Jak wszedłem w posiadanie tych tekstów

Po wyjeździe Tymoteusza Karpowicza za granicę byliśmy z Krystyną jednymi z (niezbyt licznych zapewne) ludzi, przez których utrzymywał literackie kontakty z Krajem. W kwietniu 1976 przysłał nam dziewięćdziesiąt osiem ciekawych wierszy, określonych jako “pochodzące z poematu wolnego pt. «Przestrzenie»”, z których większość (nie wszystkie jednak) odnalazła się później w utworach z Rozwiązywania przestrzeni.

Sprawa zamieszczonych tu tekstów zaczęła się od wiadomości z 7 lipca 1977 o napisaniu nowej sztuki: “Nosi «pogodny» tytuł Zobaczycie oni mnie dziś zabiją. Za parę dni zrobię odbitkę i prześlę ją Państwu do poczytania”. Przysłał w liście z 27 sierpnia 1977 wraz z informacją, że przekłada ją niemiecki tłumacz Kunstmann i że będzie zapewne realizowana w Niemczech w formie słuchowiska, bo ma dużo “akustycznego kodu”.

Bardzo szybko przekonałem Kazimierza Brauna, dyrektora Teatru Współczesnego we Wrocławiu, gdzie pracowałem, do jej realizacji. Nowy tytuł, Kiedy przychodzi Anioł, został uzgodniony w rozmowach telefonicznych – a dla mnie zaczęła się sprawa przygotowania publikacji teatralnej towarzyszącej spektaklowi. W liście z 2 lipca 1978 Autor przysłał pierwsze materiały do tej publikacji: 2 wiersze spośród 98 już mi znanych, z adnotacją: “z poematu wolnego pt. «Przestrzenie»”, “Śmierć górskiego kozła” i “Potrzeba lęku”, opatrzonych datami: Wrocław – Iowa City – Chicago – Berlin – Monachium 1970-1978. Nie chciałem poezji. Kiedy przychodzi Anioł był ósmą pozycją (siódmą prapremierą) Karpowicza wystawianą przez Teatr Współczesny we Wrocławiu i zawsze w programach teatralnych do tych przedstawień zamieszczano jego wiersze. Poprosiłem Autora o coś innego, jakiś nowy pomysł.

Po kilkunastu dniach przysłał dwa cykle aforyzmów, zatytułowane “Małe cienie wielkich czarnoksiężników” oraz tekst pt. “Najgęstsza z wszystkich masek”: rozpisany na esej nasz aktualny spór dotyczący mojego tekstu “Sytuacja polskiej dramaturgii”, który znał w maszynopisie.

W tym przypadku byłem nie bibliografem, tylko gospodarzem publikacji towarzyszącej przedstawieniu teatralnemu. Tekst eseju przyjąłem, ale pozostałe materiały nie podobały mi się, prosiłem o inne.

W sierpniu albo wrześniu 1978 dotarły do mnie utwory “Raron o poranku” i “Anioł gęstniejący”, wiążące się tematycznie z treścią sztuki – pierwsze dwa utwory “poematu polimorficznego «Rozwiązywanie przestrzeni»”: rozpisane starannie maszyną do pisania teksty na arkuszach formatu B4, każdy z utworów składał się z 2, 3 a nawet 4 arkuszy formatu B4, złączonych bezbarwną taśmą klejącą. W październiku dostałem 20 kolejnych tak zmontowanych utworów “Rozwiązywania przestrzeni”, między nimi takie, które nie były nigdy dotychczas publikowane; pozostałe w wersjach nieco odmiennych od opublikowanych i znanych ze Słojów zadrzewnych. Ich reprodukowanie w warunkach dostępnej mi poligrafii było niemożliwe. Przekonałem Autora do wyłączenia z nich “złotych myśli”: paradoksalnych wypowiedzi przypisywanych sobowtórom znanych postaci. Co więcej – chciałem je przetworzyć w kwestie sceniczne mówione przez bohaterów jakichś, nazwanych przez nas roboczo i półżartem, “chicagowsko-monachijskich Dziadów”, na co Autor, przysyłający swe teksty z Chicago bądź Monachium, chętnie przystał.

O dalszych losach publikacji zadecydowała cenzura, trzebiąc wszystkie aforyzmy z wyjątkiem kilku błahostek. Nie pozostało nic innego poza powrotem do dawnego zwyczaju. Zamieściłem w programie teatralnym “Śmierć górskiego kozła” i “Potrzebę lęku”, dwa pierwsze nadesłane wiersze.

Pod koniec roku, w listopadzie albo już w grudniu, dotarły do mnie nowe, skrócone wersje dwu cykli “Małych cieni wielkich czarnoksiężników”. Dołączyłem je do materiałów już gotowych i odrzuconych przez cenzurę, tworząc dla wewnętrznej satysfakcji i własnej zabawy program marzeń, czekający na lepszą przyszłość, i przesłałem go Autorowi. W teatralnych szpargałach odnalazłem przypadkiem jego kopię, którą podaję do druku.

Prapremiera sztuki Tymoteusza Karpowicza Kiedy przychodzi Anioł odbyła się 30 grudnia 1978. Opis i uporządkowanie pozostałych tu wspomnianych przeze mnie tekstów wypada odłożyć na później.