Łagodne monstrum

Mam dużo przyjaciół, chętnych do rozmów. Zresztą nic dziwnego w tym nie ma, gdyż jestem z zawodu istotą refleksyjną. Mam otoczenie raczej gadające, niż pracujące fizycznie. Niewiele w moim życiu jest jednak ludzi, którzy potrafią nie gadać, tylko rozmawiać. O wszystkich możliwych rzeczach, na wszystkie tematy, we wszystkich okolicznościach. Mało tego – uważnie się wsłuchując, zawsze pogłębiając i rozszerzając dyskurs. Na dobrą sprawę mam jednego znajomego, z którym rozmawia się po prostu idealnie. Nazywa się Bohdan Zadura. Wkrótce ukaże się książka, w których dyskutuje z młodszymi pisarzami i krytykami. To Klasyk na luzie.

Z klasykami jest tak, że – nie tylko w świadomości zbiorowej – są “usztywnieni”. Sami budują niewidoczne bariery, mury chińskie. Potrzebują specjalnego traktowania. Sami traktują siebie poważnie, nawet przebywając w samotności. Podchodzi się do nich niczym do pomnika.

Zadura jest jednak klasykiem z innej beczki. Odróżnia go zupełnie odmienny stosunek do ludzi i życia, niż to u klasyków przyjęte. Jest człowiekiem z tego świata: robi wino, uprawia działkę, gotuje zupę chrzanową, każdym przejawem swojego istnienia podkreślając zwyczajność swej postaci. I w tym tkwi jego niezwykłość. Potrafi z każdym znaleźć wspólny język. Jest przede wszystkim niezwykle otwartym i dobrym człowiekiem. To właśnie decyduje o wszystkim innym.

Jeżeli wziąć pod uwagę, że poezja jest procesem idealnej komunikacji, Zadura jest geniuszem komunikacji życiowej. Jego ludzka otwartość decyduje o otwartości literackiej. W literaturze, zwłaszcza w poezji, czuje się jak u siebie w domu, w kuchni. Jego bezpośredniość odbija się w wierszach. Potrafi mówić ciekawie, bo czuje różne głosy, jak zwykły chłop śledzi lot jaskółki przed deszczem.

Zadura dla wszystkich jest “swoim” i każdy przeżywa to zjawisko po swojemu. Darek Foks pisze o swoim początku znajomości z Bohdanem: “Wysyłali zatem wiersze swojemu poecie”. W “swoim poecie” przede wszystkim każdy czuje “swojego człowieka”. Każdy może skorzystać z tego człowieka, niczym z uniwersalnego narzędzia do wszystkiego. Co zresztą znakomicie potwierdza każda z rozmów zawartych w Klasyku na luzie. Zadura jest uniwersalnym żołnierzem kultury. Takich już się nie produkuje. Lekko się z nim rozmawia na tematy metafizyczne, o różnych aspektach poezji i filozofii. Tak samo lekko jak o piłce nożnej, siatkówce, weterynarii i chipsach jabłkowych. Tajemnica Zadury jest o wiele prostsza, niż wydaje się na początku. Zadura nigdy nie przestaje się uczyć, pochłaniając świat w jego różnych postaciach. Czasami odnoszę wrażenie, że rozmawiam z osobą na poziomie Erazma z Rotterdamu lub Pascala. Jego świat poetycki jest przepełniony tak dużą liczbą imion, rzeczy i wydarzeń – czasem wydaje mi się, że mam do czynienia z jakimś łagodnym monstrum, niczym z kreskówki klasyka animacji japońskiej Hayao Miyazaki.

Zadura tym jest ciekawszy, że istnieje trochę “nad” środowiskami literackimi. Swoim życiem w naturalny sposób wciela ideały Gombrowiczowskie. Mam na myśli przede wszystkim to, że traktuje młodszych jak równych sobie. Zupełnie jakby wiek był tylko kwestią umowną.

Jest zawsze aktualny, zawsze się rozwija, porusza. Powiedziałbym nawet, że jego wiersze są bardziej śmiałe od wierszy młodych poetów. Pozwala sobie na więcej, jest zawsze o myśl, metaforę i obraz do przodu. Nawet w rozmowach z kolegami, którzy – i wyraźnie to widać w tej książce – dialogiem z nim się rozkoszują. Zadura jest poetą kolorytu, pełni życia. Jest w swej twórczości zwykłym człowiekiem, patrzącym na wszystko trochę z przymrużeniem oka. W życiu zaś poetą, skłonnym do dostrzegania poezji w rzeczach prostych. Żeby poznać Zadurę, trzeba przejść przez jego kuchnię – w dosłownym tego znaczeniu. W sposobie przyrządzania przez niego posiłków dużo jest z alchemii. Jedzenie staje się ważnym elementem związku współczesnego człowieka z rzeczami tego świata.

Klasyk na luzie zdaje się być kuchnią innego rodzaju. Sam Bohdan zamienia się w smaczne, pożywne danie, przygotowane przez wielu jego kolegów.