recenzje / ESEJE

Biblioteka

Paweł Chmielewski

Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Do szpiku kości Krzysztofa Jaworskiego.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Dlaczego?

To obrazoburstwo pozorne. Prowokacja wynikająca z sytuacji granicznej. Pełna ironii, rozpaczy. To echo sanatorium w Davos, ostatnich chwil Gustawa von Aschenbacha, Zawału Mirona Białoszewskiego, uczty w Kanie Galilejskiej. Nowy tom Krzysztofa Jaworskiego Do szpiku kości.

O chorobie Jaworskiego dowiedziałem się przypadkiem. Po raz pierwszy sześć lat temu. Pisząc relację z „Brunonaliów” w Klimontowie, gdzie – nie jako poeta (m.in. Hiperrealizm świętokrzyski, Czas triumfu gołębi, Jesień na Marsie), ale specjalista w dziedzinie twórczości Bruno Jasieńskiego – miał wygłosić wykład. Organizatorzy stwierdzili lakonicznie, że referent nie przyjedzie, bo ma raka. O chorobie Jaworskiego dowiedziałem się przypadkiem. Po raz drugi trzy miesiące temu, gdy dostałem egzemplarz Do szpiku kości. To krótki kontekst. Niezbędny.

Poezja Jaworskiego miała dla mnie zawsze jakiś wymiar barokowy. Nie tylko dlatego, że najnowszy tom umieścić można w nurcie „ars moriendi”. Była pomieszaniem ironii i wzniosłości, patosu i brzydoty, wysokiego z niskim, wyrafinowanego z wulgarnie trywialnym. Ostatni zbiór przypomina operę – ulubiony gatunek barokowych muzyków – lub miejscami raczej operetkę. Ten swoisty, ironiczny dystans pozwala obłaskawić potworne demony. Nie bez powodu w wielu poprzednich tomach poety pojawia się sztafaż z kultury narodowego socjalizmu i socjalizmu realnego – operetkowy, śmiechem niszczący grozę.

Klimat przywołujący małe prozy Białoszewskiego (również wcześniejszy tom Jaworskiego Dusze monet) z plotkami korytarzowymi i z sali szpitalnej. Trochę w tle lekarze jak inżynierowie i logistycy wielkich korporacji. Realni, nie łzawi w stylu telenoweli czy „podziękowań za wspaniałą opiekę” drukowanych w nekrologach.

Do szpiku kości jak traktat – rozpoczynający każdy z rozdziałów od ontologicznego pytania „dlaczego” – zanurzony w kulturze. Odnajdujemy sny bohaterów Anny Kareniny, wiersz „Dlaczego klasyka kina” z odniesieniem do najważniejszego filmu Leni Riefenstahl (przypomina najbardziej znany liryk poety, „Nieodwracalne skutki rusyfikacji”), parafrazę dialogu platońskiego z rozważaniami o naturze rzeczywistości („Dlaczego niemoc jakaś przypadkowa”). Jest trawestacja księgi Genesis („Dlaczego studium utraty”), Andrzeja Bursy („Dlaczego nie potrafię się uwolnić”).

Krzysztof Jaworski stosuje kryptocytaty („Dlaczego o słodka chwilo” – „Tuż po lekturze albumu fotograficznego/ «Aryjskie piękno» udałem się do «Świata Herbat»/ I nie mogłem się zdecydować: spowolnić sklerozę/ czy poprawić krążenie, opóźnić pojawienie się zmarszczek/ czy wpłynąć kojąco na pracę dwunastnicy”). Gra z językiem i jego frazeologią w lakonicznej odmianie: „Chłoniaki piętro wyżej” („Dlaczego uzdrawiająca moc słowa”). Autor „Dandysa” eksperymentuje z formą modlitewną, dramatu scenicznego, prozy, epitafium.

Lecz na koniec pozostajemy z pytaniem. Dlaczego ludzie umierają?

Dlatego.


Recenzja ukazała się w Kieleckim Magazynie Kulturalnym „Projektor”.

O AUTORZE

Paweł Chmielewski

Urodzony w 1971 roku. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Redaktor naczelny kieleckiego magazynu kulturalnego „Projektor”. Publikował m.in. w „Zeszytach Komiksowych”, „Studiach sienkiewiczowskich”. Autor m.in. książek Słowacki w supermarkecie i Kilku panów przy barze nie licząc Yorgiego. Opowieść o kieleckim komiksie. Mieszka w Kielcach.

powiązania

Klisze

recenzje / IMPRESJE Paweł Chmielewski

Esej Pawła Chmielewskiego towrzyszący premierze książki .byłem Krzysztofa Jaworskiego, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 20 października 2014 roku.

WIĘCEJ

Kaskader numer jeden

recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski

Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Wiersze i proza 1964-1971 Rafała Wojaczka.

WIĘCEJ

Wierszodymkowe ilustracje

recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski

Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Komiks wierszem w trybie żeńskim.

WIĘCEJ

Skóra rzeczywistości

recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski

Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Dusze monet Krzysztofa Jaworskiego

WIĘCEJ

Poeta ciągłych skojarzeń

recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski

Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Drażniące przyjemności (1988-2008) Krzysztofa Jaworskiego.

WIĘCEJ

Mikrokosmos blokowiska

recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski

Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Warzywniak i inne opowiadania Krzysztofa Jaworskiego.

WIĘCEJ

Barbarzyńcy i polska szkoła plakatu

recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski

Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Powrót Barbarzyńców i nie.

WIĘCEJ

Zagrywka wobec cierpienia

recenzje / ESEJE Marcin Orliński

Recenzja Marcina Orlińskiego z książki Krzysztofa Jaworskiego Do szpiku kości, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.

WIĘCEJ

Pieśni doświadczenia

recenzje / ESEJE Marek Olszewski

Recenzja Marka Olszewskiego z książki Do szpiku kości Krzysztof Jaworskiego.

WIĘCEJ

Ostatnia powieść awangardowa

recenzje / ESEJE Łukasz Najder

Recenzja Łukasza Najdera z książki Do szpiku kości Krzysztof Jaworskiego.

WIĘCEJ

Krzysztof Jaworski o Do szpiku kości

recenzje / KOMENTARZE Krzysztof Jaworski

Komentarz do fragmentu ostatniej powieści awangardowej zatytułowanej Do szpiku kości.

WIĘCEJ

Choroby symboliczne wagi ciężkiej

wywiady / O KSIĄŻCE Krzysztof Jaworski Marcin Baran

Z Krzysztofem Jaworskim o książce Do szpiku kości rozmawia Marcin Baran.

WIĘCEJ

Złe towarzystwo

recenzje / ESEJE Marcin Sendecki

Recenzja Marcina Sendeckiego z książki Do szpiku kości Krzysztof Jaworskiego.

WIĘCEJ