Wiek trąbki i żelaza

Być może w latach dzie­więć­dzie­sią­tych było wię­cej cie­ka­wych debiu­tów, ale nie spo­sób zaprze­czyć, że wcho­dzą­cy w lite­ra­tu­rę po ’89 mie­li do zago­spo­da­ro­wa­nia plac pojem­ny i pusty. Lata osiem­dzie­sią­te, zwa­ne lite­rac­ką „czar­ną dziu­rą”, nie przy­nio­sły nazwisk, od któ­rych debiu­tan­ci musie­li­by się osten­ta­cyj­nie odci­nać, a „odci­na­nie się” jest czę­stym i nie­omal­że klu­czo­wym wyma­ga­niem wobec dzi­siej­szych mło­dych, bo dość już jest epi­go­nów Sosnow­skie­go, Świe­tlic­kie­go i przy­ja­ciół. Poetyc­kie­go miej­sca od kil­ku lat jest coraz mniej, a zauwa­ża­ni są ci, któ­rzy potra­fią swo­ją niszę zamie­nić w cał­kiem pojem­ny basen. O ile koniec komu­ni­zmu w Pol­sce obwie­ści­ła nam Szczep­kow­ska, o tyle wiek XXI w pol­skiej poezji zapo­cząt­ko­wał Edward Pase­wicz tomem Dol­na Wil­da (2001), dając jed­no­cze­śnie sygnał, że inte­re­su­ją­cych debiu­tan­tów nale­ży poszu­ki­wać wśród lau­re­atów kon­kur­sów takich jak Bie­re­zin, któ­ry dał nam książ­ki Kopy­ta, Kon­stra­ta, Kuśmir­ka czy Owczar­ka, a były to debiu­ty wzna­wia­ne i zauwa­żo­ne, a w przy­pad­ku Owczar­ka poszła też za tym nagro­da Iłła­ko­wi­czów­ny – nagro­da waż­na, choć po uho­no­ro­wa­niu Mań­czy­ka czy Biel­skiej sta­wia­ją­ca pod zna­kiem zapy­ta­nia swo­ją bez­stron­ność. Nie­zau­wa­ża­ny Jacek Bie­rut potra­fił prze­bić się z Igłą, a nagro­da dla Krzysz­to­fa Bąka za sub­tel­ne Zna­ki wod­ne była wyróż­nie­niem nie tyl­ko dla auto­ra, ale i dla całe­go SDK, któ­ry debiu­tan­tów umi­ło­wał sobie szcze­gól­nie: debiu­ty Płacz­ka, Bał­dy­gi, Cio­ka, Bie­lic­kie­go, Szpin­dle­ra, Janiak to książ­ki któ­rych ory­gi­nal­ność zasłu­gi­wa­ła na dużo więk­sze zain­te­re­so­wa­nie, podob­nie jak wie­le debiu­tów wyda­nych w Zie­lo­nej Sowie: kto pamię­ta debiut Dąbrow­skiej Biu­ro podró­ży czy Bar­giel­skiej Dating ses­sions? Mam nadzie­ję, że wię­cej osób niż ja. Przy oka­zji Dąbrow­skiej prze­no­si­my się w oko­li­ce nagro­dy im. Sta­ni­sła­wy Zawi­szan­ki, do któ­rej nomi­no­wa­ni byli min. Robert Król, Mar­cin Orliń­ski i jed­na z naj­bar­dziej wyra­zi­stych auto­rek ostat­nich lat – Julia Szy­cho­wiak, któ­ra póki co zgrab­nie uni­ka zawłasz­cze­nia przez jakie­kol­wiek TWA, a nagro­dy Sile­siu­sa i „Gaze­ty Wybor­czej” spra­wia­ją, że trud­no zna­leźć bar­dziej uty­tu­ło­wa­ne­go mło­de­go poetę. Nagro­dę Zawi­szan­ki otrzy­ma­li (prócz Siw­czy­ka) Joan­na Wajs, Tomasz Puł­ka (orbi­tu­ją­cy wydaw­ni­czo na pery­fe­riach, ale mimo to sły­szal­ny i waż­ny głos) i Michał Muro­wa­niec­ki, któ­ry wraz z łódz­ki­mi ziom­ka­mi zdo­mi­no­wał (na swój spo­sób) sce­nę mło­do­li­te­rac­ką w Pol­sce – lau­re­ata­mi wie­lu kon­kur­sów byli łodzia­nie Owcza­rek, Gaj­da czy Miniak, któ­ry wydaw­szy książ­kę Czar­ne wese­le stał się czę­ścią „zagi­nio­ne­go poko­le­nia”, czy­li auto­rów któ­rzy wie­ko­wo bar­dziej przy­na­le­żą do „bru­lio­nu” czy „nowe­go nur­tu”, a jed­nak z racji póź­ne­go debiu­tu, sta­ją się pro­ble­mem kla­sy­fi­ka­cyj­nym dla kry­ty­ków. Sytu­acja ta doty­czy min. Ryszar­da Będ­kow­skie­go, Alek­san­dry Zbier­skiej czy Elż­bie­ty Lipiń­skiej. Nie nale­ży zapo­mi­nać o ślą­za­kach: Chłop­ku czy Brzo­sce, zagi­nio­nym, a tak obie­cu­ją­cym Mela­now­skim, Appe­lu itd. Gwo­li for­mal­no­ści wspo­mnę jesz­cze o Deh­ne­lu, Jaro­szu i Kape­li, ale to chy­ba oczy­wi­ste, że nale­ży o nich pamię­tać. Na koniec został ten, po któ­rym wie­lu obie­cu­je sobie wie­le, a ostat­nie recen­zje (jak cho­ciaż­by w „Waka­cie”) poka­zu­ją, że mamy do czy­nie­nia z debiu­tem nie­tu­zin­ko­wym – Requ­iem dla Sad­da­ma Husaj­na Kon­ra­da Góry to dobry począ­tek dla kolej­ne­go dzie­się­cio­le­cia, któ­re dla debiu­tu­ją­cych będzie jesz­cze trud­niej­szym cza­sem, niż to koń­czą­ce się. Widząc jed­nak auto­rów takich jak Góra czy Agniesz­ka Mira­hi­na, jestem spo­koj­ny o nie­ba­nal­ne debiu­ty.