Małgorzata (opowieść w dwunastu ujęciach)

I zaprowadził go do Jezusa. Jezus spojrzał na niego i rzekł: „Ty jesteś Szymon, syn Jana. Ty się będziesz nazywał Kefas” – w przekładzie znaczy to „Skała”, „Piotr”.
Ewangelia św. Jana 1:42

1. Nowe imię

Małgorzata siedzi przed Matką Przełożoną. Pokój w kolorze sepii. W dłoni trzyma kartkę papieru złożoną na pół. Podaje ją Matce Przełożonej. Na kartce są trzy imiona: Piotr, Dawid i Michał. Biurko Matki Przełożonej jest z czerwonej sosny. Matka Przełożona rozkłada kartkę papieru. Małgorzata pochyla głowę. Matka Przełożona potakuje nieznacznie. Odchyla się w krześle. Odchrząkuje. Małgorzata podnosi głowę. Matka Przełożona daje jej znak, że może się oddalić. Odrobina światła wpada przez okno. Za Matką Przełożoną widać wątły promień. Małgorzata otwiera drzwi i wychodzi. Zostawia drzwi uchylone. Matka Przełożona opiera ręce na biurku. Na kilka sekund krzyżuje ręce na piersi. Robi znak krzyża. Mamrocze krótką modlitwę. Podnosi kartkę papieru. Promień światła pada na Michała.

2. Siostra Michał Józef

Święty Michale Archaniele! Wspomagaj nas w walce, a przeciw zasadzkom i niegodziwości złego ducha bądź naszą obroną. Oby go Bóg pogromić raczył, pokornie o to prosimy, a Ty, Wodzu niebieskich zastępów, szatana i inne duchy złe, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą, mocą Bożą strąć do piekła. Amen. Siostra Michał [1] na kolanach modli się w kaplicy. W rękach trzyma żółtą książeczkę. Za ołtarzem wisi na krzyżu Chrystus. Krew spływa mu strumieniami po twarzy, promienie światła padają na pierś i rany. Siostra Michał siada. Krzyżuje ręce na piersi. Coś szepcze. Znowu klęka. Zamyka oczy. Trzyma książeczkę zamkniętą. Modli się do Świętego Michała. Po cichu. Po chwili odrobinę głośniej. Módlmy się, błagaj Boga pokoju, aby zniweczył władzę szatana, siewcy zamętu i nie dozwolił mu trzymać ludzi w niewoli, ani szkodzić Kościołowi. Jeszcze głośniej. Ofiarujmy nasze modlitwy w obliczu Najwyższego, aby jak najszybciej wybłagały łaski Pana; i pokonawszy pradawnego węża, który jest diabłem i szatanem, uczyń go ponownie niewolnikiem otchłani, aby nigdy więcej nie wodził narodów na pokuszenie. Siostra Michał robi głęboki wdech. Dziękuję Ci, Święty Michale, już nie pamiętam swojego imienia. Odtąd noszę nowe imię i nowe życie. Przyjmuję wszelkie wyzwania, które niesie ze sobą moje imię. Panie, dzięki Ci, że przyjąłeś mnie jako Twoją oblubienicę, służącą, kobietę. Obiecuję, że nigdy Cię nie zawiodę. Amen.

3. Święty Józef od Zjawienia się Archanioła Gabriela

Siostra Michał czyta o Siostrze Emilii de Vialar. W rękach trzyma niebieską książkę. Na stole stoi krucyfiks z bronzu. Powtarza słowa Matki Przełożonej. Po cichu. Służyć innym, jak Józef sprawiedliwy. Miał swoje marzenia i my też je mamy. Siostra Michał ma zamknięte oczy. Coś mamrocze. Dzwoni dzwonek. Dźwięk dobiega z zewnątrz. Siostra Michał podnosi się zza biurka i wychodzi z pokoju. Idzie korytarzem. Inne siostry też wychodzą ze swoich pokojów. Wszystkie idą korytarzem trzymając się blisko ściany. Cisza. Słychać tylko kroki. Zbierają się w kaplicy. Nadal panuje cisza. Nikłe światło. Wchodzi ksiądz i zaczyna odprawiać mszę. Siosta Michał na kolanach, z pochyloną głową i różańcem w dłoni. Po odczytaniu ewangelii ksiądz mówi kilka słów: Tak jak Józef został powołany, aby stać się ludzką twarzą Boga, tak też Siostry Zakonu Św. Józefa muszą pokazać nieskończoną dobroć Ojca tym, z którymi dzielą życie. Siostry, zobowiązałyście się przeżywać ewangelię na sposób Świętej Emilii i świadome jesteście absolutnej wcielonej duchowości, która została wam przekazana przez waszą założycielkę. Módlmy się. Panie Boże. Jego głos zanika. Na zewnątrz panuje chłód, poruszyły się liście.

4. Dyrektorka szkoły

Pozwólcie, że wam przypomnę o ciężkim życiu Świętej Emilii. Musiała dźwigać ciężkie worki. Kazano jej wykonywać ciężkie prace i dźwigać ciężkie worki. Tak więc Święta Emilia zmarła z powodu tych ciężkich worków. A dzisiaj obchodzimy jej święto i dlatego modlimy się. Siostra Michał modli się na podwórku szkolnym. Przed nią w rzędach dziewczynki z nauczycielkami. Niech naszym największym pragnieniem będzie praca na chwałę Pana. Jak Święta Emilia. Radujmy się z pracy wykonanej przez innych. I Siostra Michał robi znak krzyża. W ciszy dzieci rozchodzą się do klas. Siostra Michał stoi w drzwiach przyglądając się każdej dziewczynce. Pokazuje na bluzkę, która wydostała się ze spódnicy. Wskazuje na dziewczynkę i przyzywa ją do ściany. Dziewczynka o ciemnej karnacji staje pod ścianą i zwiesza głowę. Siostra Michał poprawia krawat piegowatej blondynce. Dzieci wchodzą po schodach w ciszy. W dwóch rzędach. Dotyka pleców dziewczynki z kucykami, a ta od razu się prostuje. Pokazuje na sznurówkę, która się rozwiązała. Dziewczynka z kręconymi włosami odchodzi na bok i kuca, żeby zasznurować buta. Wskazuje na dziewczynkę i przyzywa ją do ściany. Kiedy przeszły już wszystkie dzieci, przywołuje dziewczynki spod ściany. Zamyka drzwi. Ciemność.

5. Proszę bardzo. Idź i nauczaj dzieci komunistów

Siostra Michał siedzi za biurkiem. Podpisuje jakieś papiery. Sonia wchodzi, trzymając w jednej ręce torbę, w drugiej książki. Matka Przełożona pokazuje gestem, żeby usiadła. Sonia siada. Ma pochyloną głowę. Opiera torbę o nogę krzesła. Książki kładzie na kolanach. Matka Przełożona pyta, o co chodzi. Mówi Soni, że nie ma dużo czasu. Sonia tłumaczy, że nie chce być zatrudniona jako nauczycielka na godziny, ale na pełnym etacie. Matka Przełożona odpowiada, że czasy są ciężkie, każdy zaciska pasa, nie ma szans na pełny etat. Sonia mówi, że państwo zaproponowało jej pełny etat. Państwo? Chcesz iść i uczyć dla państwa? Chcesz pracować w państwowej szkole? Sonia, nadal ze zwieszoną głową, wyjaśnia, że jej mąż strajkuje [2], że potrzebują pieniędzy na utrzymanie rodziny. Jej dotychczasowa pensja nie wystarcza. Matka Przełożona wstaje i uderza pięściami w biurko. Sonia wzdryga się na krześle. Unosi lekko głowę. Po czym znowu ją opuszcza. Zakonnica krzyczy: Proszę bardzo. Idź i nauczaj dzieci komunistów, jeśli tego chcesz. Ponownie uderza pięściami w biurko. Wątły promień słońca wpada do pokoju. Na Sonię. Sonia wstaje i wychodzi. Cicho. Idzie prosto do drzwi wejściowych. Przyspiesza. Otwiera drzwi i zatrzaskuje je za sobą. Wychodząc przez bramę widzi, jak dwie dziewczynki zmywają ze ściany szkoły litery PDM [3] które ktoś namalował czarną farbą. Zaczyna padać deszcz.

6. Wkrótce zobaczycie krew

Klasa. Dziewczynki usadzone na wprost. Półmrok. Jasnoniebieskie ściany. Wszystkie dziewczynki patrzą na zakonnicę. Siostra Michał na drewnianym podwyższeniu. Mówi im, że wkrótce zobaczą krew. Mówi, że kiedy nadejdzie ten dzień, nie wolno im użyć tamponów, bo to grzech. Dziewczynki są poruszone. Niektóre szepczą coś między sobą. To grzech. Siostra Michał przyłapuje Mary-Louise na rozmowie z Janet. Siostra Michał mówi jej, że to maniery niższych sfer. Pyta, jaką ocenę dostała z religii. Twarz Mary-Louise bladnie. Siostra Michał powtarza pytanie. Mary-Louise odpowiada, że 69 punktów. Siostra Michał zaczyna klaskać i prosi, żeby wszystkie dziewczynki klaskały. Przestaje. Cisza. Mary-Louise zwiesza głowę. Siostra Michał mówi, że nie oczekiwała, aby Mary-Louise dostała więcej niż 69 punktów, ponieważ ma maniery niższych sfer. Może jeśli będzie mniej szeptać do ucha Janet, w przyszłości dostanie 70 punktów. Chociaż nie ma gwarancji, że jej się to uda. Christina Borg Cardona, na przykład, dostaje 90 punktów z każdego przedmiotu. Pyta dziewczynkę, ile punktów dostała z religii. Christina odpowiada, że 99. Siostra Michał każe wszystkim bić brawo. Wszyskie dziewczynki klaszczą. Brawo, Christina Borg Cardona. Stacy De Majo Preca zawsze dostaje najwyższe stopnie. Zakonnica prosi ją, żeby wstała. Stacy De Majo Preca wstaje. Pyta ją, ile punktów dostała z matematyki, angielskiego i religii. 100, Siostro. Siostra Michał każe dziewczynkom klaskać. Wszystkie klaszczą. Brawo, Stacy De Majo Preca. Wskazuje na Mary-Louise. Każe jej wstać. Mary-Louise wstaje. Pyta ją, co dostała z matematyki, angielskiego i religii. Mary-Louise zwiesza głowę i coś mówi. Nikt nie słyszy. Siostra każe jej mówić głośniej. Mary-Louise zaczyna płakać. Wyszeptuje, że 60, 62 i 69. Głośniej. 60, 62, 69. Cisza. Siostra Michał wkłada Mary-Louise ośle uszy na głowę. Mary-Louise, nakładam ci ośle uszy. Do końca dnia będziesz osłem.

7. Krzyżowcy

Po lekcjach. Krzyżowcy mają spotkanie w jednej z klas. Dzisiaj jest pięć nowych dziewczynek. Sara. Witaj, Saro. Marta. Witaj, Marto. Gabriela. Witaj, Gabrielo. Nadia. Witaj, Nadio. Lidia. Witaj, Lidio. My Krzyżowcy walczymy w imieniu Chrystusa. Przypomnijmy zatem nowym Krzyżowcom, dlaczego tu jesteśmy. Aby walczyć w imię Chrystusa. Jesteśmy Krzyżowcami. Wszyscy klaszczą i uderzają rękami w stół. Mandy notuje. Siostra Michał opowiada im historię Krzyżowców, dzielnych wojowników. Siostra Michał przypomina, że są wybrańcami Ducha Świętego. Gabriela szepcze coś do ucha Nadii. Zauważa to Siostra Michał. Przywołuje ją do siebie. Każe jej podciągnąć rękaw. Gabriela podciąga rękaw. Każe jej odwrócić rękę. Gabriela odwraca rękę. Uderza ją linijką. Jeszcze raz. I jeszcze raz. I jeszcze raz. Potem podciąga drugi rękaw. Odwraca rękę. Uderza linijką. Jeszcze raz. I jeszcze raz. I jeszcze raz. Krzyżowcy nie szepczą ludziom do ucha.

8. Nowicjat Siostry Michał

Widać, jak leży na łóżku. Pokój jest ciemny. Ma na sobie białą suknię. Włosy w nieładzie. Nogi posiniaczone, przywiązane do żelaznej ramy łóżka. Twarz w siniakach. Ramiona w siniakach. Kostki w siniakach. Porusza się. Niespokojnie. Lekko zawodzi. Łamie jej się głos. Uchylają się drzwi. Wątły strumień światła wpada do środka. Wchodzi zakonnica. Przyszłam po ciebie. Poznajesz mnie? Przyszłam po ciebie. Przyszłam, żeby cię zabrać na Maltę. Siostra Michał potrząsa głową. Twój nowicjat tutaj się kończy. Siostra Michał łka. Tak, wiem, to był trudny rok. Nowicjat jest trudny dla każdego. Polega na dyscyplinie i posłuszeństwie. Ale powinnaś wiedzieć, że dobry fundament zmieni cię w zakonnicę o żelaznej woli. A teraz zabieram cię ze sobą. Wracamy. Policzki Siostry Michał są zapłakane. Drzwi znowu się otwierają. To samo nikłe światło wpada do środka. Siostra Michał niepewnie opiera się o łóżko. Zakonnica wychodzi. Zamyka drzwi. Przez kilka sekund jest zupełnie ciemno. Słychać tylko szloch Siostry Michał. Potem drzwi znowu się otwierają. Wchodzą trzy inne zakonnice. Uwalniają jej nadgarstki i kostki. Pomagają jej się podnieść i wyjść.
Nagle pojawia się zamazana fotografia w kolorze sepii. Powoli nabiera ostrości. Na fotografii Siostra Michał razem z zakonnicą, która przyjechała po nią do Marsylii, gdzie odbywała nowicjat. Stoją obok siebie, od pasa w górę. Siostra Michał ma na twarzy sztuczny uśmiech. Zakonnica nie uśmiecha się. W tle Zakon Sióstr Świętego Józefa od Zjawienia się Archanioła Gabriela. Dobrze widać napis. W jednym rogu mewa. Kładzie fotografię na biurku. Podnosi inną srebrną ramkę. Na tej fotografii jest z dwiema zakonnicami. W tle Watykan. Odkłada fotografię na miejsce. Wstaje i podchodzi do ściany, aby przyjrzeć się wiszącym fotografiom. Na jednej jest bardzo młoda, razem z matką, ojcem i dwoma braćmi. Na drugiej z Papieżem Janem Pawłem II w kościele parafialnym St Julians. Na kolejnej z arcybiskupem w domu na Górze Św. Józefa. Na tej z grupą dziewczynek. Jedna z nich trzyma duży napis, Klasa 4: Fiolet.

9. Spotkanie klasowe po latach

Dawne wychowanki Zakonu Św. Józefa w Sliemie gromadzą się przed drzwiami wejściowymi. Mają sobie wiele do powiedzenia. Tyle lat się nie widziały. Świętują trzydziestą rocznicę ukończenia szkoły. Czekają na Siostrę Michał, która była wtedy dyrektorką. Ojciec Albert przygotowuje mszę. Liczy opłatki. Potrzebuje dwadzieścia. Kobiety wchodzą do kaplicy. Szepczą sobie coś do ucha. Jedna przyjechała z Australii, druga z Egiptu, jeszcze inna z Londynu. Siostra Michał jest razem z nimi. Siadają. Zaczynają śpiewać. Zaczyna się msza. Modlą się za Maryannę, Ruth i Miriam, których nie ma już z nimi. Msza się kończy. Wracają wolno do Holiday Inn. Czeka na nie bufet.

10. Siostro Tomasz, powiedz swojemu bratu, że powinnien się wstydzić

Siostra Michał wzywa Siostrę Tomasz. Siostra Tomasz wchodzi do biura Matki Przełożonej. Ta daje jej znak, żeby usiadła. Siostra Tomasz pochyla głowę. Trzyma w dłoni różaniec. Palce przesuwają się od jednego koralika do drugiego. Pokój w kolorze sepii. W dłoni Siostry Michał kartka papieru o standardowych wymiarach. Matka Przełożona podaje dokument Siostrze Tomasz. Nie otwiera go. Daj to swojemu bratu. Siostra Tomasz zaczyna płakać. Powiedz bratu, że powinien się wstydzić, że odmówił odczytania listu Arcybiskupa. Powinien się wstydzić, Twój brat, że działał pod wpływem kaprysu. Biurko Matki Przełożonej jest z czerwonej sosny. Matka Przełożona zabiera kartkę papieru. Siostra Tomasz siedzi ze zwieszoną głową. Matka Przełożona pochyla lekko głowę. Odchyla się w krześle. Siostra Tomasz wstaje i zaczyna iść w stronę drzwi. Wątły promień światła wpada przez okno. Siostra Tomasz otwiera drzwi. Plecami do Matki Przełożonej. Przekaż mu tę wiadomość, powiedz mu, że jest w naszych modlitwach, bardziej niż inni, ponieważ naprawdę ich potrzebuje. Siostra Tomasz wychodzi. Zostawia drzwi uchylone. Matka Przełożona opiera ręce na biurku. Krzyżuje je na pięć sekund. Robi znak krzyża. Mamrocze krótką modlitwę. Podnosi kartkę papieru. Promień światła gaśnie.

11. O. Piotr, Siostra Klara, Siostra Józef i Siostra Michał

Pokój jest biały. Prześcieradła są białe. Koc z owczej wełny jest żółtawy. Siostra Michał leży w łóżku. Jej włosy są białe, krótkie. Ma zamknięte oczy. Słychać grzechot jej oddechu. Wątły oddech. Przy łóżku po prawej Siostra Józef. W dłoni trzyma różaniec. Przy łóżku po lewej Siostra Klara. Ojciec Piotr obok. Ojciec Piotr udziela ostatniego namaszczenia. Zanurza palec w srebrnej miseczce na stoliku obok łóżka i pozwala kilku kroplom wody święconej spłynąć na ciało. Zanurza palec w olejku i kreśli znak krzyża na czole Siostry Michał. Siostra Michał nie rusza się. Zakonnice szlochają i się modlą. Ksiądz opuszcza pokój. Światło gaśnie.

12. A teraz podążacie jej śladami

Podjeżdża karawan. Podjeżdżają inne czarne auta i wysiadają z nich zakonnice. Jest ich jedenaście. Za nimi krewni i nauczyciele. Za krewnymi grupa uczennic ze szkoły średniej. Wszystkie dziewczęta w mundurkach. Wszystkie mają włosy spięte do tyłu. Podchodzą do grobu. Grób jest otwarty. Krzyż usunięty. Matka Przełożona podnosi krzyż. Trumna zaczyna zjeżdżać w dół. Trumna jest brązowa. Zakonnice zaczynają śpiewać. Będziesz szedł jałową pustynią, lecz nie umrzesz z pragnienia. Będziesz szedł daleko i bezpiecznie, choć nie będziesz drogi znał. Będziesz mówił słowa do obcych ci ludzi i zrozumieją cię. Ujrzysz Bożą Twarz i będziesz żył. Grabarze zaczynają zamykać grobowiec kamieniami. Słychać szpachlę. Śpiew staje się głośniejszy. Nie lękaj się, Ja jestem zawsze z Tobą. Pójdź za mną, pójdź, Ja dam odpocząć ci. Powoli zamiera. I cichnie. Wieczne odpoczywanie racz jej dać Panie. Wieczne odpoczywanie racz jej dać Panie. Wieczne odpoczywanie racz jej dać Panie. Amen. Matka Przełożona całuje krewnych Siostry Michał. Potem nauczycieli. Potem dziewczęta. Mówi do nich, teraz podążacie jej śladami.
Matka Przełożona jest przez chwilę sama. Po policzku cieknie jej łza. Twarz stopniowo się rozmywa. Ciemność.

(przełożyła Elżbieta Wójcik-Leese)