Świat w stanie podejrzenia podszyty jest prawdziwą tęsknotą za prostotą ludzkich relacji, w tym zwłaszcza miłości. Pewien radykalizm, bliski prowokacji, jest w przypadku Marty Podgórnik wynikiem jej idealizmu – wszechstronna nieufność i odmowa akceptacji rzeczywistości w jej formie zewnętrznej wynikają z bezkompromisowych oczekiwań na świat wiarygodny.

Istnieje niebezpieczeństwo, że zrobi się jeszcze groźniej i ciemniej. (…) Nowe wściekłe wiersze Marty Podgórnik: piękne wiersze noir. Jest naturalnie czarna scenografia i porządny dworcowy chłód. Humor wisielczy i elegancki. A czytelnik przez cały czas ma nóż na gardle. Strzeż się tych miejsc czytelniku, bo one cię wezmą, przeczołgają i zostawią z ziemią w ustach, na bezdechu.

Podgórnik od pierwszej książki stara się dowieść, że liryka, choćby nie wiadomo jak osobista, jest przede wszystkim funkcją języka. To język, a także inne teksty literackie, stanowią pożywkę wszelkiego pisania. Owo napięcie pojawia się także w tomie Dwa do jeden. Pozornie rozdygotane “Byty w rozterce” kończą słowa: “Zanim poszukasz łacińskiej nazwy na moje problemy / ze składnią, poluzuj gwiazdy. Ten, kto pisze, / nie jest tym, kto mówi”. A kto poprzez cytaty mówi w kolejnym tomie Podgórnik? Tuż przed spisem treści – poetka notuje: “Niech zechcą przyjąć od autorki choć podziękowania”, a potem następuje litania nazwisk poetów, prozaików, muzyków różnych narodowości i języka, u których “ta, która pisze” zapożyczyła swoją liryczną wrażliwość. Raz jeszcze Marta Podgórnik okazała się nietuzinkową, błyskotliwą autorką tekstów, które jednak wzruszają.

Zwrócić należy uwagę na to, że rzadkie chwile, kiedy Podgórnik pozwala swojemu podmiotowi ponieść się emocjom, są niezwykle wystudiowane. Ostatecznie liryka osobista to także pewien szablon: w “Widokówce” słychać Świetlickiego, w “Repetytorium” często stosowany przez Podgórnik, swoisty – pełen czarnej ironii – romantyzm. Na podobnej zasadzie w wielu wierszach pojawia się Andrzej Sosnowski. Tak czy inaczej, właśnie dzięki tym momentom, często znaczonym wulgaryzmami, momentom o najwyższym napięciu emocjonalnym, świetne teksty autorki Dwa do jeden nabierają szczególnej – bezradnej i destruktywnej – drapieżności, która stanowi o tym, że jej wiersze to nie tylko poetyckie popisy.

 Nie sposób jednak oprzeć się wrażeniu, że spod tej lotnej autoironii przebija czasem coś w rodzaju… tęsknoty? Za utraconą prostotą rzeczy i spraw? Trudno powiedzieć. Jedyne, co można stwierdzić na pewno, to widoczna niemal w każdym wierszu nadświadomość autorki (przepraszam: podmiotu lirycznego), raczej wykluczająca powrót do bycia kobietą “po prostu”, chyba że na zasadzie przymknięcia oczu i zgody na ułatwiający życie mit. Tylko czy do osiągnięcia tej łatwości wystarczy “sprzątać, kupować bibeloty i myśleć o dziecku”?

Te wiersze są samobójcze, bo nie chcą solidnie, solennie znaczyć. Mają wirować od znaczeń, mają kręcić się jak frygi. Mocna poezja. (…) Jest duszno, chce się wyjść. Fizycznie odbieram kontakt z tymi wierszami. Dlaczego są tak namacalne, dlaczego ich faktura wydaje się organiczna? – To tylko słowa – można sobie powiedzieć, żeby się uspokoić. I to działa, ale przy drobnych poezjach. Ta jest za duża, za dobra. Tyle chce powiedzieć na raz.

Jest to wybór dość reprezentatywny. Spajają ów tom pewne ramy tematyczne, o których w najbardziej banalny sposób można powiedzieć, że dotyczą doświadczenia trudnej miłości. Miłości niespełnionej, skomplikowanej, cielesnej aż do takiej intensyfikacji, że odcieleśnionej, miłości dodajmy jeszcze silnie wyszydzonej i wykpionej, przedstawionej jako swoista tragifarsa wzajemnych oscylacji i ambiwalencji, zbliżeń i oddaleń. Nie jest to jednak książka o miłości w sensie ścisłym. To raczej książka, która opowiada o wynajdywaniu, bądź przedstawia już gotowy projekt języka, który byłby w stanie o miłości opowiadać.

Niby mamy do czynienia z wierszami, ale wiersze te układają się we wciągającą historię, historię o życiu kogoś, kto ma więcej charakteru niż szczęścia. Kogoś, kto, mimo młodego wieku, wie już że gotowe role są wygodne, ale są też nie do zniesienia; lepiej być nieszczęśliwą niż nieautentyczną. Kto myśli inaczej, temu pewnie jest trochę wygodniej. I pewnie nie ma nic interesującego do powiedzenia.