Kartoteka 25: Wiersze (12)

Urszu­la Kozioł
[dajesz mi różę]

dajesz mi różę
dajesz sło­wo za sło­wem

dajesz mi różę zaklę­tą w kamień
w bia­ły amo­nit

to co jest mię­dzy tobą a mną
odle­głość
to co jest mię­dzy tobą a mną
trwoż­ny łopot
to co jest mię­dzy tobą a mną
prze­czu­cie

prze­isto­cze­nie

dajesz mi do myśle­nia
jak­byś chciał prze­bła­gać chwal­bą
nie­unik­nio­ny bieg rze­czy

bo już mię­dzy tobą a mną
zary­so­wu­je się galo­pu­ją­ca pust­ka
zdy­sza­ny bieg

powrót do nie­by­tu

pro­sto w cze­luść bez dna
i bez echa

[z tomu Fuga (1955–2010), Wro­cław 2011]

Przej­mu­ją­ce póź­ne wier­sze Urszu­li Kozioł… To wła­śnie jeden z nich. Kto zna wcze­śniej­szą twór­czość tej poet­ki, pamię­ta żar­li­wość ero­ty­ków, ten musi głę­bo­ko prze­ży­wać ich nową (po kil­ku­dzie­się­ciu latach) for­mę, stop­nio­we pokry­wa­nie się gro­zą. To współ­by­cie z naj­bliż­szą oso­bą, budo­wa­nie mono­lo­gu lirycz­ne­go w opar­ciu o jej obec­ność, obo­wią­zu­je nadal, lecz czy­tel­nik odno­si wra­że­nie, że rytu­ał odby­wa się w ciem­nym pomiesz­cze­niu. Nie tyl­ko zaszło słoń­ce, ale rów­nież wyłą­czo­no świa­tło, i teraz ciem­ność pod­kre­śla wagę każ­de­go wyzna­nia. Zaklę­cia miło­sne obo­wią­zu­ją nadal i posłu­gu­ją się uni­wer­sal­ny­mi sym­bo­la­mi. Taki­mi jak „róża”. Poda­ru­nek od uko­cha­ne­go ma w sobie już ślad roz­sta­nia. To „dawa­nie”, ofia­ro­wy­wa­nie tra­fia w pust­kę, stop­nio­wo wyczer­pu­je swo­ją świe­żość i moc. Wobec nie­by­tu bez­rad­na jest róża. Bez­rad­ne są sło­wa. Nawet echa po nich nie będzie. Jeże­li „senil­ny ero­tyk”, to tyl­ko w takim, mistrzow­sko powścią­gli­wym wyda­niu.

Tomasz Puł­ka
Porio­ma­nia

Jesz­cze nie było powro­tu, ale miga­ły szkieł­ka
wydłu­ba­ne wprost z zie­mi. Z mato­wej wil­go­ci
przy­mknię­tych oczu, pod­krą­żo­nych sinia­ków.

Jesz­cze rycza­ła sku­lo­na przy pie­cu, trą­ca­jąc zęba­mi
sadzę. Tak, czy­ta­li­śmy te baj­ki, uczy­li­śmy się
życia na ścię­tym drze­wie. Naj­lep­szym mane­ki­nie.

Jesz­cze widać dym, dzień się w oku krę­ci, naten­czas
wziął Woj­ski i wsa­dził pod pachę wiąz­kę pach­ną­ce­go
sia­na, roz­my­wa­jąc wszyst­kie moje szcze­re modli­twy.

Jesz­cze się gubię, widzisz to, praw­da? Ale już coraz
prze­stron­niej jest w tym gubie­niu. Polo­wa­niu
na ścię­cie, pod­pro­wa­dza­niu cię pal­cem, gaśnię­ciu.

Jesz­cze całe upo­ko­rze­nie to trzy akor­dy, pod­pi­sa­ne zdy­sza­nym
uśmie­chem, zapa­la­ne w nocy, gdy sły­chać hałas za oknem. Tak.
Szy­by bry­zga­ją. Feeria świa­teł i szkła. Prze­ste­ro­wa­ny ból.

Tyl­ko cze­kać.

[z tomu Wybie­ga­nie z raju (2006–2012), Wro­cław 2012]

Wie­le lat temu usły­sza­łem to sło­wo i w pierw­szej chwi­li myśla­łem o jego związ­ku z por­no­gra­fią. Słow­nik mi wszyst­ko wyja­śnił. A gdzie usły­sza­łem? Chy­ba u Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza piszą­ce­go o Wojacz­ku. Potem powtó­rzy­ło się u Artu­ra Mię­dzy­rzec­kie­go piszą­ce­go o Artu­rze Rim­bau­dzie. Zacne paran­te­le, Toma­szu! Bo jesz­cze Andrzej Sosnow­ski przy­po­mniał mi to sło­wo w jed­nym ze swo­ich wier­szy. Głód bycia w dro­dze, włó­cze­nia się, kom­pul­syw­ne­go prze­miesz­cza­nia się (chy­ba cier­piał na to i Edward Sta­chu­ra) okre­ślił coś waż­ne­go w życio­wej i poetyc­kiej świa­do­mo­ści Toma­sza Puł­ki, któ­ry oczy­wi­ście był ponad tym, ale z tego w pewien spo­sób korzy­stał. Był ponad tym – takie sobie sfor­mu­ło­wa­nie, jed­nak dość bli­skie sed­na tej poety­ki. Być ponad tra­dy­cją, pokpi­wać sobie z niej (ta spe­cy­ficz­na „beka” Puł­ki), ale nie dać jej sobie wyrwać, mieć uta­jo­ną pod siód­mą skó­rą, a wszyst­kie szcze­re modli­twy pisać kur­sy­wą. Tak czy ina­czej – mania; w jej dwu­znacz­nym uży­ciu i ból wyda­je się prze­sa­dzo­ny, prze­ste­ro­wa­ny, na pokaz. Uciecz­ka, cze­ka­nie, powrót, cze­ka­nie – szyb­ko pędzą­ce cykle. No i mówi się coś o upo­ko­rze­niu. War­to o tym pamię­tać.

Justy­na Bar­giel­ska
Jak sobie radzi­ła bez M.

Weszła do kuch­ni, otwar­ła kre­dens,
pod­nio­sła wie­ko cukier­nicz­ki, szczyp­czy­ka­mi
jak pal­ce gruź­li­ka wyję­ła kost­kę,
poło­ży­ła na sto­le, stru­mie­niem nad­pły­nę­ły
mrów­ki. Otwar­ła lodów­kę. Otwar­ła szaf­kę
pod zle­wem, sło­ik z homun­cu­lu­sem, co stał
koło kubła na śmie­ci, pusz­kę szpro­tek,
wyla­ła do klo­ze­tu, ach, wol­ność. Otwar­ła sza­fę,
tro­chę póź­no, zdą­żył już uschnąć z tęsk­no­ty ten,
któ­ry tam sie­dział. Wysu­nę­ła do poło­wy
wszyst­kie szu­fla­dy. Zdję­ła sukien­kę.

Wydo­stać się z cia­ła jak z pło­ną­ce­go auta
zanim będzie
za póź­no.

[z tomu Szyb­ko przez wszyst­ko, Wro­cław 2013]

Tytu­ło­we „M” ewo­ku­je roz­ma­ite sko­ja­rze­nia, ale zda­je się, że naj­moc­niej­sze wią­że się z Mic­kie­wi­czow­skiem ero­ty­kiem kie­ro­wa­nym do jakiejś „M”. Wiem, że to „jakiejś” jest dość nie­fra­so­bli­we, ale w tym momen­cie roz­gry­wam kwe­stię tajem­ni­czo­ści, zawie­sze­nia tej toż­sa­mo­ści, do któ­rej tęsk­ni poeta, poet­ka. Nie chce mi przejść przez gar­dło, że po pro­stu cho­dzi o face­ta imie­niem Mar­cin czy Michał. Ktoś pro­sto­li­nij­ny powie, że powin­no brzmieć „jak sobie nie radzi­ła bez M.”, ponie­waż wiersz zda­ję spra­wę (a raczej ją stwa­rza) z zagu­bie­nia, zała­ma­nia czy zabu­rze­nia egzy­sten­cji, nie­odbi­ja­ją­cej się w nie­odzow­nym „dru­gim”. „Gdy dru­gie­go bra­ku­je, to coś w pierw­szym szwan­ku­je”, jak mówią mądrzy ludzie na wsi. I tak wła­śnie w tym wier­szu boha­ter­ka otwie­ra jed­no po dru­gim (mno­gość sprzę­tów do otwar­cia jesz­cze pod­kre­śla pust­kę), ale nie wie, po co i do cze­go to ma zmie­rzać. Bez dru­gie­go nic się nie domy­ka, nie widać cało­ści. Wca­le się nie dzi­wię, że chce wydo­stać się z cia­ła. Bez dru­gie­go i cia­ło boli, wyda­je się nie­peł­ne.