Wirtuoz

Tommaso Landolfi (1908-1979) to jeden z najwybitniejszych, a zarazem najbardziej tajemniczych włoskich pisarzy XX wieku. Jeden z jego największych wielbicieli, Italo Calvino, po śmierci pisarza zebrał w wydanym w 1982 Le più belle pagine di Tommaso Landolfi [Najpiękniejsze strony Tommasa Landolfiego] pięćdziesiąt opowiadań twórcy, o którym pisał iż „posiadł w najwyższym stopniu umiejętność przyciągania uwagi czytelnika i zaskakiwania go grą swej wyobraźni”. Sam Calvino wyznawał, że proza Landolfiego była dla niego „fantastycznym olśnieniem” i stała się jego „perwersyjną fascynacją”, a także natchnieniem dla własnej twórczości.

W istocie, nie jest trudno odnaleźć w utworach Calvina, zwłaszcza takich jak Opowieści kosmikomiczne, Niewidzialne miasta czy Jeśli zimową nocą podróżny echa lektur utworów Landolfiego, który już w latach trzydziestych tworzył eksperymentalną prozę, wyprzedzającą o dziesięciolecia konwencje literackie swej epoki. Dzieła Landolfiego charakteryzuje lingwistyczna ekwilibrystyka, zabawa gatunkami literackimi, a zarazem odważne zagłębianie się w mroczne zakamarki ludzkiej psychiki. Migotliwość i wirtuozeria jego pióra sprawiła, że trudno jego utwory przypisać jednoznacznie do określonego gatunku, choć niewątpliwie ważną rolę odgrywa w nich element fantastyczny i baśniowy. Landolfi czasami kojarzy się z Kafką, a czasami z naszym Schulzem, szczególnie w swej niepokojącej umiejętności nadawania fantasmagorycznego wymiaru najbardziej codziennym i oczywistym wymiarom życia codziennego.

Landolfi to pisarz, którego oryginalność i talent nie w pełni zostały docenione, nawet w jego ojczystym kraju, być może właśnie ze względu na to, że jego twórczość sytuowała się zawsze na maginesie głównych prądów epok literackich, zwłaszcza w pierwszym okresie powojennym, kiedy w literaturze włoskiej dominował neorealizm. Dzisiaj jednak, gdy wiele utworów neorealizmu zestarzało się już i odchodzi w zapomnienie, właśnie proza Landolfiego zachowała swoją świeżość i oryginalność.

Utwory Landolfiego były tłumaczone na francuski, angielski, niemiecki i wiele innych języków. To, że w Polsce do tej pory ukazało się tylko kilka tekstów na łamach „Literatury na Świecie”, to wielka luka w recepcji włoskiej literatury w naszym kraju i należy tylko życzyć sobie, aby wreszcie została ona zapełniona. To, że autorką większej części przekładu i pomysłodawczynią całości tomu jest Anna Wasilewska, znakomita tłumaczka z języka włoskiego i francuskiego, pozwala mieć pewność, że błyskotliwy język Landolfiego znajdzie swoje godne odzwierciedlenie w polskiej wersji.