Anitki

W ponie­dzia­łek, 25 wrze­śnia 2006 roku, z przy­jem­no­ścią oglą­da­łem w teatrze tele­wi­zji Dzi­ku­skę Jana Strę­kow­skie­go, reży­se­ro­wał Łukasz Wylę­ża­łek. Dzien­ni­ka­rze „Histo­rii praw­dzi­wych”, pisem­ka dla nie­wy­ma­ga­ją­cych pań, wpa­da­ją coś wypić i prze­ką­sić do knajp­ki. Bar­man­ką jest tam od nie­daw­na Ani­ta, któ­ra czy­tu­je z prze­ję­ciem ich cza­so­pi­smo; pew­ne­go dnia zaczy­na o nim roz­ma­wiać z naczel­nym. Gdy­by redak­tor znał teo­rię lite­ra­tu­ry, powie­dzieć by mógł, że wła­śnie zma­te­ria­li­zo­wa­ła mu się odbior­czy­ni wir­tu­al­na w sta­nie kli­nicz­nie czy­stym. Owszem, zda­je sobie spra­wę, że dla kogoś takie­go robią pismo. Dotąd jed­nak celo­wa­li w odbior­cę wyobra­ża­ne­go, i tra­fie­nia były róż­ne. Ale tak już nie będzie: jeśli tekst prze­ko­na Ani­tę, jeśli zosta­nie przez nią w peł­ni zaak­cep­to­wa­ny, to i wszyst­kie podob­ne podob­nie przyj­mą publi­ka­cję. Ani­ta zosta­je tedy, z wyso­ką pen­sją, zatrud­nio­na w redak­cji jako pierw­sza lek­tor­ka. Zada­nia pro­ste: pod­kre­ślać nie­zro­zu­mia­łe wyra­zy, mówić, czy arty­kuł się podo­ba. Jej opi­nia dzia­ła defi­ni­tyw­nie. Resz­tę intry­gi pomi­jam, idzie mi tu o sam pomysł na recen­zo­wa­nie.

Ani­ty zatrud­nia­ne są bowiem nie tyl­ko w „Histo­riach praw­dzi­wych”: wiem, bo sam, nie­ca­ły rok po spek­ta­klu, padłem ofia­rą jakiejś Ani­ty czy jakie­goś Ani­ta wyna­ję­tych przez Wydaw­nic­two W.A.B.

A było tak: wysła­łem tam Wal­ce wol­ne, wal­ce szyb­kie. Nie powiem, w mia­rę szyb­ko przy­szła odpo­wiedź, że są zain­te­re­so­wa­ni, mam dla nich tę książ­kę trzy­mać, i ode­zwą się po waka­cjach. Grejt kana­da. Lato koń­czy­ło się cicho, więc zapy­ta­łem. „Nie­ste­ty nie zde­cy­do­wa­li­śmy się umie­ścić jej [pro­po­zy­cji] w naszym pla­nie wydaw­ni­czym”. Wkrót­ce wró­cił wydruk, i tak pozna­łem Ani­tę lub Ani­ta z W.A.B. Mówiąc dokład­niej, nie tyle pozna­łem, ile dane mi było zapo­znać się z prze­le­wa­mi myśli Ano­nim­ki lub Ano­ni­ma – na mar­gi­ne­so­wych uwa­gach ołów­kiem zabra­kło autor­skiej sygna­tu­ry. Ale to na pew­no Ani­tek lub Anit­ka. Już w jed­nym z począt­ko­wych zapi­sów wyraz „zaocz­ka” zazna­czo­ny i opa­trzo­ny pytaj­ni­kiem. Widać nie­zro­zu­mia­ły. Na tej samej stro­nie wydru­ku na dole pyta­nie: „Dla kogo to?” Na następ­nej, przy innym kawał­ku, inne nie­po­ko­ją­ce pyta­nie: „Jaki tu cel, sens i puen­ta”. Może reto­rycz­ne, bo nie ma pytaj­ni­ka. Nie­co wyżej – przy tytu­le Jed­ną ręką prze­strzeń dałem, dru­gą ręką dałem czas – inne nie­po­ko­je: „Poetyc­kie?” Dru­gie­go sło­wa, też z pytaj­ni­kiem, nie umiem odczy­tać. A trze­cie to kon­sta­ta­cja: „potknię­cia”. No cóż, mój tytuł jest kryp­to­cy­ta­tem z Nor­wi­da, któ­re­go anit­ko­wy recen­zent nie musi prze­cież znać. Idź­my dalej. U mnie zda­nie: „I reto­ru­ję przy dużych obia­do­wych buł­kach”. Reto­rycz­nie + pero­ru­ję = reto­ru­ję. Ołó­wek Ani­ty pod­kre­ślił „reto­ru­ję” i dopi­sał na mar­gi­ne­sie: „skład­nia”, a pod tym „sło­wa”. Stro­nę dalej jest pro­za z wypo­wie­dzią por­tie­ra z uczel­ni zapy­ta­ne­go o klucz do jed­nej z sal: „Dziś nikt go nie brał, mówiąc szcze­rze”. Z tek­stu jasno wyni­ka, że „mówiąc szcze­rze” sta­no­wi rów­nież, być może mimo­wol­nie wypo­wie­dzia­ną, opi­nię por­tie­ra o roz­luź­nie­niu pra­cy w oko­li­cach świąt majo­wych. A co Anit czy Ani­ta? A jak­że: „nie­zro­zu­mia­łe” i duży wykrzyk­nik. Na tej­że stro­nie – przy­znaj­my uczci­wie, że wciąż jeste­śmy na począt­ku książ­ki – do Ani­ty lub Ani­ta coś zaczy­na docho­dzić: „głów­nym boha­te­rem jest AP – jak gwiaz­da [,] o któ­rej wszy­scy CHCĄ wie­dzieć. Tyl­ko kto chce”. I pytaj­nik prze­cho­dzą­cy w wykrzyk­nik: taki znak inter­punk­cyj­ny ma chy­ba ozna­czać, że jak Ani­ta lub Anit pyta­ją, to lepiej się scho­wać. A zało­ży­łem sobie, że sko­ro Wal­ce są para­dzien­ni­kiem, to boha­ter powi­nien być auto­bio­gra­ficz­ny. Ale żeby zaraz „jak gwiaz­da”? Anit­kom boha­ter lite­rac­ki musi się mylić z gwiaz­da­mi, za prze­pro­sze­niem, mediów.

I nagle, na s. 13 wydru­ku, zosta­łem zde­ma­sko­wa­ny, ołó­wek oświad­czył bez­a­pe­la­cyj­nie: „Już wiem: ten facet wca­le nie ma boga­te­go i inte­re­su­ją­ce­go życia – pomi­mo, że wyda­je mu się, że ma…” Po prze­cze­niu powin­no być nie „i”, lecz „ani”, Ani­to, prze­ci­nek zaś w tym wypad­ku nie jest przed pierw­szym „że” potrzeb­ny. Pas­sons! Przy­kro mi tyl­ko, że nie zdo­ła­łem swo­je­go życia ubo­ga­cić.

Ale Ani­ta ze spek­ta­klu trosz­kę się w trak­cie inte­lek­tu­al­nie prze­bu­dzi­ła.