BiuLetyn nr 11/2026: 21 wierszy politycznych

Gru­dzień w Biu­rze Lite­rac­kim to książ­ki, któ­re bada­ją napię­cia mię­dzy pamię­cią a teraź­niej­szo­ścią, pry­wat­nym doświad­cze­niem a histo­rią, bli­sko­ścią a bra­kiem zasię­gu. Prze­my­sław KRALL pisze o życiu roz­pię­tym mię­dzy ruchem a zakłó­ce­niem, Aga­ta PUWALSKA pro­wa­dzi nas w prze­strzeń por­tu i morza, Adrien­ne RICH odsła­nia gniew jako for­mę tro­ski i pozna­nia, a Péter NÁDAS wra­ca z monu­men­tal­ną pro­zą o mecha­ni­zmach pamię­ci. Czte­ry pre­mie­ry, któ­re pyta­ją, jak mówią cia­ło, histo­ria i wspól­no­ta – oraz co zosta­je, gdy dotych­cza­so­we for­my opo­wia­da­nia o świe­cie prze­sta­ją wystar­czać.

Dwa­dzie­ścia jeden wier­szy, ponad pół wie­ku pisa­nia i jeden wspól­ny nerw: gniew, któ­ry nie wybu­cha, lecz uczy patrzeć ina­czej. Artur BURSZTA roz­ma­wia z Jaku­bem GŁUSZAKIEM, Mag­da­le­ną KLESZCZEWSKĄ i Mag­da­le­ną KUNZ, tłu­ma­czem i tłu­macz­ka­mi tomu, idąc wiersz po wier­szu: od „Kar­to­gra­fii mil­cze­nia” po „Sym­bol opo­ru”, od lasu pamię­ta­ją­ce­go prze­moc po język biu­ro­kra­cji, któ­ry „ocie­pla ton”, a potem rani. Pada­ją pyta­nia o pol­skie lasy, któ­re przy­kry­wa­ją histo­rię, o gniew zbyt łatwo nazy­wa­ny histe­rią, o ciszę, któ­ra bywa wybo­rem, a nie uciecz­ką.

Czy moż­na napi­sać książ­kę, któ­rą trze­ba „czuć jej wła­snym języ­kiem”, bo każ­dy zewnętrz­ny komen­tarz się roz­pa­da? Łukasz ŻUREK czy­ta „Alis Ubbo” Aga­ty PUWALSKIEJ jako tom, któ­ry sam sie­bie tłu­ma­czy – i jed­no­cze­śnie poka­zu­je czło­wie­ka „nigdy nie­ukoń­czo­ne­go”, wciąż two­rzą­ce­go sie­bie, swo­je opo­wie­ści i świat dooko­ła. Pisze o por­cie, któ­ry jest jed­no­cze­śnie schro­nie­niem i miej­scem napię­cia, o wier­szach-rzeź­bach i obra­zach, któ­re zamiast uspo­ka­jać, wpra­wia­ją wszyst­ko w ruch.

Są książ­ki, któ­re czy­ta­my jak powrót zna­ne­go gło­su. I są takie, któ­re poja­wia­ją się jak świa­tło po sztor­mie. Taka wła­śnie jest „Feno­me­no­lo­gia gnie­wu” Adrien­ne RICH. Towa­rzy­szy jej impre­sja Artu­ra BURSZTY „Gniew jako pozna­nie” – o tym, jak Rich uczy nas myśleć gnie­wem rozu­mia­nym jako tro­ska i narzę­dzie widze­nia świa­ta, a nie tyl­ko emo­cja. To oso­bi­sty zapis tej lek­tu­ry – i zara­zem zapro­sze­nie, by prze­czy­tać Rich wła­śnie teraz, w Pol­sce, w cza­sie spo­rów o cia­ła, role spo­łecz­ne i język.

Joan­na MUELLER zna „histo­rię połą­czeń” Prze­my­sła­wa KRALLA od pierw­szych wier­szy z Poło­wu – to ona wybra­ła i zre­da­go­wa­ła debiu­tanc­ką książ­kę. Teraz opo­wia­da, jak z nota­tek i roz­pro­szo­nych tek­stów powstał tom o dro­dze, wsty­dzie i bli­sko­ści mię­dzy sygna­łem a bra­kiem zasię­gu – i czym jest dla niej pra­ca z poetą, któ­ry uczy się wła­sne­go gło­su. Prze­czy­taj lau­da­cję Asi w Maga­zy­nie Lite­rac­kim biBLio­te­ka!

W deba­cie „Gra­ni­ce lite­ra­tu­ry”, któ­ra roz­gry­wa się w Maga­zy­nie Lite­rac­kim biBLio­te­ka i będzie mieć finał pod­czas kwiet­nio­we­go Trans­Por­tu Lite­rac­kie­go, Mał­go­rza­ta SIKORA-TARNOWSKA zabie­ra głos, któ­ry – bez prze­sa­dy – powin­ni prze­czy­tać wszy­scy współ­two­rzą­cy świat lite­ra­tu­ry: autor­ki i auto­rzy, kry­tycz­ki i kry­ty­cy, wydaw­cy i wydaw­czy­nie, kura­to­rzy i kura­tor­ki, oso­by od pro­mo­cji. To tekst pisa­ny z per­spek­ty­wy kry­tycz­ki lite­rac­kiej i żyją­cej w Pol­sce les­bij­ki, o lite­ra­tu­rze queero­wej, domu, gra­ni­cach i sojusz­nic­twie.

Zamiast po raz kolej­ny zasta­na­wiać się, co kupić na pre­zent, moż­na poda­ro­wać komuś… pierw­szą książ­kę, pierw­szy głos, pierw­sze wej­ście do lite­ra­tu­ry. Debiu­ty to znak roz­po­znaw­czy Biu­ra Lite­rac­kie­go i naj­waż­niej­sza misja wydaw­nic­twa, któ­re obcho­dzi wła­śnie swo­je trzy­dzie­sto­le­cie. Od począt­ku naszej dzia­łal­no­ści opu­bli­ko­wa­li­śmy 60 debiu­tanc­kich ksią­żek poetyc­kich i pro­za­tor­skich. W akcji „Debiu­ty pod cho­in­kę” zebra­li­śmy wszyst­kie tytu­ły, któ­re mamy jesz­cze w księ­gar­ni. Każ­da z ksią­żek w spe­cjal­nej cenie, już od 4 zł – w tym wszyst­kie 9 debiu­tów opu­bli­ko­wa­nych w tym roku.

Z oka­zji trzy­dzie­sto­le­cia Biu­ra Lite­rac­kie­go i festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki powstał anglo­ję­zycz­ny numer Maga­zy­nu Lite­rac­kie­go biBLio­te­ka, przy­go­to­wa­ny z myślą o zagra­nicz­nych czy­tel­ni­kach, wydaw­cach i kura­to­rach festi­wa­li lite­rac­kich. Publi­ka­cja towa­rzy­szy pro­jek­to­wi Zoom Poland, któ­re­go celem jest przy­bli­że­nie współ­cze­snej lite­ra­tu­ry pol­skiej mię­dzy­na­ro­do­we­mu śro­do­wi­sku lite­rac­kie­mu. W nume­rze zna­la­zły się wybra­ne wier­sze i frag­men­ty pro­zy, któ­re moż­na czy­tać jak samo­dziel­ną anto­lo­gię współ­cze­snej lite­ra­tu­ry pol­skiej.

W przed­świą­tecz­nym odcin­ku „Roz­mów na koniec” spo­ty­ka­ją się Alek­san­dra KASPRZAK, Mira SUCHOWIEJKO i Inga IWASIÓW. Punk­tem wyj­ścia są debiu­tanc­kie książ­ki lau­re­atek pro­za­tor­skie­go Poło­wu, ale roz­mo­wa szyb­ko wycho­dzi poza fabu­ły: jest o odwa­dze pierw­szej książ­ki, o pra­cy nad tek­stem, o lękach i rado­ściach debiu­to­wa­nia. Posłu­chaj­cie, jak koń­czy się rok w „Roz­mo­wach na koniec” – i jak zaczy­na­ją się nowe lek­tu­ro­we ścież­ki. Posłu­chaj­cie też koniecz­nie 126. i 127. odcin­ka „Stro­ny A, stro­ny B”!