Europa
Poemat „Europa” powstał w Paryżu w 1958 roku i znalazł się w drugiej książce Johna Ashbery’ego „The Tennis Court Oath” (1962). Tytuł tomiku z pewnością więcej mówi i znaczy niż tytuł poematu (zainspirowany ponoć wyłącznie nazwą jednej ze stacji paryskiego metra), chodzi bowiem o Serment du Jeu de paume, czyli Przysięgę w sali do gry w piłkę – wydarzenie z 20 czerwca 1789 roku, gromko zapowiadające wybuch wielkiej rewolucji francuskiej. Czy poezje z „francuskiej” książki Ashbery’ego obiecywały jakąś rewolucję; czy „Europa” miała zwiastować poetycki przewrót lub przełom, trudno powiedzieć – jak wiadomo, autor zaczął wkrótce rozwijać znacznie mniej dysjunktywną czy „atonalną” poetykę („zdradziwszy sprawę”, jak ujmują to niegdysiejsi i dzisiejsi nieliczni awangardyści), a z czasem znalazł upodobanie w melodii swoich wielokrotnie złożonych i subtelnie modulowanych zdań. W „Europie” w przekładzie Andrzeja Sosnowskiego zaś robi niemal wszystko, aby zdań prawie w ogóle nie było – szarpie, tnie i rwie, w wielu miejscach pozostawiając pojedyncze słowa i frazy na wolności.
Pracując z materiałem traktującym o wojnie, Ashbery nie ma do zaoferowania żadnego przekazu pacyfistycznego ani rewolucyjnego. Proponuje właściwie bardzo niewiele – przyjemność de-figuracji tych treści, które ustanawiają naszą rzekomo racjonalną rzeczywistość. Wydaje się, że efektem tych defiguracji nie jest pastisz podmiotu ani parodia popkulturowej płaskości. Raczej efektem jest wydzielenie się czytanej przez powracający w innym wymiarze podmiot nieoczekiwanej pochodnej, dziwnej poświaty, niewymiernego światła. Czy jest to światło mrożące, ciążące ku zagładzie? Czy raczej obietnica inności?
Kacper Bartczak
Inne książki autora
Teksty i materiały o książce w biBLiotece
-
POEZJE
Europa
Fragmenty książki Europa Johna Ashbery’ego w tłumaczeniu Andrzeja Sosnowskiego, wydanej w Biurze Literackim 9 września 2025 roku.
-
o książce
Po prostu czytać albo nie czytać
Rozmowa Artura Burszty z Andrzejem Sosnowskim, towarzysząca premierze książki Europa Johna Ashbery’ego w tłumaczeniu Andrzeja Sosnowskiego, wydanej w Biurze Literackim 9 września 2025 roku.
-
PREZENTACJE KSIĄŻEK
Europa
Prezentacja książki Johna Ashbery’ego Europa w tłumaczeniu Andrzeja Sosnowskiego.
