Ciemność tożsamości

Duchy dni to wspomnienia, przypomnienia, obrazy z dzieciństwa i wczesnej młodości, która jest wyrazista, ekstatyczna, okrutna i nieśmiertelna. Ale wspominać może przecież każdy. Dariusz Suska w nowym tomie – po siedmiu latach przerwy – pokazuje także groźny powab dawnego świata, nieograniczonego, nieobjętego, kiedy nie myśli się, że przyszłość w ogóle istnieje. Że czas może być kiedyś “cudowniejszy” niż teraz. Bo tamten nie był jednak poddany kontroli refleksji.

Kim wtedy i kim teraz jest “ja” w wierszach tego poety? Zawsze “nie ja”, ciągle kimś innym. Czasem więc stawia sobie dziwne zadania dla pamięci, jak to z wiersza “Duża przerwa”: “Podjechać pod podstawówkę godzinę przed świtem/ chcieć żywych zobaczyć wszystkich zmarłych chłopców,/ którymi byłem wcześniej”.

Suska to poeta zraniony czasem i jego przemianą, szczególnie czuły – jak Jarosław Mikołajewski – na naszą śmiertelność, ranliwość, cielesność, doznanie życia, które przemienione słowem znaczy już coś innego niż “wtedy” i niż “teraz”. Pięknie i obsesyjnie zafascynowany naszym tu bytowaniem, zdarzeniowością nietrwałą, incydentalnością istnienia, której codzienną dawną prozę przekształca w nowe, tajemnicze sensy. Jest w tych wierszach nastrój jak z Trakla, Celana i innych ciemnych poetów, dla których inicjacja, zadawanie sobie i innym cierpienia, zabawy w śmierć, wiara w duchy i w śnienie snów to sposoby na osobliwą, bo niejasną, samowiedzę.

Co zatem jest, jeśli, “ja” ciągle bywa niepewne, a przeżyte zdarzenia bliskie realności snu? Suska – wprost i nie wprost (choćby w wierszu Anatta) – odsyła nas do nauk buddyzmu, o którym encyklopedie mówią: “Ktokolwiek nie zrozumiał tej bezosobowości wszelkiego istnienia i kto nie pojmuje, że w rzeczywistości istnieje jedynie ten wciąż samokonsumujący się proces powstawania i przemijania zjawisk ciała i umysłu oraz że nie istnieje żadna oddzielna jaźń w tym lub poza tym procesem, ten nie jest w stanie we właściwym kontekście pojąć buddyzmu”. Kroczymy zatem ścieżką oświecenia – istnieje jedyne cierpienie, lecz nie można odnaleźć cierpiącego, działania dzieją się, ale nie ma czyniących je, istnieje ścieżka, a nie sposób dostrzec na niej podróżującego.

Szósta książka poetycka Dariusza Suski (piąta w kolejności – w 2008 r. – był wybór z wcześniejszego dorobku: Czysta ziemia. 1998-2008) przynosi wiersze bliskie ciemnej odmianie symbolizmu, dobrze zrytmizowane liryki utkane z “gwałtownych” obrazów i nie do końca zrozumiałych “narracji”, wierszy budowanych według tylko przez poetę znanych biograficznych anegdot. Dawne dziecko w czterdziestolatku jest już “stare”, ale widzi nowe uobecnienia w swoich małych dzieciach, w ich nowych słowach, neologizmach zdziwienia światem, w ich bezrefleksyjnej, odważnej energii.

Potwierdza się i w tym tomie rozpoznanie Agnieszki Wolny-Hamkało, która po lekturze Czystej ziemi napisała: “To wiersze – to filmy, tak sugestywne, że wyświetlają się pod powiekami obrazy chłopięcej mitologii”. Wiersze Suski dzieją się w “przejściu” , gdy czasem obecność śmierci nie wydaje się tak dojmująca: “niech tu jej nie będzie, w czystym cichym wierszu”, ale za chwilę jest – przypomnieniem dramatycznego momentu czyjejś walki o życie, czyjejś krzywdy, przypominaniem swojej miłości, która niesie sens. I zaraz znów “płacz dni nad dniem”, a potem myśl – z tych jaśniejszych – że się jest i żyło, i tworzyło chwilową, przypadkową kompozycję z drobin, własnych i świata, z opadających kwiatów akacji i wznoszących się pszczół, z ryb, które “pławiły się” bez celu, bez namysłu i żalu, że przeminą.

Jedynie dlatego, że “długo było jasno”. Że było się samym patrzeniem, uważnym okiem pojedynczej pamięci.