Skąd jesteś, frazo?

Skąd jesteś, fra­zo? – mógł­by zapy­tać czło­wiek pochy­lo­ny nad stru­mie­niem, widząc swo­je roz­my­te odbi­cie w leni­wym nur­cie. Z lasów i łąk, znad rze­ki o mean­dru­ją­cym kory­cie, głę­bo­kim w nie­któ­rych zako­lach, że zakry­wa czło­wie­ka. Z naj­bar­dziej nowo­cze­sne­go pol­skie­go mia­sta zro­dzo­ne­go przez dzie­więt­na­sto­wiecz­ny kapi­ta­lizm i kul­tu­ro­wy tygiel, z mia­sta przed­Trum­pów i Asz­ke­na­zych, baro­nów baweł­ny wyro­słych na tan­de­cie, z dymu komi­nów, ze stre­fy prze­trwa­nia po woj­nach i trans­for­ma­cji. Czer­wo­na i Sza­ra Łódź z jed­nej stro­ny, soczy­ste łąki, bru­nat­na rze­ka, sosno­wy bór, a dalej bagna, pogra­ni­cze, prze­smyk z dru­giej stro­ny. I eko­ton na sty­ku tych świa­tów. Stąd, spo­mię­dzy, język sku­pia wszyst­kie zmy­sły w wiąz­kę, w wiersz, poemat pro­zą, esej, opo­wia­da­nie, for­my nie­wiel­kie, któ­ry­mi zawia­du­ją: poety­ka frag­men­tu, miej­sca pod­mo­kłe, obrze­ża, nie­wy­raź­ne gra­ni­ce w obse­sji prze­strze­ni. I razem mie­sza się to w amal­ga­mat, któ­ry wta­pia się w cia­ło z krwi i kości, i w cia­ło tek­stu. Noc­ne pocią­gi towa­ro­we, ich jęk i huk, jak­by wychy­nę­ło pie­kło, i piski sów. Blo­ko­wi­ska i sta­ra wieś. Mie­dze i przed­mie­ścia. Być pomię­dzy idio­ma­mi, na ich koniusz­kach i w pod­nie­bie­niach, mię­dzy for­ma­mi i war­stwa­mi, brzmie­niem i skład­nią. Przez całe dzie­ciń­stwo. W książ­kach chło­pac­kich, odle­głych przy­go­dach Tom­ka, zawiei Lon­do­na i powie­ściach Cur­wo­oda, pio­sen­kach Sta­chu­ry, Cohe­na, po cały stóg baśni: Grimm, Ander­sen, Świrsz­czyń­ska – źdźbła poje­dyn­czych histo­rii spla­ta­ne w całe powro­zy. W uciecz­kach przez knie­ję, w roz­bi­tych naczy­niach, pęk­nię­tych ścia­nach let­ni­ska i blo­ku, w obumar­łym imie­niu ojca, w Mat­ce Zie­mi pod sto­pa­mi, zro­dzo­ny z mat­ki robot­ni­cy. Stąd się wzię­ła poezja, ze strun gita­ry, nume­rów „Fan­ta­sty­ki”, powie­ści i tomów, lecz naj­pierw ze śpie­wu pomię­dzy grun­gem a pun­kroc­kiem, reg­gae i folk. W liceum, w uwol­nie­niach, ini­cja­cjach, wyzwa­niach aż po stu­dia, po rącze wypra­wy w teren z dyk­ta­fo­nem na uro­bek antro­po­lo­ga. Aż wresz­cie, póź­no, zale­d­wie przed śmier­tel­ną trzy­dziest­ką, spo­tka­łem w sali numer 13 Pole­skie­go Ośrod­ka Sztu­ki w Łodzi poec­two, na cze­le ze świę­tej pamię­ci Andrze­jem Strą­kiem. To się wyda­rzy­ło po dok­to­ra­cie. Zało­ży­ło się pismo „Arte­rie” z Mag­dą Nowic­ką, Rafa­łem Gawi­nem, Pio­trem Gaj­dą, Krzyś­kiem Klesz­czem, Micha­łem Muro­wa­niec­kim, z Agniesz­ką, któ­ra połą­czy­ła wszyst­ko gra­ficz­nie, pla­stycz­nie łączy­ła i łączy dom z pra­cą, nas i nasze dzie­ci. Łódz­kie Sto­wa­rzy­sze­nie Pisa­rzy Pol­skich robi­ło i robi fan­ta­stycz­ną robo­tę, robi­ło za Strą­ka, robi za Gawi­na i Bał­czew­skie­go. To jest taka pisar­ska orga­ni­ka zwłasz­cza dla debiu­tan­tów, a że jakoś to nie dotar­ło do Księ­cia Deh­ne­la z SUL‑u, to się napra­wi. SPP dało mi doświad­cze­nie w ani­ma­cji lite­rac­kiej i pomo­gło roz­wi­nąć pre­dys­po­zy­cje do pisa­nia, SUL dało zapo­mo­gę w cięż­ki czas pan­de­mii. Dla mnie te pod­mio­ty zbio­ro­we świet­nie się dopeł­nia­ją na róż­nych pozio­mach lite­rac­kie­go wspar­cia – w tym smut­no prze­wi­dy­wal­nym graj­do­le kla­nów.

Też mi się zachcia­ło debiu­to­wać po trzy­dzie­st­ce, posze­dłem nawet do Stu­dium Lite­rac­ko-Arty­stycz­ne­go na UJ. Się cią­gnę­ła ta mło­dość, że wciąż ją czu­ję. Napę­dza mnie bunt i nie­po­kój, cho­ciaż mija pięć­dzie­siąt zim z tymi dwu­dzie­sto­ma ostat­ni­mi na pisa­ni­nie w tzw. polu lite­rac­kim. Kto je tak napraw­dę obra­bia, odkła­da na swo­je płu­giem dys­kur­sów? Minął już czas wspól­no­ty, teraz się robi inte­re­sy. kapi­ta­lizm zro­bił z nas wszyst­kich han­dla­rzy. Kiep­ski ze mnie han­dlarz. Co wzią­łem od sur­re­ali­stów, co od eks­pre­sjo­ni­stów, awan­gar­dy kra­kow­skiej, Ashbery’ego i nowo­jor­czy­ków, co od kil­ku jeźdź­ców wyobraź­ni z moje­go poko­le­nia? Jasku­ła mnie judził, Baba­ry­ko uczył tro­ski, Jar­nie­wicz uspo­so­bił do zada­wa­nia pytań, Strąk i Tuwim uczy­li mnie rymo­wać zaja­dle i inte­li­gent­nie, Celan uczył mnie szcze­lin w sło­wach, Dylan Tho­mas doglą­da­nia słów w kra­jo­bra­zie. Rim­baud pasji i odpa­łu, Bień­czyk sma­ko­wa­nia z namy­słem i dobie­ra­nia skład­ni­ków, Pła­to­now dawał mi lek­cje tam na dole, gdzie już tyl­ko płacz i zgrzy­ta­nie zębów ukła­da się w mil­czą­cą meta­fo­rę. Joy­ce twór­cze­go roz­stro­ju. Nie­ustan­nie uczy­li mnie warsz­ta­to­wi­cze, gdy usi­ło­wa­łem ich uczyć pisa­nia. Las uczył mnie dzi­czy, dzicz uczy­ła wędrów­ki pod prąd, że nie potra­fię już spoj­rzeć na mia­sta łaska­wym okiem i nicze­go nie ocze­ku­ję. Wystar­cza mi przy­jaźń z Moni­ką Mosie­wicz i bra­ter­stwo z Kac­prem Bart­cza­kiem. Wystar­cza­ją głę­bo­kie echa w labi­ryn­cie. Wystar­cza mi poga­du­cha z Rafa­łem Gawi­nem,  smy­ra­nie i dra­pa­nie Mistrza Jar­nie­wi­cza, żeby go nie uśpił Par­nas.

A samo pisa­nie – eks­ta­za i roz­cza­ro­wa­nia, byto­wa­nie na pobo­czach tego obie­gu nazwisk i cele­bra­cji. Pisa­nie to dla mnie garść zie­mi. Ale dzię­ki Biu­ru Lite­rac­kie­mu mogłem wpaść w wir, któ­ry mnie tro­chę krę­ci w main­stre­amie, więc może oka­żę się potrzeb­ny, coś dam w lek­tu­rze, zanim się roz­pad­nie ta cała poje­dyn­czość i już nie będę wie­dział, skąd jestem.

CZYM SĄ MISTERIA

Miste­ria to 9 opo­wia­dań. Każ­de jest osob­ną pla­ne­tą, ale razem two­rzą uni­wer­sum – układ krą­żą­cy wokół gasną­ce­go słoń­ca – męsko­ści. Bo tym ukła­dem rzą­dzi prze­cież Mate­ria-kobie­cość i jej siła gra­wi­ta­cji. Kobie­cość naj­święt­sza i ska­la­na, będą­ca źró­dłem tre­men­dum et fasci­no­sum, wyklu­czo­na, zdo­mi­no­wa­na, mor­do­wa­na, czło­wie­cza w swo­ich posta­ciach, zawsze jed­nak boska.

Miste­ria to 9 histo­rii o lękach, klę­skach i zagu­bie­niu: chło­pię­cym, męskim i star­czym w post­se­ku­lar­nym świe­cie, w któ­rym zatar­ły się ścież­ki odwiecz­nych wzor­ców, a nie otwar­ła jesz­cze dro­ga tro­ski o wszel­kie ist­nie­nie. Ku har­mo­nii, któ­ra powsta­je, gdy męż­czy­zna wresz­cie nauczy się chro­nić życie.

Oto pate­ria tych opo­wie­ści, ich wid­mo­wa ojco­wi­zna. Pat-kurs, któ­ry nie potra­fi się speł­nić jako pró­ba-rytu­ał. Bo jeśli Miste­ria ukry­wa­ją w sobie „miste­ra” to w sło­wie „pat” ozna­cza­ją­cym moment nie­roz­strzy­gal­no­ści, pobrzmie­wa też „path” – ścież­ka, któ­ra dokądś pro­wa­dzi, ale nie wska­zu­je celu.

Wresz­cie Miste­ria to 9 spo­so­bów opo­wia­da­nia i fabuł igra­ją­cych z gatun­ka­mi, od hor­ro­ru, przez kry­mi­nał i opo­wieść szka­tuł­ko­wą lub opo­wieść dro­gi po SF, a zara­zem 9 waria­cji wyobraź­ni na temat nie do ogar­nię­cia przez jakie­go­kol­wiek face­ta.