wywiady / O KSIĄŻCE

Gorycz bliskości niechcianej

Roman Honet

Z Romanem Honetem o książce świat był mój rozmawia Konrad Wojtyła.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Konrad Wojtyła: Czytając Twoją książkę, nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że oto podmiot liryczny zdaje nam relację z osobistej apokalipsy. Z upadku świata, którego nie ma i jest jednocześnie. Co więcej, rodzi się we mnie pokusa, by powiedzieć nawet, że tyleż nam o niej opowiada, ile raczej się z niej spowiada wierszami.

Roman Honet: Kiedy ją pisałem, wspominałem. Zamyśliłem się. Na chwilę. Myślałem o czasie, kiedy nad wzgórzami wokół miasteczka zapadało się słońce, rzucając fioletowy i krótki blask w grudniu, leniwy i długi latem, myślałem o chodnikach pełnych przechodniów; kiedyś tak wyglądały, rozpędzone, żywe, a w nocy – ciemne i opustoszałe. Myślałem o bieganiu po parku wieczorem, widziałem grzbiety pstrągów odbijające się w nurcie przejrzystej rzeki, patrzyłem na pociągi zatrzymujące się na stacji, przez oświetlone okna oglądałem bagaże podróżnych. Wspominałem również życie z najbliższą mi osobą. Przydarzyło się. Przerwała je jej niespodziewana choroba i przedwczesna śmierć. Dawno temu. Jeśli sprawy oczywiste, miłość i śmierć, wymagają spowiedzi, owszem, niech ta spowiedź nazywa się wiersz. Skończył się więc świat – tak wtedy myślałem – skończył się bez apokalipsy, bez płomieni. Dokonał się cicho. Zaskoczył mnie. Niemniej nie tak, żebym przestać oglądać jego wciąż pracujący mechanizm. Potem przez kilka lat towarzyszyła mi równie bliska osoba, może nawet bliższa. Dlatego nie mówiłbym o relacji z osobistej apokalipsy, ale o smudze cienia, w którą Ty również wkroczysz w odpowiednim czasie.

To wejście raczej mnie przeraża, więc widziałbym w tym pewne spełniające się proroctwo (śmiech), niemniej opowiadasz tu o śmierci bliskiej osoby, a nie o własnym lęku. Główne akcenty fabularne nie są położone na symboliczne przekraczanie granicy, smugę cienia, ale koncentrują się wokół tej, która odeszła. Mówi się tu cicho, szeptem, często pod osłoną nocy i śniegu, w jakimś spowitym mgłą i alkoholowym widem miasteczku położonym wśród wzgórz, w którym czas odmierzają kurwy, przejeżdżające pociągi i pogrzeby. Odkrycie tajemnicy, która doprowadza do upadku świata, niesie za sobą pewne konsekwencje. Czytelnik wpada w pułapkę znaczeń i sensów. Gubi się, wpada w potrzask wersów. Z premedytacją uruchamiam eschatologiczną machinę znaczeń, bowiem roi się od nich w Twoim najnowszym tomie.

Przed momentem przywoływałeś apokalipsę nieprzerażony. Rzeczywiście czas po śmierci osoby bliskiej był dla mnie okresem porządkowania i równocześnie uwalniania się od niego – niekiedy trwa długo. Wysiłek, którym się oddycha, potem, wraz z upływem lat, już z oddalenia, nadaje mu nazwę, nigdy nie zostaje całkowicie wchłonięty przez porządek symboliczny. Człowiek, który potknął się na schodach, przewrócił i potłukł, nie może – uczciwie, bez oszustwa – opowiadać ludziom, o ile zostanie o to zapytany, że schody są zaledwie symbolem, i wystarczy zamknąć oczy, żeby nad schodami jeździć windą, czy unosić się w powietrzu. Przebywanie wyłącznie w sferze symbolicznej bywa szkodliwe: można zarazić się zwierzęciem, w najlepszym wypadku zostać ospałogębym erudytą – są pewne konsekwencje. Ale o tym wszystkim zdążyliśmy sobie skromnie powiedzieć.

Owszem, mieszkałem w miasteczku, potem w większym mieście, potem znowu wróciłem. Przez większe miasto nocą przedzierasz się przez hałaśliwy tłum, cuchnący kebabem i browarem, uliczni stręczyciele wtryniają ci do rąk reklamy oszczanych barów i pizzerii, a uliczki miasteczka w nocy przemierzasz sam, wiedząc, że wokół ciebie śnią tysiące ludzi. Wspaniała podróż. Ale czy tajemnica? Nie wiem, może w pewnym sensie. Nie ma pułapki, nie ma potrzasku: napisałem wiersze. Niewykluczone, że w rzeczywistości dotkliwość różnic dzielących obraz oczekiwanego powrotu od jego prawdziwej natury okazuje się przytłaczająca. Przyłapuję się, że teraz czasem przebiegam po ulicach ukradkiem, w kapturze, jakbym nie miał prawa tutaj przebywać. Jakby mnie nigdy nie było: ani tu, ani nigdzie. Jakbym wygnał sam siebie z najdroższego miejsca, które teraz mści się prosto i dotkliwie: uciekło i wszystko zabrało ze sobą: ludzi, budynki, zwierzęta, nawet strzęp dymu czy mgły w brudnym powietrzu, nawet drobiazgi. Wszelako tak działa mechanizm pamięci, zwłaszcza że ja mam pamięć przewleką. Nie potrafię określić, na ile przeszłość jeszcze mieszka we mnie, a na ile ja sam nadal poruszam się w jej korytarzach. Zresztą nie zmierzam ku tak pojętemu rozgraniczeniu. Niemniej zamiast „eschatologicznej machiny znaczeń” widzę kotłownię czy tartak, którego już nie ma, widzę starych ludzi, którzy tartanowych matach w hali gimnastycznej bawią się kolorowymi obręczami i piłkami, oszukując siebie w przekonaniu, że oszukają czas. Ewentualnie widzę szereg ułożonych po sobie wyrazów. Zamiast „czytelników wpadających pułapki znaczeń i sensów” widzę dawnych znajomych, którzy popadli w alkoholizm: „Teraz wrażliwy człowiek, niedługo głupiec, a wkrótce bestia”. Otello, jeśli dobrze pamiętam, w przeciwnym razie zmyślam. Dla mnie sens – jako pojęcie – nie jest pułapką, przeciwieństwie do „bezsensu”. Jeśli mimo wszystko się mylę, zdecydowanie wolałbym, by czytelnik wpadał w „pułapki sensów i znaczeń” niż w pułapki nonsensu i bełkotu.

Czytelnik nie ma Twojej pamięci, nie zna Twoich zmyśleń! Nie jest geniuszem deszyfracji znaczeń! Uciekasz od eschatologii, tymczasem zdumiewająca jest ta Ewangelia wg Honeta! “Bóg wisi tu nad krowami i obsiadają go muchy, swój fartuch, sztywny od zakrzepłej krwi,/ postawił na podłodze”. W innym miejscu czytamy: “nic jest – i jest trudniejsze, pochodzi od zdolniejszych bogów, którzy potrafią / stworzyć nicość i nauczyć ją / chodzić, żeby sama jadła / puszki i gnój leżące na rozżarzonej słomie / na podwórkach”. Łazarz niby wciąż żyje: “przebywa w powietrzu. /liczy je – przewrócony, / z bryłą prochu w ustach”. Mesjasz wraca, by siać postrach wśród umarłych: “zaszyty w szczurze lub pająku / dzisiejszej nocy przeciska się / mesjasz. nikt nie zaśnie / pod ziemią – przysięgam”. Z wiersza boże narodzenie nad brzegiem rzeki zwierząt dowiadujemy się, że ten, którego na świecie przychodzą witać kolędnicy jest ślepy, a niebo miało “kształt psów przeciętych na pół, / być może diabłów”. Po drodze Ci z patronami religijnego wątpienia i ateizmu… Ewokujesz myślenie sakralne za pomocą wątków profanicznych. A zatem, restytucja sakralności odbywa się prawie zawsze przez zaprzeczenie. Aspirujesz do miana wielkiego mistrza podejrzeń?

Jak więc i w czym wobec tego pomoże mu ten wywiad, ewentualnie mój paragon ze sklepu lub opis sposobu, w jaki smarkam lub trzymam szklankę z herbatą? W niczym, to oczywiste. Może tak – punkt wyjścia: nie siedzę w głowie czytelnika. Punkt dojścia: ja nie chcę czytelników z intelektualnej i wyobraźniowej paraolimpiady literatury i kultury. Czyli tępego klanu anonimowych jaskiniowców. Dziś analfabeta to zaledwie człowiek „czytający inaczej”, niemniej zawsze pewien drobiazg, choćby kilka słów, zostaje na pocieszenie, na przykład: „malarstwo jest jak gówno, to się czuje, ale nie wyjaśnia”, tak powiedział Henri de Toulouse-Lautrec. Z poezją jest podobnie. Nie chciałbym czytelników obranych równocześnie: z umysłów, zmysłów i wyobraźni. Zresztą wcale podobnych nie widzę: moim zdaniem zanadto rozciągnąłeś własne wątpliwości. W wielu pismach, na wielu blogach sporo ludzi udowadnia bezsprzecznie, że potrafią czytać uważnie i krytycznie. Z czułością i okrucieństwem. Czytelnika należy honorować, ale nie należy się o niego ubiegać, nigdy nie wolno nim kierować, a największym honorem jest powierzenie mu wolnej woli, czyli odwalenie się od tego, jak ma czytać moje wiersze. Zmiesza z błotem. Trzeba przyjąć. Pochwali. Może nie skakać pod sufit?

Zdumiewająca jest przede wszystkim łatwość, z jaką ludzki umysł stwarza iluzje. Otwiera przestrzeń dla moich wątpliwości, niekiedy odrazy. Nie profanacji. Irytuje mnie ziemskie przybranie wszelkich religii. Nie przez przemoc podejrzeń, ale przez rozdrażnienie: konfekcją i słowem. Jeden człowiek potrzebuje Boga w czystości, tłum pragnie go oglądać w przybraniu, a bywają ludzie, którzy wcale nie zamierzają się do niego zbliżać, ewentualnie chcą, ale nie potrafią. Ta sama potrzeba zrodziła blask klejnotów, paraliż mózgu oraz błądzenie myślącego człowieka, który nie życzy sobie szczególnego zwodzenia akurat ku religii. Niezbyt wiem, co właściwie w tej sytuacji znaczy określenie „profaniczne”? Bóg i Lucyfer swojego czasu żyli ze sobą dość dobrze, o ile pamiętam. Nie przypuszczam więc, bym cokolwiek podważył, czy zniszczył. Biblia – żeby nie przywoływać Koranu, Rigwedy, Mahabhraty, Ramajany, ksiąg Majana, Awesty i Zendu, świętych ksiąg taoizmu, konfucjanizmu i szintoizmu – dawno stała się przedmiotem badań historycznych i lingwistycznych. Czy więc rzeczywiście „profaniczne” w XXI wieku? Dla człowieka wiary, niewykluczone. „Sakralność”? Ilekroć między tekstem biblijnym a właśnie pojęciem sakralności pojawiał się zbyt wyraźny rozdźwięk, komentatorzy biblijni przypisywali go mistyce. Szukali sensu alegorycznego. Dlatego wobec osiągnięć naukowców w dziedzinie krytyki biblijnej, wobec działalności proroków, także proroków z nadmiaru wolnego czasu, nie dopraszam się nazwy żadnego mistrza podejrzeń: nie napisałem ewangelii, ja napisałem tom wierszy, ja chciałem napisać tom wierszy, nie aspirować. Ufam czytelnikowi. Jeśli przywołany cytat “nic jest – i jest trudniejsze, pochodzi od zdolniejszych bogów”, skieruje go na przykład w stronę Leibnitza, to ciekawie, jeśli potrafi wyobrazić sobie żyjącego Łazarza, to świetnie, ponieważ to znaczy, że ten czytelnik, nieważne, sakralnym czy profanicznym, czy może półsakralnym a półprofanicznym, niemniej odznacza się pewnym rodzajem myślenia, co może o nim świadczyć wyłącznie dobrze, a co równocześnie zwalnia autora z obowiązku komentowania własnych intencji i wierszy, dla mnie osobiście niezmiernie dotkliwego.

No widzisz, tu rodzi się problem (śmiech). Sens, o którym sporo już tu powiedzieliśmy, jest synonimem celu; w tym wypadku satysfakcjonującej dla obu stron lektury. Mówiąc o pułapce sensu miałem na myśli w gruncie rzeczy inne, odmienne – co nie znaczy gorsze – punkty dojścia; odczytań a priori. Ufasz czytelnikowi i wierzysz w jego lekturową sprawność, zakładasz, że odczyta wszystkie tropy, pójdzie ścieżką ledwie zarysowaną, albo intuicyjnie przeczuwaną. A co, jeśli sobie nie poradzi?

Odpowiedziałem już na Twoje pytanie. Zostawiam mu słowa, nie tropy: słowa dla człowieka cywilizacji, niewychowanego w dżungli, także w dżungli akademii, nie są tropami. Wierzę w jego czułość i zdolność wyobraźni. Jeśli sobie nie poradzi, to odłoży moją książkę na półkę pt. „nie ma sensu” czy „szkoda czasu”. Może się tak zdarzyć. Przyjmę. Niemniej, skoro odniosłeś się tu do pewnego przekroju tego, co sam napisałeś, to sam widzisz, że nigdy nie pisałem „pod czytelnika”. Tak wyszło, tak chciałem.

Następuje tu ciekawe zaburzenie porządków: boskiego i ludzkiego, transcendentalnego i materialnego, metafizyki i pustki. To świat bez boga, po bogu i wielu bogów jednocześnie. W Ewangelii Filipa, która stanowi motto do „poradni wszelkich religii”, czytamy: “Ci, co powiadają: / najpierw będzie się umierać,/a potem powstawać z martwych, mylą się”. Zdaje się, że nawet bóg nie wie, co jest przynależne śmierci. “zmarły to ciało, w które wchodzi / bóg, żeby się przespać. otacza go / mroźna, grudniowa noc, owija/ […]zmarły to ciało/ które jest już czyste. po bogu sprząta / ziemia, od tego ją ma”. Dziwne to cmentarzysko… żywych trupów; ludzi, zwierząt i roślin.

Kształtowanie Boga – ulubione zajęcie wierzących. Jeśli chodzi o całkowitą wiarę i absolutną negację, to we mnie odzywa się Piotruś Pan, czyli zawsze jestem „między-pomiędzy”, w efekcie rozglądając się pośród tak krańcowych postaw, tu kształtuję sobie bogów, tam buduję totem, pewne obszary zostawiam w spokoju. Patrzę, co się stanie. Patrzę, co się dzieje. Przypominam sobie, że jedna z legend zapisana na znalezionych w ruinach Ugarit tabliczkach klinowych opowiada o walce między wyznawcami księżyca a czcicielami słońca oraz o wypędzeniu wyznawców księżyca. Rzeczywiście: zaburzenie.

Uobecnia się tu, mówiąc cokolwiek szumnie za Jurijem Łotmanem, osobliwy „model świata”; szczególny mikrokosmos, który można rozumieć dosłownie, bowiem w przestrzeni wewnątrz tekstu rozgrywają się dramaty między bytem a niebytem, życiem a śmiercią, ziemią i niebem… Przestrzeń, w której żyje bohater wierszy, to przestrzeń rozpadu, unicestwienia, rozpaczy. Świat pęknięty, okaleczony, przynależny somie, z dość jednak mocno zarysowaną granicą między żyjącymi, a zmarłymi. Tą widzialną granicą jest pogorzelisko, popiół, spalona ziemia; swoista bariera oddzielająca to, co żywe od tego, co martwe. Problem w tym, że wskrzeszasz umarłych, a grzebiesz żyjących. Swoista zamiana ról, każe widzieć w tym wszystkim piekło na ziemi.

Szumnie. Łotman i jego działalność nie leżą w sferze moich zainteresowań. Pisanie liryki może okaleczać, ale jeszcze nie odniosłem tak dotkliwych obrażeń, bym dialogował z martwym ruskim semiotykiem. Wolałbym kosmitę. Mam wrażenie, że w ten sposób możemy zabrać się zbyt daleko. Zapewne pożyteczna podróż dla niektórych, ale nie dla mnie. To tak nie działa: najpierw zawsze jest słowo, potem przychodzą krytycy, badacze literatury, semiotycy, antropologowie, socjologowie – odwracanie tego porządku to nonsens, potrzebny co najwyżej na użytek kawiarnianych dyskusji. Akurat mnie semiotyka zupełnie nie interesuje, nie jest mi do niczego potrzebna. Czytałem natomiast interakcjonistów symbolicznych i tak sobie myślę, że mógłbym spojrzeć na własne wiersze przez pryzmat nieprzerwanego procesu rozwoju i wymiany symboli. Oczami Meada czy Blumera. Dałoby się? Pewnie tak. Ale po co? Dlaczego fakt, że akademik reprezentujący jeden z pierdyliardów nurtów zawartych w jednym z pierdyliardzie ciągle rozkrzewiających się dziedzin nauki (a bywa, że „nauki”) wymajaczy sobie teorię, miałby odwracać moją uwagę od jej właściwego przedmiotu? Odwodzić od czytania Nerudy, Lorki, Brodskiego, Grochowiaka, Gajcego, Miłosza, Świetlickiego, Podsiadły? Od czytania literatury pięknej w ogóle? A od pisania? Owszem, jakby przy okazji.

Czy chaos wzrasta przez wskrzeszanie zmarłych i grzebanie żywych? Znowu: nie wiem, zwłaszcza, że obserwuję zjawisko w zasadzie przeciwne: grzebanie tych, którzy byli żywi, i wyczekiwanie na wskrzeszanie zmarłych – zdaje się, że miliony ludzi od wieków po dzień dzisiejszy to pierwsze robią, a o to drugie – zabiegają.

Sfery infernalne to delikatna dziedzina, niekoniecznie: ognia pełna. Jeśli wyrządzisz krzywdę człowiekowi, możesz zafundować sobie piekło: czy to wyrzuty sumienia, czy zwykłą bezsenność. Dokonujesz tego za życia. Piekło jako gest nie musi być ani tak odległe, ani przyspawane do religii, natomiast jego obraz przedstawiany w literaturze czy malarstwie to zupełnie odmienna rzecz.

Wiem, że robię bałagan w Twoim chaosie (śmiech). Skupiłeś się na Łotmanie, pominąwszy „osobliwy model świata”, który bez wątpienia jest ważniejszy niż martwy ruski semiotyk! Słowo owszem przychodzi pierwsze, ale później trzeba uruchomić cały wachlarz krytycznych narzędzi… W Twoim świecie nie zabiega się o wskrzeszanie zmarłych, tylko się ich po prostu wskrzesza! Umarłych się z ziemi wyciąga; incydentalnie zaś tylko grzebie. To jest ta subtelna różnica, to jest osobliwość, o której mówię! No chyba, że szaleństwo tkwi w tym, by ocalać pamięć za pomocą powtórnych pogrzebów? Wątpię.

Sądzę, że się zmieści (śmiech). Nie wiem, czy trzeba i czy na pewno cały wachlarz. Co właściwie potrafi ten wachlarz? A przeżyć słowo? Zamiast „uruchomić”, może zdać się na spokój? Może wystarczy? Semiotycy to specyficzni wizytatorzy, którzy zabierają się do komputera wyposażeni w śrubokręt. Na przykład wiadomo, że ten komputer został wyprodukowany przez fachowców i zaprogramowany. Wiadomo także, że jeśli położysz płaski śrubokręt na jego ścieżkach drukowanych, jego działanie odbiegnie od normy. Na monitorze zamiast obrazu pojawią się pasy, sam obraz zostanie wstrząśnięty lub obrócony o pewną liczbę stopni. Lub zniknie. Wyposażeni w kawałek metalu semiotycy potem chrzanią, że pierwotny obraz okazał się złudzeniem, a prawdą było to, co zobaczyli potem. Życzę im wielu płaskich śrubokrętów i poczucia niezbędności. A osobliwy model świata? Może: elektryczny model wszechświata? Do wykonania bez śrubokrętu.

Hm… Wolałbym mieć swoich zmarłych wskrzeszonych od razu. A Ty nie? Choćby po to, żeby ich zobaczyć, tak jak to było w Wichrowych Wzgórzach, kiedy zrozpaczony Heathcliff rozbiwszy trumnę Katarzyny, powiedział: „po osiemnastu latach ujrzałem ją taką samą, niezmienioną”.

Tak, ludzie pewnych kultur to robią, znaczy, urządzają powtórne pogrzeby, ale służy to zwłaszcza zapominaniu o zmarłych. Chyba w Wietnamie mają to upodobanie. Na pewno na Madagaskarze, gdzie po kilku latach po pogrzebie rodzina gromadzi się wokół grobu, otwiera go, wyjmuje szkielet i obmyty znowu ubiera, chowając go w nowym miejscu. Nie dają ludziom odpocząć. Państwo może ma swoje ubytki, niemniej trupy zapierdalają jak w korporacji.

Motyw utraty w Twojej twórczości podejmowany był przez krytyków od dawien dawna i na wszystkie możliwe sposoby. Co więcej mam wrażenie, że niektórzy z nich w opisywaniu utraty nawet się zatracili. Wydawać by się mogło, że w tytuł tomu wpisany jest pewien symbol rozpaczy, tęsknota za bezpowrotnym, za światem, którego nie ma. Wymowa bliska dialektyce Czycza, w dodatku utrzymana w katastroficzno-wizyjnym tonie. Można by było powtórzyć za Wojaczkiem: “Hoduję ten ból / po to pewnie / by spisać / ten wiersz na skrawku / dobrze wygarbowanej /skóry”. To jednak byłoby zbyt proste. Wydaje mi się, że poprzez negację, poprzez figurę braku, tworzysz własną religię nieśmiertelności i jednocześnie jej się wyrzekasz. Nie ma życia po życiu, nie ma zmartwychwstania. Jeśli mamy się kiedykolwiek spotkać to w przeszłości: “tam się spotkamy. / nic innego nie ma”.

Znam wszystkie książki Czycza, z powodu miejsca zamieszkania poznałem paru znajomych Czycza, ale chyba niedobrze go czytałem, ponieważ nie natrafiłem na dialektykę. Może tak jak złoty podział zjawiał się w architekturze w sposób niezamierzony, również ta „dialektyka” po prostu mogła się pojawić przypadkiem, lecz skoro już tak było, wolałbym po prostu powtórzyć lekturę. Zwłaszcza opowiadań „Nim zajdzie księżyc” czy jego wspaniałej powieści „Nie wierz nikomu”.

Natychmiast własną religię? Zazwyczaj to religie tworzą nieśmiertelność. Wmawiają ją nam. Mit, może prawdę, ja nie wiem. Zakładam, że to, co napisałem, zawsze bywa znacznie rozsądniejsze ode mnie, zapewne stąd moje wahanie. Niepewność.

Myślenie o życiu wiecznym to wieczna przyjemność, zwłaszcza jeśli człowiek po śmierci jest martwy jak patyk.

„Dla Kristevej – o czym pisała Urszula Honek – nieustanne powroty do przeszłości, nieprzemijalnego doświadczenia stanowią o melancholicznych inklinacjach podmiotu. Melancholik „odznacza się dziwną pamięcią: wszystko jest skończone, wydaje się mówić, ale ja pozostaję wierny temu, co skończone (…)”. Język – jak powiada autorka Czarnego słońca – może negować utratę, to jedyny sposób odzyskiwania. Natomiast aby odzyskać – należy przede wszystkim uznać sam fakt straconego”. Czytając tom świat był mój można by rzec, że reaktywacja tego świata jest dla bohatera tyleż istotna, co niemożliwa. Negując go jednocześnie go ocala. Robi to jednak po to, jak mi się zdaje, by wydestylować z niego miłość, “która też miała swoje wielkie chwile”. Wieczność kryje się w tym, co już było, co minione, co przeszło, a nie w tym, co (nie)może nadejść?

Niech więc Kristeva zaznaje „nieprzemijalnego doświadczenia stanowiącego o melancholicznych inklinacjach podmiotu” oraz „uznaje sam fakt straconego”. Rozumu? Napisałem w tomie, czym jest dla mnie wieczność. Zapomniałem dodać, że wieczność z Kristevą byłaby nieludzkim okrucieństwem, niemniej podziwiam jej twórczość i czytam ją co dzień, ponieważ Alan Sokal i Jean Bricmont nie bez powodu wystawili jej referencje.

W baw się niezwykle ważna była tęsknota za ciałem, rozumiana jako rodzaj spełnienia jestestwa w drugim ciele. Tu pamięć cielesna jest tu jednym w wielu odprysków pamięci jako takiej. Miłość utracona jest tu szalenie mocno akcentowana. Rzecz w tym, że to, co ludzkie jest wzięte z miłości, to, co stanowi jej antytezę jest budulcem świata, którego już nie ma. To rodzi obawy, że jakikolwiek powrót nie ma najmniejszego sensu, bowiem skończył się bowiem “ten czas, kiedy miłość była/ największa / na świecie / teraz nie ma świata / tej, / która się wtedy uśmiechała, / także już nie ma”. „Ty”, przy każdej próbie zmienia się w znikający cień. A cień, jak zapewniają znawcy Twojej poezji jest najważniejszą figurą nieobecności: zwiastuje ją bądź uobecnia.

Zwyczajnie niosłem przy sobie tęsknotę, samotność i urojenia: jest pewien czas po śmierci, kiedy wydaje ci się, że osoba zmarła wróci. Że będzie miała ciało takie, jak nie przed samą śmiercią, ale to jeszcze wcześniejsze, czynne. Trzeba ten czas przyjąć: jego część zostanie w pamięci, część rozproszy się, może jeszcze z odmiennej części zrodzi się pytanie o rozdźwięk między moim istnieniem a działaniem. Natomiast o antytezach, budulcach i sensach nie chce mi się gadać. Zwyczajnie. Mnie już doszczętnie obmierzły wszelkie dyskusje, dialekty, „przekomarzania się” – cała ta niekończąca się ludzka gadanina mająca do siebie przede wszystkim to, że donikąd nie prowadzi. Zagęszczam się w sobie, przynajmniej tak to odczuwam. Zamykam. Milczę. Wtedy moje usta to wiersz. Jedyne usta. Żeby go wypowiedzieć, lecz nie mówić o nim.

W świecie, o którym rozmawiamy, nie uda się zrobić tego, co jeszcze było możliwe w sercu, gdy nadzieją pobrzmiewała fraza: “bo ciągle jeszcze potrafię rozsypać cię i pozbierać”. Tu już nie ma za bardzo co zbierać, można co najwyżej kolekcjonować wspomnienia. Bohater jeszcze się łudzi: “czasem chciałbym mieć ciebie raz jeszcze:/ ten sam układ / tych samych genów / jakby nie było. / nie minęły lata. […] więc: ciągle mi się zdaje, / że znowu się spotkamy, / że cię zobaczę – wieczorem”. Widzieć ją jednak może jako umarłą “obok kapliczki pod twoją obroną, pod gałęziami / okrytymi szronem”. Rozmowa z nieobecną trwa w najlepsze “więc:/ co zostało przerwane, to zaledwie życie./ rozmowa trwa dalej”. Zaledwie życie i aż życie? Zagadywanie śmierci, zagadywanie pustki to lek na bolesne rozstania czy gorycz bliskości niechcianej?

Wybrałbym „gorycz bliskości niechcianej”. Pewien etap pośmiertnej obecności, czasem zintensyfikowanej i natrętnej do tego stopnia, że zmarłej osobie trzeba pokazać środkowy palec. Chociaż ciężko jest rozprostować zaciśniętą dłoń, należy to zrobić, żeby sobie samemu udowodnić przewagę istnienia nad myśleniem. Na zakończenie wybrałbym także „zagadywanie śmierci”. W wydaniu Seneki: “Jesteśmy bowiem w błędzie, oczekując śmierci w przyszłości: w znacznej mierze nastąpiła już ona w przeszłości. Cokolwiek życia mamy poza sobą, należy to do śmierci. Postępuj tedy, mój Lucyliuszu, tak jak piszesz, że postępujesz: zbieraj”.

Umieramy w dniu narodzin… Poezja żyje dalej?

Przez chwilę: rok, tysiąc lat. Ale zawsze wraca.

O AUTORZE

Roman Honet

Urodził się w 1974 roku. Poeta, wydał tomy: alicja (1996), Pójdziesz synu do piekła (1998), „serce” (2002), baw się (2008), moja (wiersze wybrane, 2008), piąte królestwo (2011), świat był mój (2014), ciche psy (2017), redaktor antologii Poeci na nowy wiek (2010), Połów. Poetyckie debiuty, współredaktor Antologii nowej poezji polskiej 1990 –2000 (2004). Laureat Nagrody im. Wisławy Szymborskiej 2015 za tom świat był mój. Tłumaczony na wiele języków obcych, ostatnio ukazał się wybór jego poezji w języku rosyjskim Месса Лядзинского (Msza Ladzińskiego, przeł. Siergiej Moreino, Moskwa 2017), tom w języku ukraińskim Світ належав мені (przeł. Iurii Zavadskyi, Tarnopol 2019) i serbskim Svet je bio mój (przeł. Biserka Rajčić, Belgrad 2021).

powiązania

Rozmowy na koniec: odcinek 23 Roman Honet

nagrania / TransPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Skurtys Resina Roman Honet

Dwudziesty trzeci odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 28. Muzyka Resina.

WIĘCEJ

żal, może on

nagrania / TransPort Literacki Resina Roman Honet

Czytanie z książki żal, może on z udziałem Romana Honeta w ramach festiwalu TransPort Literacki 28. Muzyka Resina.

WIĘCEJ

Moje likwidacje

dzwieki / WYDARZENIA Krzysztof Siwczyk Marta Podgórnik Roman Honet

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Romana Honeta, Marty Podgórnik i Krzysztof Siwczyk podczas Portu Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Historia jednego wiersza, czyli ewangeliści przed hotelem Puro

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Autorski komentarz Romana Honeta, towarzyszący premierze książki żal, może on Romana Honeta, wydanej w Biurze Literackim 17 października 2022 roku.

WIĘCEJ

Raczej szarpnięcie niż chwyt

wywiady / O KSIĄŻCE Roman Honet Zuzanna Sala

Rozmowa Zuzanny Sali z Romanem Honetem, towarzysząca premierze książki żal, może on Romana Honeta, wydanej w Biurze Literackim 17 października 2022 roku.

WIĘCEJ

żal, może on (2)

utwory / zapowiedzi książek Roman Honet

Fragmenty zapowiadające książkę żal, może on Romana Honeta, która ukaże się w Biurze Literackim 17 października 2022 roku.

WIĘCEJ

żal, może on (1)

utwory / zapowiedzi książek Roman Honet

Fragmenty zapowiadające książkę żal, może on Romana Honeta, która ukaże się w Biurze Literackim 17 października 2022 roku.

WIĘCEJ

Pamięć rozmawia z wiatrem

nagrania / Stacja Literatura Roman Honet

Czytanie z książki Pamięć rozmawia z wiatrem z udziałem Romana Honeta w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Czysty układ

wywiady / O PISANIU Joanna Mueller Roman Honet

Rozmowa Romana Honeta z Joanną Mueller, opublikowana w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Pamięć rozmawia z wiatrem

utwory / zapowiedzi książek Roman Honet

Fragment zapowiadający książkę Pamięć rozmawia z wiatrem Romana Honeta, która wkrótce ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Trzeba walczyć do końca

wywiady / O PISANIU Robert Rybicki Roman Honet

Zapis rozmowy Romana Honeta z Robertem Rybickim, opublikowanej w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Poezja z nagrodami: świat był mój

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Roman Honet odpowiada na pytania w ankiecie dotyczącej książki świat był mój, wydanej w Biurze Literackim 28 kwietnia 2014 roku, a w wersji elektronicznej 5 grudnia 2018 roku. Książka ukazuje się w ramach akcji „Poezja z nagrodami”.

WIĘCEJ

rzeczy używane

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu świat był mój, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Symulacja świata

nagrania / Stacja Literatura Kacper Bartczak Maciej Jakubowiak Martyna Buliżańska Roman Honet Szymon Słomczyński

Spotkanie autorskie w ramach festiwalu Stacja Literatura 22, w którym udział wzięli Kacper Bartczak, Martyna Buliżańska, Roman Honet, Szymon Słomczyński i Maciej Jakubowiak.

WIĘCEJ

Tribute to John Ashbery

nagrania / Stacja Literatura Asja Bakić Bagio Guerra Bogusław Kierc Dawid Mateusz Joanna Mueller John Ashbery Kacper Bartczak Llŷr Gwyn Lewis Lynn Suh Marcin Sendecki Radosław Jurczak Roman Honet Ryan van Winkle Szymon Słomczyński Tomasz Bąk

Spotkanie autorskie “Tribute to John Ashbery” w ramach festiwalu Stacja Literatura 22.

WIĘCEJ

Poczucie łączności

wywiady / O KSIĄŻCE Joanna Roszak Roman Honet

Rozmowa Romana Honeta z Joanną Roszak, towarzysząca premierze książki Przyszli niedokonani, wydanej nakładem Biura Literackiego 5 lutego 2018 roku.

WIĘCEJ

W literaturze zawsze zostaje się w tyle

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Winiarski Roman Honet

Rozmowa Jakuba Winiarskiego z Romanem Honetem, towarzysząca premierze książki ciche psy, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 21 sierpnia 2017 roku.

WIĘCEJ

matka współczesna

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Autorski komentarz Romana Honeta w ramach cyklu „Historia jednego tekstu”, towarzyszący premierze książki ciche psy, wydanej w Biurze Literackim 21 sierpnia 2017 roku.

WIĘCEJ

jabłonie

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu świat był mój, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

[moja mała przyjaciółka…]

nagrania / Złodzieje wierszy Roman Honet

Wiersz z książki baw się. Klip zrealizowany w ramach konkursu “Etiuda z wierszem” dla studentów wrocławskiej ASP.

WIĘCEJ

Ciche psy (2)

utwory / zapowiedzi książek Roman Honet

Fragment zapowiadający książkę Ciche psy Romana Honeta, która ukaże się w Biurze Literackim 4 września 2017 roku.

WIĘCEJ

Wiersz na święta: kołyska dla króla

utwory / zapowiedzi książek Roman Honet

Poemat pochodzi z książki Ciche psy Romana Honeta, która ukaże się w przyszłym roku w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Milczenie, powrót, śmierć, dzieciństwo

wywiady / O KSIĄŻCE Grzegorz Czekański Roman Honet

Z Romanem Honetem o książce baw się rozmawia Grzegorz Czekański.

WIĘCEJ

otworzyłem sen nie mój, lato 1991. golden boy

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Komentarz Romana Honeta do wierszy “otworzyłem sen nie mój” i “lato 1991. golden boy” z tomu baw się, który ukazał się nakładem Biura Literackie 9 czerwca 2008 roku.

WIĘCEJ

Otworzyłem sen nie mój

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu baw się, zarejestrowany podczas spotkania “Moje likwidacje” na festiwalu Port Wrocław 2009.

WIĘCEJ

baw się

nagrania / Między wierszami Roman Honet

Joanna Orska, Agnieszka Wolny-Hamkało i Radosław Wiśniewski o czwartym tomie poetyckim Romana Honeta; rozmowa z Autorem oraz klip do wiersza „Korona” w reżyserii Anny Jadowskiej.

WIĘCEJ

[moja mała przyjaciółka…]

nagrania / Złodzieje wierszy Roman Honet

Wiersz z książki baw się (2008). Klip zrealizowany w ramach konkursu “Etiuda z wierszem” dla studentów wrocławskiej ASP.

WIĘCEJ

Dyskusja „Barbarzyńcy czy nie. Dwadzieścia lat po przełomie”

nagrania / Między wierszami Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Nowacki Justyna Sobolewska Krzysztof Jaworski Piotr Czerniawski Piotr Śliwiński Roman Honet

Port Wrocław 2009: wypowiedzi Dariusza Nowackiego, Piotra Śliwińskiego, Justyny Sobolewskiej, Piotra Czerniawskiego, Darka Foksa, Krzysztofa Jaworskiego, Bohdana Zadury, Romana Honeta.

WIĘCEJ

Czytajcie sami

recenzje / ESEJE Roman Honet

Recenzja Romana Honeta z książki Dialog w ciemności Władysława Sebyły w wyborze Wojciecha Bonowicza.

WIĘCEJ

Opisywanie pobytów w kolejnych systemach wartości i systemach obłudy

recenzje / ESEJE Roman Honet

Połów 2011. Fragment eseju Romana Honeta Nie łączyć, nie dzielić – o poezji Szymona Domagały-Jakucia.

WIĘCEJ

Odsiecz

nagrania / Z Fortu do Portu Filip Zawada Marta Podgórnik Roman Honet

Zapis spotkania autorskiego “Odsiecz” z Romanem Honetem, Martą Podgórnik i Filipem Zawadą w ramach 20. edycji festiwalu Port Literacki 2015.

WIĘCEJ

Cztery razy (o) Naraz

recenzje / KOMENTARZE Anna Kałuża Katarzyna Fetlińska Marta Podgórnik Roman Honet

Komentarze Marty Podgórnik, Katarzyny Fetlińskiej, Anny Kałuży, Romana Honeta do wierszy z książki Julii Szychowiak Naraz, wydanej w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Kobieta, muzyka, liryka i pies

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Roman Honet

Rozmowa Artura Burszty z Romanem Honetem, towarzysząca premierze książki rozmowa trwa dalej, wydanej w Biurze Literackiem 8 marca 2016 roku.

WIĘCEJ

Myśląc o zmienności

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Autorski komentarz Romana Honeta w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze książki rozmowa trwa dalej, wydanej w Biurze Literackim 8 marca 2016 roku.

WIĘCEJ

miesiąc nieśmiertelnych

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu świat był mój, zarejestrowany podczas spotkania „Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Żeby wrzał

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu baw się, zarejestrowany podczas spotkania “Moje likwidacje” na festiwalu Port Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Pieśń o powrotach, całości i częściach

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu baw się, zarejestrowany podczas spotkania “Moje likwidacje” na festiwalu Port Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Komentarz do wiersza “nikt nie zaśnie”

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Komentarz Romana Honeta do wiersza „nikt nie zaśnie ” z tomu świat był mój

WIĘCEJ

Nie ze względu na piękne obrazy, ale na moc słowa

wywiady / O KSIĄŻCE Martyna Buliżańska Roman Honet

Rozmowa Romana Honeta z Martyną Buliżańską, towarzysząca premierze książki Moja jest ta ziemia, wydanej w Biurze Literackim 26 września 2013 roku.

WIĘCEJ

Spacerów jestem głodny, niech zima się skończy!

wywiady / O PISANIU Maciej Kulis Roman Honet

Z Maciejem Kulisem o książce Połów. Poetyckie debiuty 2012 rozmawia Roman Honet.

WIĘCEJ

O wierszach Macieja Kulisa

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Roman Honet, współredaktor antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Macieja Kulisa.

WIĘCEJ

Jakby w kamieniu

wywiady / O PISANIU Patryk Czarkowski Roman Honet

Z Patrykiem Czarkowskim o książce Połów. Poetyckie debiuty 2012 rozmawia Roman Honet.

WIĘCEJ

O wierszach Patryka Czarkowskiego

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Roman Honet, współredaktor antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Patryka Czarkowskiego.

WIĘCEJ

Połów

wywiady / O PISANIU Marta Podgórnik Roman Honet

Redaktor według mnie nie powinien ogrywać żadnej roli. Ma być czytelnikiem. Sam tak traktowałem autorów, którzy trafili do mnie w Połowie.

WIĘCEJ

Nie łączyć, nie dzielić

recenzje / IMPRESJE Roman Honet

Roman Honet współredaktor antologii Połów. Poetyckie debiuty 2011 o twórczości Kamila Brewińskiego, Macieja Burdy, Szymona Domagały-Jakucia i Grzegorza Jędrka.

WIĘCEJ

Czytajcie sami

recenzje / IMPRESJE Roman Honet

Esej Romana Honeta towarzyszący premierze książki Dialog w ciemności Władysława Sebyły w wyborze Wojciecha Bonowicza.

WIĘCEJ

„dla mgły, dla pustyni”

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Autorski komentarz Romana Honeta do wiersza „dla mgły, dla pustyni” z książki piate królestwo, wydanej nakładem Biura Literackiego 27 stycznia 2013 roku.

WIĘCEJ

„ptak już nigdy”

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Autorski komentarz Romana Honeta do wiersza “ptak już nigdy” z książki piąte królestwo.

WIĘCEJ

To ja posadziłem palmy i wybrałem małpy

wywiady / O KSIĄŻCE Roman Honet

Z Romanem Honetem o książce piąte królestwo rozmawia Konrad Wojtyła.

WIĘCEJ

O poezji Sławomira Elsnera

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Bohater Elsnera przypomina człowieka znajdującego się na skraju wyczerpania, zatem jeśli miała tu miejsce konfrontacja, to właśnie jego zmuszono do kapitulacji. Do życia utajonego: na dnie, w piwnicy…

WIĘCEJ

O poezji Konrada Góry

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Poeta, który mówi swoją prawdę, nie ma potrzeby oglądania się wstecz, nie prowadzi go konieczność konfrontowania swojego komunikatu wobec innego.

WIĘCEJ

Czuję się zdecydowanie nieświadomy swojego pisania

wywiady / O PISANIU Roman Honet Tomasz Pułka

Rozmowa Romana Honeta z Tomaszem Pułką, towarzysząca premierze antologii Poeci na nowy wiek, wydanej w Biurze Literackim 8 kwietnia 2010 roku.

WIĘCEJ

Zapis niepewności

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Roman Honet

Rozmowa Romana Honeta z Jackiem Dehnelem, towarzysząca premierze antologii Poeci na nowy wiek, wydane w Biurze Literackim w 2010 roku.

WIĘCEJ

Obecnie jestem panterą

wywiady / O PISANIU Justyna Bargielska Roman Honet

Rozmowa Romana Honeta z Justyną Bargielską, towarzysząca premierze antologii Poeci na nowy wiek, wydanej w Biurze Literackim w 2010 roku.

WIĘCEJ

O poezji Roberta Rybickiego

recenzje / ESEJE Roman Honet

Laudacja Romana Honeta, prowadzącego projekt Poeci na nowy wiek.

WIĘCEJ

O wierszach Urszuli Kulbackiej

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Wydaje mi się, że w wierszach Kulbackiej szczególnie ważne jest nieprzerwane zachowywanie czujności, tyle że powody tego stanu – odwrotnie niż w poprzednim wypadku – przeniosły się z ludzi, (którzy, ilekroć by się w liryce Kulbackiej nie spotkali, niemal zawsze krzyczą, przeklinają, narzekają) na rzeczy martwe i dlatego teraz nawet w zetknięciu z nimi trzeba zdać się na obsesyjną ostrożność…

WIĘCEJ

O wierszach Martyny Buliżańskiej

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Buliżańska pisze nonszalancko, ale to typ nonszalancji, który odnosi się nie do ignorancji, ale do wariacji powstałych dzięki jakości wykonania.

WIĘCEJ

O wierszach Krzysztofa Dąbrowskiego

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Krzysztof Dąbrowski ujął mnie swoją zachłannością na życie. Na świat. Przenikająca pazerność. Żarliwość. Nieoczekiwane, błahe zdarzenie, przypadkowy epizod potęguje głębię tego nienasycenia.

WIĘCEJ

O wierszach Dominika Piotra Żyburtowicza

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Daleko – to miara z naszego świata, mogłyby doskonale widnieć na niej dokładniejsze i wymierniejsze stopnie, ale tu nie chodzi o rachunek, ale o wysłanie pewnego sygnału: możliwość ostatecznego zniweczenia – może bezpowrotnej śmierci, może rozstania na zawsze – zostaje wykluczona.

WIĘCEJ

Połów 2010 okiem Romana Honeta

wywiady / O KSIĄŻCE Roman Honet

Czasem trafiały się zestawy oryginalne, świadczące o gotowości, ale także o zdolności do podjęcia ryzyka przez autora, zdarzało się to sporadycznie, zresztą nie spodziewałem się odwrotnych proporcji, i to właśnie owe zestawy stanowiły dla mnie punkt odniesienia…

WIĘCEJ

Poeci na nowy wiek. Suplement

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Kierowało mną wyłącznie przekonanie, że wiersze przywołanych autorów, to, co wnieśli oraz wnieść mogą do liryki polskiej, domaga się – z racji mojej roli w całym projekcie – zdecydowanej reakcji.

WIĘCEJ

Poeci na nowy wiek. Rocznik 2009

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2009. Wśród wyróżnionych: Waldemar Jocher, Małgorzata Lebda, Joanna Lech, Dawid Majer, Agnieszka Mirahina, Teresa Radziewicz, Bianka Rolando, Anna Wieser.

WIĘCEJ

Poeci na nowy wiek. Rocznik 2008

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2008. Wśród wyróżnionych: Szymon Bira, Marcin Czerkasow, Sławomir Elsner, Konrad Góra, Iwona Kacperska, Izabela Kawczyńska, Grzegorz Kwiatkowski, Monika Mosiewicz, Kamila Pawluś, Bohdan Sławiński.

WIĘCEJ

Poeci na Nowy wiek. Rocznik 2007

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2007. Wśród wyróżnionych: Kamila Janiak, Przemysław Owczarek, Marcin Perkowski, Jakub Przybyłowski, Jarosław Spuła, Julia Szychowiak i Marek Wojciechowski.

WIĘCEJ

Poeci na Nowy Wiek. Rocznik 2005

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2005. Wśród wyróżnionych: Magdalena Komoń, Bartosz Konstrat, Szczepan Kopyt, Piotr Kuśmirek, Piotr Mierzwa, Artur Nowaczewski, Dariusz Pado, Justyna Radczyńska, Dagmara Sumara, Anna A. Tomaszewska, Adam Zdrodowski.

WIĘCEJ

Poeci na nowy wiek. Rocznik 2004

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2004. Wśród wyróżnionych: Jacek Dehnel, Tomasz Gerszberg, Tomasz Jamroziński, Roman Kaźmierski, Joanna Wajs.

WIĘCEJ

Poeci na Nowy Wiek. Rocznik 2003

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2003 (Justyna Bargielska, Juliusz Gabryel, Michał Kasprzak, Paweł Kozioł, Robert Król, Joanna Mueller, Robert Rybicki, Radosław Wiśniewski), towarzyszące projektowi “Poeci na nowy wiek”.

WIĘCEJ

Poeci na Nowy Wiek. Rocznik 2002

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2002. Wśród wyróżnionych: Jacek Bierut, Ryszard Chłopek, Grzegorz Giedrys, Małgorzata Jurczak, Tobiasz Melanowski, Anna Piekara, Paweł Sarna, Marcin Siwek.

WIĘCEJ

Poeci na nowy wiek. Rocznik 2001

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2001. Wśród wyróżnionych: Marcin Cecko, Agnieszka Kuciak, Paweł Lekszycki, Piotr Macierzyński, Marcin Ożóg, Edward Pasewicz, Michał Sobol, Małgorzata Sochoń.

WIĘCEJ

Poeci na nowy wiek. Rocznik 2000

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Prezentacje najciekawszych debiutantów z rocznika 2000. Wśród wyróżnionych: Wojciech Brzoska, Julia Fiedorczuk, Krzysztof Gedroyć, Anna Podczaszy, Adam Pluszka.

WIĘCEJ

Żadnego pokolenia nie było

wywiady / O KSIĄŻCE Roman Honet

Jeśli istnieje coś takiego, jak poezja roczników 70., to można być nawet królową angielską, ale lepiej się z tym nie obnosić, żeby nie wzbudzać zainteresowania psychiatrów. Ale ja tam nie wiem, czy istnieje…

WIĘCEJ

[dzień na wyścigach. rzeka niosąca kubły], echa jednego głosu

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Natychmiastowe rozstrzygnięcia w pisaniu czasem są dla mnie równocześnie tak ostateczne, że stoję wobec konieczności uznania ich za nienaruszalne, choć powstały za moją przyczyną.

WIĘCEJ

O baw się

recenzje / NOTKI I OPINIE Roman Honet

Komentarze Joanny Mueller, Konrada Wojtyły, Macieja Milacha, Bartosza Sadulskiego, Jakuba Momry, Bartłomieja Majzla.

WIĘCEJ

Poezja z nagrodami: świat był mój

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Roman Honet odpowiada na pytania w ankiecie dotyczącej książki świat był mój, wydanej w Biurze Literackim 28 kwietnia 2014 roku, a w wersji elektronicznej 5 grudnia 2018 roku. Książka ukazuje się w ramach akcji „Poezja z nagrodami”.

WIĘCEJ

rzeczy używane

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu świat był mój, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

jabłonie

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu świat był mój, zarejestrowany podczas spotkania “Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

miesiąc nieśmiertelnych

dzwieki / RECYTACJE Roman Honet

Wiersz z tomu świat był mój, zarejestrowany podczas spotkania „Odsiecz” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

„Każde ma na szyi psa”, czyli o nowej książce Romana Honeta

recenzje / IMPRESJE Katarzyna Kędzierska

Recenzja Katarzyny Kędzierskiej z książki Romana Honeta świat był mój.

WIĘCEJ

Kłębowiska sensu

recenzje / ESEJE Jerzy Madejski

Recenzja Jerzego Madejskiego z książki świat był mój Romana Honeta, która ukazała we wrześniu 2014 roku się w miesięczniku “Nowe Książki”.

WIĘCEJ

Podróż wstecz

recenzje / ESEJE Krzysztof Sztafa

Recenzja Krzysztofa Sztafy z książki świat był mój Romana Honeta, która ukazała się 9 lipca 2014 roku na stronie Literatki.com.

WIĘCEJ

Świat był mój

recenzje / ESEJE Roksana Obuchowska

Recenzja Roksany Obuchowskiej z książki świat był mój Romana Honeta, która ukazała się 12 listopada 2014 roku na na stronie internetowej DOKiS: Dolnośląska Kultura i Sztuka.

WIĘCEJ

Jaki jest świat według Romana Honeta?

recenzje / ESEJE Dominik Borowski

Recenzja Dominika Borowskiego z książki świat był mój Romana honeta, która ukazała się w lipcu 2014 roku w Kieleckim Magazynie Kulturalnym „Projektor”.

WIĘCEJ

Komentarz do wiersza “nikt nie zaśnie”

recenzje / KOMENTARZE Roman Honet

Komentarz Romana Honeta do wiersza „nikt nie zaśnie ” z tomu świat był mój

WIĘCEJ

Ewangelia odwrócona

recenzje / IMPRESJE Magdalena Rabizo-Birek

Esej Magdaleny Rabizo-Birek towarzyszący premierze książki świat był mój Romana Honeta.

WIĘCEJ

W omatidiach roztrzęsiona afirmacja niepogodzenia

recenzje / ESEJE Przemysław Rojek

Recenzja Przemysława Rojka, towarzysząca premierze książki żal, może on Romana Honeta, wydanej w Biurze Literackim 17 października 2022 roku.

WIĘCEJ

Wiersz na święta: kołyska dla króla

utwory / zapowiedzi książek Roman Honet

Poemat pochodzi z książki Ciche psy Romana Honeta, która ukaże się w przyszłym roku w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

„Każde ma na szyi psa”, czyli o nowej książce Romana Honeta

recenzje / IMPRESJE Katarzyna Kędzierska

Recenzja Katarzyny Kędzierskiej z książki Romana Honeta świat był mój.

WIĘCEJ

Kłębowiska sensu

recenzje / ESEJE Jerzy Madejski

Recenzja Jerzego Madejskiego z książki świat był mój Romana Honeta, która ukazała we wrześniu 2014 roku się w miesięczniku “Nowe Książki”.

WIĘCEJ

Podróż wstecz

recenzje / ESEJE Krzysztof Sztafa

Recenzja Krzysztofa Sztafy z książki świat był mój Romana Honeta, która ukazała się 9 lipca 2014 roku na stronie Literatki.com.

WIĘCEJ

Świat był mój

recenzje / ESEJE Roksana Obuchowska

Recenzja Roksany Obuchowskiej z książki świat był mój Romana Honeta, która ukazała się 12 listopada 2014 roku na na stronie internetowej DOKiS: Dolnośląska Kultura i Sztuka.

WIĘCEJ

Jaki jest świat według Romana Honeta?

recenzje / ESEJE Dominik Borowski

Recenzja Dominika Borowskiego z książki świat był mój Romana honeta, która ukazała się w lipcu 2014 roku w Kieleckim Magazynie Kulturalnym „Projektor”.

WIĘCEJ

Intymna tanatologia serca

recenzje / ESEJE Marianna Kijanowska

Recenzja Marianny Kijanowskiej z książki alicja Romana Honeta.

WIĘCEJ

Genetycznie sensualna fantazja Honeta

recenzje / ESEJE Marcin Sierszyński

Recenzja Marcina Sierszyńskiego z książki piąte królestwo Romana Honeta, która ukazała się na portalu wywrota.pl.

WIĘCEJ

Ręce i psy. O przywracaniu ciała w poezji Romana Honeta

recenzje / ESEJE Jacek Mączka

Recenzja Jacka Mączki z książki piąte królestwo Romana Honeta, która ukazała się w 2011 roku w kwartalniku „Fraza”.

WIĘCEJ

„Ostre fale głęboko w nas” — obrazy przejścia w piątym królestwie Romana Honeta

recenzje / ESEJE Monika Kocot

Recenzja Moniki Kocot z książki piąte królestwo Romana Honeta, która ukazała się w 2011 roku w kwartalniku „Fraza”.

WIĘCEJ

Ewangelia odwrócona

recenzje / IMPRESJE Magdalena Rabizo-Birek

Esej Magdaleny Rabizo-Birek towarzyszący premierze książki świat był mój Romana Honeta.

WIĘCEJ

Można znaleźć siebie

recenzje / ESEJE Magdalena Bartnik

Recenzja Magdaleny Bartnik z piątego królestwa Romana Honeta.

WIĘCEJ

Podróż pośmiertna

recenzje / ESEJE Andrzej Franaszek

Recenzja Andrzeja Franaszka z książki baw się Romana Honeta.

WIĘCEJ

Czarne Tęcze

recenzje / ESEJE Przemysław Witkowski

Recenzja Przemysława Witkowskiego z książki moja Romana Honeta.

WIĘCEJ

piąte królestwo – pięć uwag

recenzje / NOTKI I OPINIE Piotr Śliwiński

Autorski komentarz Piotra Śliwińskiego do książki piąte królestwo Romana Honeta, wydanej nakładem Biura Literackiego 20 stycznia 2011 roku.

WIĘCEJ

Dlaczego potrzebny jest nam Honet?

recenzje / ESEJE Michał Larek

Recenzja Michała Larka z książki piąte królestwo Romana Honeta.

WIĘCEJ

Nowe sposoby

recenzje / ESEJE Paweł Kaczmarski

Recenzja Pawła Kaczmarskiego z antologii Poeci na nowy wiek przygotowanej przez Romana Honeta.

WIĘCEJ

Widzenie księdza Romana? Antologia Poeci na nowy wiek

recenzje / ESEJE Marcin Jurzysta

Recenzja Marcina Jurzysty z antologii Poeci na nowy wiek przygotowanej przez Romana Honeta.

WIĘCEJ

Dwadzieścia dwa

recenzje / ESEJE Bartosz Sadulski

Recenzja Bartosza Sadulskiego z antologii Poeci na nowy wiek przygotowanej przez Romana Honeta.

WIĘCEJ

Jeśli zabawa, to własnym kosztem

recenzje / ESEJE Marta Baron

Recenzja Marty Baron z książki baw się Romana Honeta.

WIĘCEJ

Zabawy Honeta

recenzje / ESEJE Alina Świeściak

Recenzja Aliny Świeściak z książki baw się Romana Honeta.

WIĘCEJ

Robię rock’n’rolla w pustce i kostnicach

recenzje / ESEJE Sylwia Omiotek

Recenzja Sylwii Omiotek z książki baw się Romana Honeta.

WIĘCEJ

Honet "dziecko" i dzieci Honeta – nieustanna mediacja

recenzje / ESEJE Przemysław Owczarek

Recenzja Przemysława Owczarka z książki baw się Romana Honeta.

WIĘCEJ