprojektowane jako samowystarczalne, nie mają racji bytu w rozumianej przeze mnie literaturze; to lipa.

Marcin Jagodziński: Oczywiście, powinienem teraz zadać pytanie, czy bunt się ustatecznił?!… Ale czy był bunt?!

Ten bunt, Marcinie, jak słusznie podejrzewasz, to raczej bunt na wychodzącej “Mauretanii” (w kwestii niedostatecznej liczby łóżek do opalania na górnym tarasie), niż na “Bounty”, jeśli już… Patrząc z nieodległej tak znowu perspektywy dziesięciu lat, które upłynęły od “pisania” wierszy zawartych w książce “Próby negocjacji”, myślę, że – i tak i nie; tzn. oczywiście bunt w wymiarze oczywistym, sam przez się – tak, ale nie sam dla się. Miał miejsce. Ale, że ta książka dziś widzi mi się raczej jako dosyć przytomna deklaracja, czyniona po troszę wbrew sobie, gdzie wiersze następują w pewnej nie do końca wtedy przeze mnie uświadomionej, i nie do końca dziś przeze mnie lubianej, sekwencji – owo moje przesunięcie optyki stanowi, być może, naturalne ustatecznienie? Nie wiem. Bo jak jednak rozumieć “bunt”? Po artystowsku? Zewnętrznie, popowo, czy raczej mówimy tu o podstawowej, konstytuującej (‘ja’, etc.) niezgodzie na zastane? Zastane sensy?

Marcin Jagodziński: A czy ja wyglądam na faceta, który z buntu przeciw systemowi robi sobie sens życia i doi przez resztę tego życia ekologiczne kozy produkując ekologiczne sery w domu z ekologicznych bali w pozbawionej elektryczności miejscowości na Mazurach? Ja raczej buntuję się przeciwko konieczności posiadania sensu życia i myślę sobie: “a może da się bez? ile się przetrwa? dłużej niż bez jedzenia? wody? seksu?”

Wyglądasz mi na faceta, któremu odpowiem, w miarę swoich możliwości, szczerze; wiesz, który to mój ulubiony wiersz Roethke’go – What’s madness but nobility of soul / At odds with circumstance? I dalej: A man goes far to find out what he is– / Death of the self in a long, tearless night, / All natural shapes blazing unnatural light… (“In The Dark Time”). Ten Sens, rozumiany jako motor i paliwo, sam się nam znajduje. Natomiast oczywiście, literatura jest generalnie formą buntu wobec sensów naddanych; jeżeli w Próbach negocjacji objawia się ów sprzeciw wobec zbyt oczywistego w pewnym przerysowaniu sytuacji lirycznej, w Paradiso ciężar “całej zgody albo niezgody” bierze na siebie język (w rozumieniu układu sprawdzeń, formuł; sankcji!) tymczasem rewidujący swoje struktury, a przede wszystkim obnażający znikomą skuteczność konwencjonalnej komunikacji.

Rafał Wawrzyńczyk: Są to kwestie, które mnie nurtują. Ostrze jest – w moim akurat przypadku – jednak stępione: bardzo silne jest we mnie przekonanie – to jest irracjonalne w pewnym stopniu – że aby zabierać głos (wierszami, powiedzmy), wcześniej wypadałoby dać dowód nie tyle sprawności, co zdolności poruszania się w dotychczasowych poetykach, no nie wiem, jak to nazwać – tzn. chodzi mi o to dziecinne na poły stanowisko, które nie pozwala zaakceptować obrazu abstrakcyjnego, jeśli nie mamy pewności, że twórca “umiałby, gdyby chciał, namalować klasyczny portret”. Ot, taki atawizm – a jednak nieusuwalny; stąd m.in. różnorodność (bałagan) w moich wierszach, o której kiedyś wspominałaś. I dlatego też mam świadomość, że gdy coś tam napisałem, to pozostaję za podwójną – ekhem – zasłoną; za wierszem jako wierszem i wierszem-w-konwencji. Chciałbym, żeby świadomość poruszania się w obrębie jakiejś konwencji była jakoś w wierszu wyczuwalna, choćby delikatnie, ale jednak.

Ależ, masz absolutną rację jeśli chodzi o “dowód sprawności”, choć sam przyznasz, że przywodzi to na myśl “dowody miłości”, a tych zarówno dawanie, jak egzekwowanie jest nieco nachalne. Oczywiście mówimy tu cały czas o udowadnianiu czegokolwiek sobie, bo przecież nie legendarnemu czytelnikowi, który po pierwsze (c.b.d.o., powyżej;) nie istnieje (nie ma w każdym razie na jego istnienie dowodów bardziej przekonywujących niż na istnienie latających statków;), po drugie tak czy owak nie stanowi(łby) żadnego punktu odniesienia, bo i niby jakim sposobem? Więc tak: załóżmy, że jestem w stanie wyprodukować wiersze dla każdego typu czytelnika, cool; ale po co? I co to w ogóle, wybaczcie, za problem, napisać sonet, eklożkę czy villanellkę? Formuły porządkowe (nie – porządkujące!) są tylko jeszcze jednym narzędziem naszej pracy. Nie są jednak pierwotne, przecież!, wobec pisania – czy też nos miałby być dla tabakiery?!

Dominik Bielicki: Dowód sprawności, o którym mówi Rafał, wydaje się, że ma jeszcze inną ważną funkcję (a może to ta sama, tylko w innym przebraniu). Bo dlaczego wymagamy od abstrakcjonisty, kompetencji w malarstwie klasycznym? Może po to, żeby mieć pewność, że użyte przez niego środki, były konieczne, że jego obraz musi być właśnie taki, a nie inny? Jakby zgodnie z zasadą najprostszej drogi do celu (bądź co bądź nie lubimy wierszy taplających się w redundancji, jak przesłodzony deser w kremie); pytanie tylko – dlaczego formy klasyczne miałyby być ową prostszą drogą?

Rafał Wawrzyńczyk: To może jakoś bezdusznie brzmi, ale sztuką jest upchać w to to, co chciałoby się powiedzieć… (mimo wszystko), ta sprawa jest subtelna, tj. ciągle żywe jest we mnie pragnienie, aby były to wiersze, pod którymi mogę się w jakiś tam sposób podpisać, a nie jakieś ‘głosy’ czy ‘ćwiczenia’. Może to wynika z braku jakiegoś własnego języka, itp. Hm.

Ja już chyba się opowiedziałam w tej kwestii, powyżej i niejednokrotnie… Jak rozumiem wszyscy tu znamy odpowiedź; tzn. wszyscy zdajemy sobie sprawę z absurdalności postrzegania sankcji jako metody wyrazu, tym bardziej – rozwoju. Wydaje mi się, że poważne, wręcz naukowe podejście do pisania, nie wyklucza emocjonalnego zaangażowania, ale że jest wręcz przeciwnie! Jest – wszystko albo nic. A język, par ex. Język! – mamy wszyscy wspólny. Niezależnie od faktów (a fakty, jak pisał znakomity kolega, “są przeciwko nam”), wierzę w zbiorową podświadomość /językową/, i wierzę, że wiersz może stać się czymś w rodzaju esperanto; lecz musi wpierw sam się przekroczyć, chociażby poprzez katastrofę / renegactwo. Wiersz może być czarną skrzynką; odwróceniem wieży Babel. Jedyną póki co częstotliwością, na której można współdoświadczać, nienazywalnego. I może w końcu – poprzez nowo wynalezioną ‘poetykę’, nazywać!

Rafał Wawrzyńczyk: Kwestia poetyki (weźmy za przykład Andrzeja Sosnowskiego) i metody, jaką i Ty stosujesz w najnowszych wierszach, czyli, jak to odbieram, rozwarstwienia współczesnej poezji na – wybacz toporne sformułowania – poezję zajmującą się ‘światem bezpośrednio danym’ [‘tradycyjną’] oraz poezję eksplorującą narzędzie (nie?)poznania tego świata [język]) jest zbyt doniosła, żebym coś ciekawego na ten temat mógł na poczekaniu (a i w ogóle) wymyślić. Z jednej strony podejście takie to jak otwarcie okna, no wiesz, mówię tu o oszołomieniu bogactwem, możliwościami, przeczuciem tego ‘nowego’, o czym ‘dzwoni gdzieś tam’; z drugiej – wątpliwość, czy cała sprawa nie okaże się ślepą uliczką, ‘popiołem sztuk nieprawdopodobnych’ jak to powiedział gdzieś Cz. M. Chyba nie okaże się; efekty już widać, choćby w poszerzeniu wrażliwości tych, którzy poezję czytają, to “działa”, jest atrakcyjne, elastyczne, nie ma posmaku doktrynerstwa, jak miała I-sza awangarda, Peiper i jego teorie, itd.

Nie wiem, na ile wolno mi mówić “za Andrzeja”…, jest dla mnie kimś ważnym; ale, jeśli można tak rzec, pewien rodzaj współodczucia, rozumienia literatury, kotwiczy w sferze idei. Metoda nie może występować jako sankcja. Nie zagwarantuje powodzenia, ani nie skaże na klęskę. Metoda nijak nie przekłada się na jakość. To jeszcze mnie jakoś pociesza – że o ile można nas, tzw. “autorów”, kojarzyć towarzysko czy formalnie, to każdy ma ze światem i z pisarstwem swoją własną bajkę. Łączy poważne podejście do tego co robimy, i trochę więcej luzu poza, niż powinien prezentować tzw. modelowy polski pisarz. Ale, najzupełniej poważnie – nie metoda czyni pisanie. Całe okrucieństwo w tym, że karty rozdaje tzw. Talent (a na to wpływu nie mamy), rozgrywają zaś predyspozycje – bo pisanie, tak ja to widzę oczywiście, mówię cały czas ze swojego punktu widzenia! – to żmudna praca, ryzyko emocjonalne i światopoglądowa dywersja. Paradoksalnie chodzi tu jednak o scalenie, górnolotnie mówiąc, świata (i czemuż by nie poprzez rozbiór!). To tak jak w każdej odysei – jest świetnie, chociaż bardziej strasznie.

Rafał Wawrzyńczyk: Myślę, że z pewnych względów lepiej jest debiutować od razu drugą książką; napisałaś od razu “tę drugą”? Wg mnie można tak powiedzieć. Jaki jest dzisiaj, patrząc pod tym kątem, Twój stosunek do Prób negocjacji?

Mam ten komfort, że odpowiadam na to pytanie po wydaniu trzech regularnych książek, i do tego wznowienia dwóch pierwszych; staram się słuchać recenzentów – lecz co słyszę? Slogany. Największego wroga poezji. Jakiś czas temu jeszcze powiedziałabym Ci, Rafale, że Próby negocjacji są rodzajem fundamentu, vel odskoczni, dla obecnych projektów; teraz mam nieodpartą ochotą powiedzieć, że są względem reszty tomików równouprawnione.

Marcin Jagodziński: Wycofuję się z tego, że Próby… robią mocniejsze wrażenie niż późniejsze książki. Po prostu czytam je teraz. Muszę do Paradiso wrócić, bo ostatnio Długi Maj na tapecie miałem. (A w Paradiso mniej bałaś się czułości. Miałaś już 20 lat, prawda?)

Słuszna uwaga. Mimo osobistego sprzeciwu, teksty układają się w budowle o wątpliwej, moim skromnym zdaniem, proweniencji; muszę to ścierpieć. Paradiso miało być książką “o czymś”, tym bardziej okazało się zbiorem “czegoś”, czy też – “ku czemuś”. Jest to skądinąd zachwycające, znajdywać swoje wiersze głosicielami tez, o których miało się mgliste pojęcie. No, i że każdy z osobna…

Szczepan Kopyt: Ja np. “Rocznik” uważałem zawsze za wiersz świetny (i przy tym nakreślający pewne płaszczyzny, o których już wyżej po trosze wspomniałem), programowy, i początkowo od niego zamierzałem zacząć tok mojej narracji. Kilka poziomów na jakich funkcjonują znaczenia – niech napisze o tym fachowo jakiś polonista bo ja nie umiem – to dość rozległy i silny dysonans, a jednocześnie manifest, ukazanie rytuału przejścia…. Autobiograficzny ton – po zignorowaniu pewnych formalnych ograniczeń (o czym pisać nie wolno, ale co zawsze się czyni – w końcu “poeta w moim kraju…” (Miłosz) itp.) każe zrewidować pierwszy tomik (“prawdziwe niebezpieczeństwo dopiero ma nadejść”). I jeśli wziąć to na poważnie (a jakie mam wyjście?), to o ile wobec proroków egzystencjalizmu pe-el legitymizował swoją 1-osobową narrację na sposób a-teistycznej i a-gnostyckiej(?) ‘modlitwy’, tutaj klucz do ‘ja’ jest już inny – na pozór lub na serio powraca do ‘naiwnej’ dykcji (to bardzo szerokie spektrum nader często wykorzystywane, również w rozwiązaniach formy).

Może chciałam podówczas przydać temu tonowi basu rozpaczy? Jasne, że się teraz bynajmniej z tego nie śmieję; nikomu z nas nie do śmiechu przecież; jednak chcąc nie tyle odpowiedzieć, co ustosunkować się do Twojego pytania, muszę nieco zejść ze szlaku. “Autobiograficzny ton”, tu zgodzę się, nawet jako kreacja, pozostaje rodzajem klucza. Lecz klucza do składzika. Lub piwniczki z narzędziami. Ponieważnienie nie zasadza bowiem swoich “kleszczyków” na “naiwności” dykcji. Metrum odmierza się w pakamerze pisarskiej nomen-konwekcji, bowiem, bardziej, niż w traktach zapomnianego dla niej dyskursu.

Rafał Wawrzyńczyk: “Teraz się czuję, jakbym nauczyła się pływać lub jeździć na rowerze” – wydaje mi się, że to rozumiem; jedyne co potrafię Ci powiedzieć to chyba to, żeby pisać-jak-się-samo-pisze, pewnie wiesz o tym tysiąc razy lepiej niż ja. Jeśli Twoje pisanie weszło w taką fazę, że podkopuje swoje fundamenty, to przecież nie robi tego dla zabawy, a dla – no, szczerości jakiejś maksymalnej, a różne są drogi dochodzenia do niej, także przez autoparodię (wspomniałaś o tym, nota bene, onegdaj w dyskusji pod wierszem M.J.).

Już mogę tylko zacytować ukochanego Fryderyka N.: “Dom na mieszkanie własny mam / W niczym nie biegłem w cudzy ślad. // Każdegom mistrza wyśmiał rad / który nie wyśmiał siebie sam.“…

Szczepan Kopyt: To o czym na początku było – że mały szok przeżyłem – to było porównanie najnowszych – awangardowych (to słowo jak najbardziej na serio! – ultramoderna) wierszy do “DM” i urobienie sobie jakiegoś poglądu na przeszłe wiersze: szokiem było dla mnie podejmowanie tych samych tematów, dalsza ‘konstrukcja’ własnej mitologii i NIEUCHWYTNA W SŁOWACH PRZEMIANA (nie boję się tak napisać), która nie daje się uchwycić właśnie z podstaw takiej prostej interpretacji jaką zdeklarowałem na początku. Może wymienię tylko to, co uważam za znamienne (spektrum które nie uległo zmianie (darując sobie, przy takich słowach-szerokich worach, pole do uzasadnionych interpretacji filozoficznych)): peela związek/związki? z partnerem/partnerami jako kanwa tomiku (pseudo-metanarracja); rzeczy (ciało, używki, teksty, miasto, kumple od picia,-….; samobójstwo, dystans, poszukiwanie wartości(?) (tu można oczywiście powiedzieć że ostro przegiąłem, ‘kiedy stworzona jesteś mówić, nie odmawiać)), miłość…

Cała rzecz w tym, że od łona matki (ekhem) jesteśmy indoktrynowani. Nasze myślenie o wierszu, tak jak nasze myślenie o miłości, wojnie i margarynie, opiera się na zainstalowanych nam “windowsach”. I to nie jest myślenie, to jest “znamionowanie”, “pseudonimowanie”, w najlepszym wypadku “rozszerzanie definicji”. I choć wydaje się to awykonalne – to w końcu powstał Linux, w końcu funkcjonuje Apple, a więc, analogicznie – Świat Przedstawiony nie musi, nie może, nie powinien być nie tyle nawet bazą, co punktem odniesienia!

No bo jak to by miało wyglądać w języku, będącym – no właśnie, jakby zdefiniować język? – nośnikiem? Medium? Ekstrapolem? A być może wszystkim, co łączy nas z materialnym aspektem istnienia? Przecież istnieje tylko to, co można nazwać. Nie widzimy tego, czego “nie ma” – “nie ma dla tego nazwy”. Rozszerzenia pamieci, updejty, owszem, raz na jakiś czas się przydarzają, ale czy nie zauważamy luk systemu? W funkcji obrazowania? Mówimy “miłość”, bo nas skonfigurowano, że kiedy to i to i tamto, to znaczy, że “miłość”. Itd. Itp. Porządkowanie dziedzińca ze słowniczkiem minimum. Żółty krawat nie pasuje do pomarańczowej koszuli. A kto tak powiedział? A kto widział “żółty”? A kto widział “pomarańczowy”? No, chyba tylko klasycyści;)

Diabelska, czy wiktoriańska arytmetyka. Księżycowa, czy oparta na cyklofrenii gramatyka. Zawsze to układ sprawdzeń, mniej lub bardziej skomplikowany, ale do rozpisania. Język sam się więzi w definicjach. Wszelkie rewolty ma wliczone. Kardioida, i tyle.

Dominik Bielicki: Ta rozmowa staje się dla mnie jedną z tych, po których wraca budujące wrażenie, że jeszcze nie dość się w swoim pisaniu wyluzowałem, że jeszcze, że tak powiem, nie pojechałem na całego, że jeszcze jest kawał przestrzeni, w którą można by “pojechać”. Świetnie, bo jest co robić. Ale istnieje daimonion, który w pewnym momencie pisania mówi “STOP, dalej to już nie będą twoje słowa.” Odnoszę wrażenie, że moment absolutnej wolności w pisaniu, jest momentem absolutnego zniewolenia – choćby przez cudze poetyki: jeżeli puszczam ster, przejmuje go za mnie ktoś inny. Dlatego największa wolność dla mnie to zawsze trochę poniżej absolutnej, trochę nie-do-wolność – i tak robi się jej powoli więcej z wiersza na wiersz. Czy można się poważyć na bardziej śmiały skok, zignorowanie rytmu rozwoju? A może trzeba? A może nie wolno? Pytam, bo patrząc wstecz, mam mimo wszystko poczucie, że bywały okresy w moim pisaniu, kiedy za bardzo się pieściłem, kiedy to nie daimonion mnie hamował, ale zwykły strach. Wolałbym tego roztropnie unikać w przyszłości.

Piękne pytanie. I wiesz co, Dominiku? Chciałoby się odpowiedzieć banalnie – wyznacznikiem jakiejkolwiek wolności są jej indywidualne definicje. Gdy nagle spojrzy się na nie jak na (nieracjonalnie zgoła nałożone!) sankcje. Bohdan Zadura pisze w poemacie “Cisza”: “Piszę co myślę i co czuję / nawet jeżeli się rymuje.”… Myślę, podążając za Twoimi wątpliwościami, że owo ‘uwolnienie’ (np.) pisarstwa odbywa się być może na poziomie unieobecnienia (sic!) mitu ‘ja – autonomicznego – w – wyrazie’ /a wszak zanurzonego w konwencji, chociażby tak obszernej, jak kulturowa/. … Między nami mówiąc, skłaniam się stanowczo ku intuicyjnym wyborom; nazwijmy je, dla uproszczenia, formalnymi i stylistycznymi – w istocie idzie przecież nie o ‘wolność’ w pojęciu ‘rozwojowości’, a – o elementarną uczciwość. Czasem oznaczającą, rzecz jasna, trudne z punktu widzenia drukującego, jakoś tam obecnego w przestrzeni odbioru publicznego autora, wybory.

Marcin Jagodziński: No i czytam teraz Paradiso, i znowu się czuję bez szans. Gdyby można było stać się autorem dopiero w momencie oddawania do druku! Wiesz, na takiej zasadzie, że wydawca pyta: “To jak zatytułujemy? I kto jest autorem?” I wtedy dopiero zaczyna mieć się coś wspólnego z wierszami (krótko mówiąc, spija się śmietankę, która może być czasem kwaśna, ale nie trująca) — nie wolałabyś? To jest to pytanie. Głupie i chyba niejasne.

Ani głupie, ani niejasne… Nie wolałabym. Albo inaczej – wokół czego niniejsza rozmowa się kręci – dla mnie współistnieją sobie dwie przestrzenie aktywności związanej z pisaniem: pisanie (ten ‘pasjans’), i jest to sfera absolutnie intymna, znaczona najsilniejszymi wzruszeniami; oraz krzesana poprzez upublicznienie wypowiedzi sfera uwspólnienia /nie dopasowania! i nie demonstracji!/ owego pisarskiego doświadczenia, siłą rzeczy wpisana w pewne, naddane nam formuły komunikacji. To dwie różne bajki. Czytanie – to jeszcze coś (tak i nie;) innego (…).

Marcin Jagodziński: Tutaj kończymy część dla prasy?

Tak. Zdecydowanie. Pośmialiśmy się, jak sądzę, już naddto, z siebie, z tej biednej poezji, z formuły jaką przyjmuje rozmowa, kiedy nie toczymy jej przy winiaku klubowym w bardziej sprzyjających okolicznościach… Jako skromny protokolant, pozwolę sobie na podsumowanie: mieliśmy pogadać o życiu, ale o życiu nie da się gadać przez mejle; przez wiersze. A zresztą, przecież zdarzało nam się już rozmawiać o wszystkim i o niczym, na różne sposoby… Cenię to, że chcieliście ze mną tutaj wymienić kilka piłek z pogranicza szczerośći koleżeńskiej i prześmiewczo sugestywnej nowomowy…

Rafał Wawrzyńczyk: “Zamiast lornetki dostałam mikroskop” (“widokówka w kopercie”). Gdyby można, wymieniłabyś prezent?

Nigdy. Po pierwsze dlatego, że prezentów się nie oddaje, i nie poddaje w wątpliwość. Po drugie dlatego, że nie znoszę otwierać okien.

O AUTORZE

Marta Podgórnik

Ur. w 1979 r., poetka, krytyczka literacka, redaktorka. Laureatka Nagrody im. Jacka Bierezina (1996), stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, nominowana do Paszportu „Polityki” (2001), laureatka Nagrody Literackiej Gdynia (2012) za zbiór Rezydencja surykatek. Za tomik Zawsze nominowana do Nagrody Poetyckiej im. Wisławy Szymborskiej (2016) oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius (2016). W 2017 r. wydała nakładem Biura Literackiego tom Zimna książka, który również nominowany był do tych samych nagród. Książka Mordercze ballady przyniosła autorce Nagrodę Poetycką im. Wisławy Szymborskiej oraz nominację do Nagrody Literackiej Nike. Mieszka w Gliwicach.

powiązania

Moje likwidacje

dzwieki / WYDARZENIA Krzysztof Siwczyk Marta Podgórnik Roman Honet

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Romana Honeta, Marty Podgórnik i Krzysztof Siwczyk podczas Portu Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Rozbiórka

dzwieki / WYDARZENIA Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Sośnicki Dariusz Suska Jacek Dehnel Jerzy Jarniewicz Krzysztof Siwczyk Marcin Sendecki Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Piotr Sommer Ryszard Krynicki Tadeusz Pióro Urszula Kozioł Wojciech Bonowicz Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Urszuli Kozioł, Ryszarda Krynickiego, Bohdana Zadury, Piotra Sommera, Jerzego Jarniewicza, Zbigniewa Macheja, Andrzeja Sosnowskiego, Tadeuszy Pióry, Darka Foksa, Wojciecha Bonowicza, Marcina Sendeckiego, Dariusza Suski, Mariusza Grzebalskiego, Dariusza Sośnickiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik i Jacka Dehnela podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Drobiazgowa explozja

dzwieki / WYDARZENIA Agnieszka Wolny-Hamkało Bartłomiej Majzel Jerzy Jarniewicz Marcin Sendecki Marta Podgórnik

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Jerzego Jarniewicza, Bartłomieja Majzla, Marty Podgórnik, Marcina Sendeckiego i Agnieszki Wolny-Hamkało podczas Portu Wrocław 2006.

WIĘCEJ

Wojna (pieśni lisów), Przepowieść w ścinkach, Gdyby ktoś o mnie pytał, Sekcja zabójstw

nagrania / Stacja Literatura Bohdan Zadura Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Joanna Mueller Karol Maliszewski Konrad Góra Marta Podgórnik

Spotkanie wokół książek Wojna (pieśni lisów), Przepowieść w ścinkach, Gdyby ktoś o mnie pytał i Sekcja zabójstw z udziałem Konrada Góry, Marty Podgórnik, Bohdana Zadury, Joanny Mueller i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Nie uciekam od rzeczywistości, staram się ją widzieć jasno, choć trudno, żeby w zachwyceniu

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Marta Podgórnik

Rozmowa Marty Podgórnik z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki Puste trybuny, która ukazała się w Biurze Literackim 14 czerwca 2021 roku.

WIĘCEJ

Książki z Biura: Odcinek 10 Przepowieść w ścinkach

nagrania / Między wierszami Marta Podgórnik

Dziesiąty odcinek cyklu Książki z Biura. Nagranie zrealizowano w ramach projektu Kartoteka 25.

WIĘCEJ

Lament na dancingu

dzwieki / WYDARZENIA Adam Zdrodowski Dagmara Sumara Darek Foks Marta Podgórnik Tadeusz Pióro

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Darka Foksa, Marty Podgórnik, Dagmary Sumary, Adama Zdrodowskiego i Tadeusza Pióry podczas Portu Wrocław 2005.

WIĘCEJ

Połów. Poetyckie debiuty 2005

dzwieki / WYDARZENIA Dominik Bielicki Łukasz Jarosz Marcin Jagodziński Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Rafał Wawrzyńczyk Szczepan Kopyt

Zapis całego spotkania autorskiego Dominika Bielickiego, Marcina Jagodzińskiego, Łukasza Jarosza, Szczepana Kopyta, Rafała Wawrzyńczyka, Mariusza Grzebalskiego i Marty Podgórnik podczas Portu Wrocław 2005.

WIĘCEJ

Rafał Wojaczek, który jest

dzwieki / WYDARZENIA Agnieszka Wolny-Hamkało Andrzej Sosnowski Bogusław Kierc Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Sośnicki Edward Pasewicz Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Jerzy Jarniewicz Jurij Andruchowycz Krzysztof Siwczyk Maciej Malicki Maciej Melecki Marcin Sendecki Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Tadeusz Pióro Tomasz Majeran Tomasz Różycki Wojciech Bonowicz Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego poświęconego twórczości Rafała Wojaczka podczas Portu Legnica 2004.

WIĘCEJ

Poetki z Wysp

dzwieki / WYDARZENIA Carol Rumens Jerzy Jarniewicz Julia Fiedorczuk Lavinia Greenlaw Marta Podgórnik

Zapis całego spotkania autorskiego Lavinii Greenlaw, Carol Rumens, Julii Fiedorczuk, Marty Podgórnik oraz Jerzego Jarniewicza podczas Portu Legnica 2004.

WIĘCEJ

Ludzie ze Stacji

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Dawid Mateusz Jerzy Jarniewicz Karol Maliszewski Katarzyna Szaulińska Konrad Góra Łukasz Dynowski Marta Podgórnik Robert Rybicki

Spotkanie wokół książki Ludzie ze Stacji w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Damski boks

dzwieki / WYDARZENIA Agnieszka Wolny-Hamkało Bohdan Zadura Julia Fiedorczuk Klara Nowakowska Marta Podgórnik

Zapis całego spotkania autorskiego Julii Fiedorczuk, Klary Nowakowskiej, Marty Podgórnik, Agnieszki Wolny-Hamkało oraz Bohdana Zadury podczas Portu Legnica 2004.

WIĘCEJ

Klasyk na luzie, ale jednak klasyk

recenzje / ESEJE Marta Podgórnik

Recenzja Marty Podgórnik, towarzysząca wydaniu książki Bohdana Zadury Sekcja zabójstw, która ukazała się w Biurze Literackim 16 września 2020 roku.

WIĘCEJ

Śliczni chłopcy, garbate wampiry

wywiady / O KSIĄŻCE Marta Podgórnik Nina Manel

Rozmowa Niny Manel z Martą Podgórnik, towarzysząca wydaniu książki Marty Podgórnik Przepowieść w ścinkach, która ukazała się w Biurze Literackim 27 sierpnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Prequel

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Autorski komentarz Marty Podgórnik, towarzyszący wydaniu książki Marty Podgórnik Przepowieść w ścinkach, która ukazała się w Biurze Literackim 27 sierpnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Mordercze ballady

nagrania / Stacja Literatura Joanna Orska Karol Maliszewski Marta Podgórnik

Spotkanie wokół książki Mordercze ballady Marty Podgórnik z udziałem Marty Podgórnik, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Przepowieść w ścinkach

utwory / zapowiedzi książek Marta Podgórnik

Fragment zapowiadający książkę Marty Podgórnik Przepowieść w ścinkach, która ukaże się w Biurze Literackim 27 sierpnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Nie zawsze przemoc przychodzi z zewnątrz

wywiady / O KSIĄŻCE Marta Podgórnik Nina Manel

Rozmowa Marty Podgórnik z Niną Manel towarzysząca wydaniu książki Transparty Niny Manel, wydanej w Biurze Literackim 5 sierpnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Wiersze i opowiadania doraźne 2019

utwory / zapowiedzi książek Anna Podczaszy Bronka Nowicka Marta Podgórnik Tadeusz Sławek

Fragment zapowiadający almanach Wiersze i opowiadania doraźne 2019, który ukaże się w Biurze Literackim 4 września 2019 roku.

WIĘCEJ

Wiersz dla Maćka Meleckiego; Huczne ostatki; Groński cytuje Marcjalisa

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Szkic Marty Podgórnik opublikowany w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Mordercze rozmowy

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Marta Podgórnik

Rozmowa Artura Burszty z Martą Podgórnik, towarzysząca wydaniu książki Mordercze ballady, która ukazała się w Biurze Literackim 7 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Henry Lee

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Autorski komentarz Marty Podgórnik do książki Mordercze ballady, która ukazała się w Biurze Literackim 7 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Sonet drogi i Paradiso

dzwieki / WYDARZENIA Darek Foks Marta Podgórnik

Zapis całego potkania autorskiego Darka Foksa i Marty Podgórnik podczas Portu Legnica 2000.

WIĘCEJ

Mordercze ballady (2)

utwory / zapowiedzi książek Marta Podgórnik

Fragment zapowiadający książkę Mordercze ballady Marty Podgórnik, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 7 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Dyskusja: O “Kup kota w worku”

dzwieki / DYSKUSJE Bartosz Sadulski Karol Pęcherz Marta Podgórnik Przemysław Witkowski

Zapis dyskusji wokół książki Tadeusza Różewicza Kup kota w worku z udziałem Marty Podgónik, Karola Pęcherza, Bartosza Sadulskiego i Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

Mordercze ballady (1)

utwory / zapowiedzi książek Marta Podgórnik

Fragment zapowiadający książkę Mordercze ballady Marty Podgórnik, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 7 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Koncept longplej

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

Impresja Marty Podgórnik na temat zestawu wierszy Przestrzenie resztkowe Grzegorza Smolińskiego, laureata 12. edycji „Połowu”.

WIĘCEJ

Chciałbym żebyś miał ślad (*)

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

Impresja Marty Podgórnik na temat zestawu wierszy Birnam Krzysztofa Schodowskiego, laureata 12. edycji „Połowu”.

WIĘCEJ

Poezja z nagrodami: Rezydencja surykatek

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Marta Podgórnik odpowiada na pytania w ankiecie dotyczącej książki Rezydencja surykatek, wydanej w formie elektronicznej w Biurze Literackim 7 marca 2018 roku. Książka ukazuje się w ramach akcji „Poezja z nagrodami”.

WIĘCEJ

Laudacja na Wybrzeżu

dzwieki / RECYTACJE Marta Podgórnik

Wiersz z tomu Zawsze, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Literatura na wysypisku kultury

nagrania / Stacja Literatura Marta Koronkiewicz Marta Podgórnik Piotr Matywiecki Przemysław Owczarek Robert Rybicki

Spotkanie autorskie “Literatura na wysypisku kultury” z udziałem Piotra Matywieckiego, Przemysława Owczarka, Marty Podgórnik, Roberta Rybickiego i Marty Koronkiewicz w ramach festiwalu Stacja Literatura 22.

WIĘCEJ

Stan czuwania

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

Impresja Marty Podgórnik na temat zestawu wierszy Niech żyją wszyskie układy sensoryczne Niny Manel, laureatki 12. edycji „Połowu”.

WIĘCEJ

Wszystko dla ludzi

wywiady / O KSIĄŻCE Krzysztof Sztafa Marta Podgórnik

Rozmowa Krzysztofa Sztafy z Martą Podgórnik, towarzysząca premierze almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2016, wydanego w Biurze Literackim 6 lutego 2017 roku, a w wersji elektronicznej 25 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Kamyczki w ogródku (zimna książka, ciepła rozmowa)

wywiady / O KSIĄŻCE Marta Podgórnik Piotr Czerski

Rozmowa Piotra Czerskiego z Martą Podgórnik, towarzysząca premierze Zimnej książki, wydanej w Biurze Literackim 15 maja 2017 roku.

WIĘCEJ

Konieczna równowaga

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

Autorski komentarz Marty Podgórnik do Zimnej książki, wydanej w Biurze Literackim 15 maja 2017 roku.

WIĘCEJ

Klasyka gatunku

dzwieki / RECYTACJE Marta Podgórnik

Wiersz z tomu Zawsze, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Zimna książka (2)

utwory / zapowiedzi książek Marta Podgórnik

Fragment zapowiadający Zimną książkę Marty Podgórnik, która ukaże się w Biurze Literackim 15 maja 2017 roku.

WIĘCEJ

Dom na Peryhelium

dzwieki / RECYTACJE Marta Podgórnik

Wiersz z tomu Dwa do jeden, zarejestrowany podczas spotkania “Drobiazgowa eksplozja” na festiwalu Port Wrocław 2006.

WIĘCEJ

Zimna książka (1)

utwory / zapowiedzi książek Marta Podgórnik

Fragment zapowiadający Zimną książkę Marty Podgórnik, która ukaże się w Biurze Literackim 15 maja 2017 roku.

WIĘCEJ

Policz raz dwa do trzech

recenzje / ESEJE Marta Podgórnik

Komentarz Marty Podgórnik do zestawu wierszy Kuby Kiragi „4 wiersze”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających almanach Połów. Poetyckie debiuty 2016, który ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

najokrutniejszy miesiąc to jednak grudzień

recenzje / ESEJE Marta Podgórnik

Komentarz Marty Podgórnik do zestawu wierszy Pawła Bilińskiego „Ciepłe miejsca”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających almanach Połów. Poetyckie debiuty 2016, który ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Szczerze wyznam Pani Krytyk, iż po prostu kocham wszystko

wywiady / O KSIĄŻCE Marta Podgórnik Paweł Konnak

Rozmowa Pawła „Konjo” Konnaka z Martą Podgórnik.

WIĘCEJ

Marta Podgórnik o wyborze wierszy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Autorski komentarz Marty Podgórnik do książki Seans na dnie morza Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.

WIĘCEJ

Powtarzam cicho kilka zdań

recenzje / ESEJE Marta Podgórnik

Komentarz Marty Podgórnik do zestawu wierszy Roberta Jóźwika „Tylko psy i satelity”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających almanach Połów. Poetyckie debiuty 2016, który ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

żenujący klasycyzm

dzwieki / RECYTACJE Marta Podgórnik

Wiersz z tomu Paradiso, zarejestrowany podczas spotkania premierowym na festiwalu Port Legnica 2000.

WIĘCEJ

Odsiecz

nagrania / Z Fortu do Portu Filip Zawada Marta Podgórnik Roman Honet

Zapis spotkania autorskiego “Odsiecz” z Romanem Honetem, Martą Podgórnik i Filipem Zawadą w ramach 20. edycji festiwalu Port Literacki 2015.

WIĘCEJ

Przechodzę lekkim tangiem do pytania…

wywiady / O KSIĄŻCE Adrian Tujek Bartosz Popadiak Dariusz Sośnicki Grzegorz Marcinkowski Justyna Charkiewicz Kacper Adamus Marta Podgórnik Michał Domagalski Paweł Kobylewski Sylwia Rząca

Rozmowa Marty Podgórnik i Dariusza Sośnickiego z laureatami 10. edycji projektu Połów, autorami e-booka Połów. Poetyckie debiuty 2014-2015, wydanego w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Cztery razy (o) Naraz

recenzje / KOMENTARZE Anna Kałuża Katarzyna Fetlińska Marta Podgórnik Roman Honet

Komentarze Marty Podgórnik, Katarzyny Fetlińskiej, Anny Kałuży, Romana Honeta do wierszy z książki Julii Szychowiak Naraz, wydanej w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Rozmowa z laureatami 10. edycji Połowu

wywiady / O KSIĄŻCE Dariusz Sośnicki Marta Podgórnik

Laureaci 10. edycji projektu Połów odpowiadają na pytania Marty Podgórnik i Dariusza Sośnickiego, redaktorów almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2014-2015, który ukazał się nakładem Biura Literackiego 2 listopada 2015 roku.

WIĘCEJ

Orkiestra (czyta Marta Podgórnik)

dzwieki / RECYTACJE Ewa Lipska Marta Podgórnik

Wiersz w wykonaniu Marty Podgórnik, zarejestrowany podczas spotkania “Tramwaj” na festiwalu Port Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Ile odpowiedzi, tyle trafień

recenzje / ESEJE Marta Podgórnik

Szkic Marty Podgórnik towarzyszący premierze książki 100 wierszy polskich stosownej długości w wyborze Artura Burszty, która ukazała się 23 marca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Komentarz do wiersza [Nino, niech będzie Rota]

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Autorski komentarz Marty Podgórnik do wiersza „[Nino, niech będzie Rota]” z książki Zawsze, która ukazała się 2 marca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Bohaterki rodzą się zmęczone

wywiady / O KSIĄŻCE Joanna Mueller Marta Podgórnik

Z Martą Podgórnik o książce Zawsze rozmawia Joanna Mueller.

WIĘCEJ

słowem; bez popisów

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Marta Podgórnik, współredaktorka antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Macieja Papierskiego.

WIĘCEJ

"Prywatne perpetuum mobile". O wierszach Oliwii Betcher

recenzje / NOTKI I OPINIE Marta Podgórnik

Marta Podgórnik, współredaktorka antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Oliwii Betcher.

WIĘCEJ

Swoimi słowami

wywiady / O PISANIU Katarzyna Fetlińska Marta Podgórnik

Rozmowa Katarzyny Fetlińskiej z Martą Podgórnik, towarzysząca premierze książki Nic o mnie nie wiesz, wydanej nakładem Biura Literackiego w 2012 roku.

WIĘCEJ

Połów

wywiady / O PISANIU Marta Podgórnik Roman Honet

Redaktor według mnie nie powinien ogrywać żadnej roli. Ma być czytelnikiem. Sam tak traktowałem autorów, którzy trafili do mnie w Połowie.

WIĘCEJ

Jeszcze poczekajmy, jeszcze się nie śpieszmy

recenzje / NOTKI I OPINIE Marta Podgórnik

Marta Podgórnik współredaktorka antologii Połów. Poetyckie debiuty 2011 o twórczości Jakuba Głuszaka, Katarzyny Fetlińskiej i Adriana Sinkowskiego.

WIĘCEJ

Marta Podgórnik o wyborze wierszy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Autorski komentarz Marty Podgórnik do książki Seans na dnie morza Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej wydanej nakładem Biura Literackiego 26 stycznia 2012 roku.

WIĘCEJ

Legendarny autobus

recenzje / NOTKI I OPINIE Marta Podgórnik

Panie Ludwiku, co też Pan narobił, wsiadając kiedyś w ten legendarny autobus ze swoimi podopiecznymi! Wielu z nich już nigdy nie patrzyło na życie prozą.

WIĘCEJ

Translacja

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Autorski komenatrz Marty Podgornik do wiersza “Translacja” z książki Rezydencja surykatek, wydanej nakładem Biura Literackiego 17 lutego 2011 roku.

WIĘCEJ

Lunch z Benem i Dżej Lo

wywiady / O KSIĄŻCE Joanna Mueller Marta Podgórnik

Z Martą Podgórnik o książce Rezydencja surykatek rozmawia Joanna Mueller.

WIĘCEJ

Wszystkie radiostacje

recenzje / NOTKI I OPINIE Marta Podgórnik

Czytam te teksty z rzadko odczuwaną satysfakcją – oto zrealizowany konsekwentnie projekt. W przypadku debiutu – rzecz co najmniej wyjątkowa. Tak iść za językiem, który wydaje się zimny i pozbawiony głębi, jak audycje z ruskiej radiostacji…

WIĘCEJ

To nie jest kółko literackie

wywiady / O PISANIU Marcin Bies Marta Podgórnik

Rozmowa Marty Podgórnik z Marcinem Biesem, towarzysząca wydaniu przez Biuro Literackie w serii Połów 2009 arkusza poetyckiego Atrapizm.

WIĘCEJ

Wokół “Kup kota w worku (work in progress)”

debaty / KSIĄŻKI I AUTORZY Bartosz Sadulski Karol Pęcherz Marta Podgórnik Przemysław Witkowski

Debata “Wokół ‘Kup kota w worku (work in progress”) z udziałem Karola Pęcherza, Marty Podgórnik, Bartosza Sadulskiego i Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

O Oddziale otwartym

recenzje / NOTKI I OPINIE Jakub Winiarski Marek K. E. Baczewski Marta Podgórnik Wojciech Brzoska

Komentarze Wojciecha Brzoski, Marka K.E. Baczewskiego, Marty Podgórnik oraz Jakuba Winiarskiego.

WIĘCEJ

O Wycieczkach krajoznawczych

recenzje / NOTKI I OPINIE Karol Maliszewski Krzysztof Siwczyk Marta Podgórnik

Komentarze Karola Maliszewskiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

O Dobrych manierach

recenzje / NOTKI I OPINIE Jerzy Jarniewicz Julia Szychowiak Marta Podgórnik

Komentarze Julii Szychowiak, Marty Podgórnik, Jerzego Jarniewicza.

WIĘCEJ

O Pieśniach Muniny Schwartz vel Adabisi

recenzje / NOTKI I OPINIE Edward Pasewicz Jerzy Jarniewicz Marta Podgórnik

Komentarze Jerzego Jarniewicza, Franka L. Vigody, Marty Podgórnik i Edwarda Pasewicza.

WIĘCEJ

Dichterliebe. Papierowy Księżyc

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

Panna Dalloway opuściła kilka przyjęć, jak wiadomo, by w zaciszu swego koszmarnego pokoiku nad sklepikiem z narzędziami ćwiczyć kroczki, geściki i pózki. Gramofon wibrował boską Ellą, a panieńską pakamerę wypełniał blask rykoszetu…

WIĘCEJ

Dziesięć lat w 7 paragrafach* wieża ciśnień 7

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

Pomyślałam, że skoro siódemka to szczęśliwa liczba, a Rademenes był naprawdę mądrym kotem, w przededniu świąt wielkiej nocy, przedwiośniem, wypowiem życzenia w formie okolicznościowych anegdotek…

WIĘCEJ

Ponieważnienie Ckliwy Paradoks Profesji

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

Czyżby więc moje życie nabrało rozpędu? Och nie, nic z tych rzeczy, może jedynie staję się, nareszcie, nieco bardziej uważna? Refleksyjna zgoła?

WIĘCEJ

Wojaczka czytałam bez namiętności…

wywiady / O PISANIU Marta Podgórnik

Hołduję poglądowi, że sztuka ma przede wszystkim wywoływać wzruszenie, a mnie wiersze wymienionych autorów wzruszyły i to na tyle, że zaczęłam sama pisać. Wzruszenie to dla mnie podstawowa kategoria oceny, dotyczy to wszystkich dziedzin sztuki, którą w tym sensie traktuję użytkowo…

WIĘCEJ

Nie opowiadam już historyjek

wywiady / O PISANIU Adam Wiedemann Marta Podgórnik

Klasyczniejemy? I kto to mówi! Pewnie, że klasyczniejemy, bo się starzejemy. Mnie coraz mniej rzeczy dokoła przeszkadza, w zasadzie jeżeli coś mnie nie dotyka bezpośrednio, to niech sobie będzie. Nie podjęłabym się urządzenia idealnej rzeczywistości, gdzie nie ma wojen i wszyscy czytają dobrą poezję…

WIĘCEJ

Opole w wodzie, wkrótce w polsacie, [nieprawda, że mi już na niczym nie zależy], [prawda, że mi już na niczym nie zależy]

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Komentarze Marty Podgórnik do wierszy “Opole w wodzie”, “wkrótce w polsacie”, “[nieprawda, że mi już na niczym nie zależy]” i “[prawda, że mi już na niczym nie zależy]” z książki Długi maj, wydanej nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Koronka Kompensacji i Kwef Koincydencji (Elizejski Spleen d’Or)

recenzje / IMPRESJE Marta Podgórnik

nie dla mnie wydział sławy i prozy uniwersytetu warszawki, posada w resorcie, kumulacja w totolotku, nagroda literacka x-y, skoki na bungee, miłość tych kilku panów oraz pań

WIĘCEJ

paradiso, luxemburg i inne wiersze, drobne poprawki, podłożona melodia

recenzje / KOMENTARZE Marta Podgórnik

Jeżeli będą Państwo kiedyś w Gliwicach, zapraszam do baru Zielona Gęś na Raciborskiej.

WIĘCEJ

przeglądarka

dzwieki / RECYTACJE Marta Podgórnik

Wiersz z tomu Paradiso, zarejestrowany podczas spotkania premierowym na festiwalu Port Legnica 2000.

WIĘCEJ

„Literatura piękna jest” albo o sztuce wybierania wierszy

recenzje / ESEJE Juliusz Pielichowski

Recenzja Juliusza Pielichowskiego, towarzysząca wydaniu książki Marty Podgórnik Przepowieść w ścinkach, która ukazała się w Biurze Literackim 27 sierpnia 2020 roku.

WIĘCEJ

„Struktura małego systemu”. O miłości w poezji Marty Podgórnik

recenzje / ESEJE Monika Glosowitz

Esej Moniki Glosowitz o poezji Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Zawsze Marty Podgórnik

recenzje / IMPRESJE Przemysław Koniuszy

Recenzja Przemysława Koniuszego z książki Zawsze Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Gorycz „zawsze”

recenzje / ESEJE Marek Olszewski

Recenzja Marka Olszewskiego z książki Zawsze Marty Podgórnik, która ukazała się w czasopiśmie „Nowe Książki”.

WIĘCEJ

Wieczne teraz

recenzje / ESEJE Michał Siedlecki

Recenzja Michała Siedleckiego z książki Marty Podgórnik Zawsze, która ukazała się w kieleckim magazynie kulturalnym Projektor.

WIĘCEJ

Przegryzanie formy

recenzje / ESEJE Olga Byrska

Recenzja Aleksandry Byrskiej z książki Zawsze Marty Podgórnik, która ukazała się 27 kwietnia 2015 roku w portalu Xiegarnia.pl.

WIĘCEJ

Mikser Podgórnik

recenzje / ESEJE Marcin Orliński

Recenzja Marcina Orlińskiego z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik, która ukazała na stronie marcinorlinski.pl.

WIĘCEJ

Ludzie na wiadukcie

recenzje / IMPRESJE Przemysław Rojek

Esej Przemysława Rojka towarzyszący premierze książki Zawsze Marty Podgórnik, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 2 marca 2015 roku.

WIĘCEJ

Królowa poezji

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Miło było Cię poznać

recenzje / IMPRESJE Michał Czaja

Esej Michała Czai towarzyszący premierze książki Nic o mnie nie wiesz Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Szóste opakowanie

recenzje / ESEJE Maciej Woźniak

Recenzja Macieja Woźniaka z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Królowa poezji

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

O Pięciu opakowaniach

recenzje / NOTKI I OPINIE

Komentarze Piotra Śliwińskiego, Agnieszki Wolny-Hamkało, Karola Maliszewskiego, Mariusza Grzebalskiego, Igora Stokfiszewskiego, Joanny Orskiej, Anna Myślak.

WIĘCEJ

Ciche wnioski

recenzje / ESEJE Grzegorz Tomicki

Recenzja Grzegorza Tomickiego z książki Opium i Lament Marty Podgórnik.

WIĘCEJ