Sroga zima

(1)

Chiń­czy­cy masze­ro­wa­li, przed nimi szło dwóch straż­ni­ków miej­skich.

Żeby popa­trzeć, kra­ma­rze wychy­nę­li ze swo­ich kan­ciap z wytrzesz­czem oczu i opa­dłą kopa­rą. Smar­ka­cze bie­gli wzdłuż orsza­ku, krzy­cząc: Chiń­ce, Chiń­ce. W oknach wyprę­ży­ły się szy­je, na bal­ko­ny wyle­gli gapie. Tram­waj wyprze­dził azja­tyc­ki kon­wój, a pasa­że­ro­wie w ostat­nim sta­dium koagu­la­cji zaczę­li zacze­piać defi­lu­ją­cych, w róż­nych języ­kach i obraź­li­wych sło­wach. Leha­me­au przy­sta­nął na brze­gu chod­ni­ka bez wiel­kie­go entu­zja­zmu dla tej egzo­ty­ki.

Za dwo­ma gli­nia­rza­mi szło pri­mo dwóch Chiń­czy­ków nie­wąt­pli­wie cie­szą­cych się auto­ry­te­tem wśród pobra­tym­ców, secun­do Chiń­czyk nio­są­cy żół­ty para­sol, ter­tio Chiń­czyk nio­są­cy jakiś przed­miot rów­nież żół­ty skła­da­ją­cy się z dwóch elip­so­id nadzia­nych na kij wzdłuż dłuż­szej osi, quar­to Chiń­czyk nio­są­cy chiń­ską fla­gę ze wszyst­ki­mi przy­na­leż­ny­mi jej wstę­ga­mi, quin­to Chiń­czyk nio­są­cy fla­gę podob­nie wypo­sa­żo­ną, sexto Chiń­czyk walą­cy w żela­zną płyt­kę, sep­ti­mo chiń­ski akro­ba­ta czło­wiek guma rów­nież na żół­to, przy­ozdo­bio­ny sztucz­ną bro­dą, octa­vo Chiń­czyk rów­nież na żół­to kołat­ku­ją­cy dwie­ma podłuż­ny­mi deska­mi, nono Chiń­czyk nio­są­cy jakiś przed­miot, któ­ry lud­no­ści euro­pej­skiej koja­rzył się tyl­ko z kijem węd­kar­skim, i deci­mo ze stu Chiń­czy­ków, a wśród nich tacy, co nie­śli małe fran­cu­skie cho­rą­giew­ki.

Obec­na lud­ność euro­pej­ska, ota­po­ra zło­żo­na głów­nie z auto­chto­nów, a w pozo­sta­łej czę­ści z Bel­gów z jaki­miś kil­ko­ma wyjąt­ka­mi, z któ­rych to wyjąt­ków jeden, przy­naj­mniej Ber­nar­do­wi Leha­me­au, rzu­cił się w oczy pod posta­cią wyso­kiej blon­dyn­ki, oczy­wi­ście, Angiel­ki w mun­du­rze pomoc­ni­czej służ­by kobiet WAAC, obec­na lud­ność euro­pej­ska, pie­lę­gniar­ki, kobie­ty, prze­pust­ko­wi­cze, dekow­ni­cy, uchodź­cy, star­cy, kale­ki i dzie­ci, euro­pej­ska popu­la­cja w całej swej kra­sie z nie­licz­ny­mi wyjąt­ka­mi, wśród nich Leha­me­au i mun­du­ro­wa, któ­rą roz­po­znał, ponie­waż pra­co­wa­ła w bazie bry­tyj­skiej jako maszy­nist­ka, lud­ność euro­pej­ska zatem nie posia­da­ła się z rado­ści z racji tej azja­tyc­kiej eks­hi­bi­cji. Śmiesz­ni byli do roz­pu­ku. I tro­chę stuk­nię­ci, bo jak to tak wszyst­ko na żół­to. Ach, ci Chiń­czy­cy, faj­niej­si niż kaby­le, co nie­faj­ni przez te swo­je noże, faj­niej­si niż hin­du­si, co nie­faj­ni, bo wszy­scy żoł­nie­rze, faj­niej­si nawet niż murzy­ni, a ci prze­cież dopie­ro są faj­ni.

Dotarł­szy na plac Thier­sa, Chiń­czy­cy utwo­rzy­li koło, doko­ła zebra­ła się lud­ność euro­pej­ska, a w środ­ku doszło do pan­to­mi­my. Leha­me­au wolał sąsiad­kę, bo jej poważ­na mina wyda­ła mu się sym­pa­tycz­na. Tłum śmiał się z Chiń­czy­ków i ich pro­sto­ty.
– Dzej laf – powie­dział Leha­me­au – bykoz dzej ar stju­pid.
Panien­ka, bo tak sądził, uśmiech­nę­ła się. Dodał:
– Dzej laf, bykoz dzej du not ander­stend.
I jesz­cze:
– Aj lajk dzat: ju du not laf.

Chiń­czy­cy zaczę­li śpie­wać, jak­by kto kota za ogon cią­gnął, mówi­li jed­ni, jak­by melo­dia kró­la Syja­mu, mówi­li inni, bo kie­dy kró­lik Syja­mu przy­je­chał do Fran­cji, to na kon­cer­cie naj­bar­dziej mu się podo­ba­ły skrzyp­ce i inne instru­men­ty strun­ni­cze, strasz­ni bar­ba­rzyń­cy z nich wszyst­kich, następ­nie ci Chiń­czy­cy zno­wu utwo­rzy­li orszak i poszli roz­śmie­szać inną dziel­ni­cę.
– Yt łoz wery inte­re­sting – powie­dział Leha­me­au. – Hał du ju du?
– Dzię­ku­ję, bar­dzo dobrze – odpar­ła panien­ka w mun­du­rze. – A pan?

(2)

Na uli­cy zno­wu poczuł pust­kę w gło­wie. Szedł przez jakiś czas nie­zu­peł­nie świa­do­my swo­je­go ist­nie­nia, a potem posta­no­wił się roze­rwać za pomo­cą jed­nej ze swych ulu­bio­nych roz­ry­wek.

Tram­waj wywiózł go aż do Eure, skąd wró­cił przez bul­wa­ry i robot­ni­cze dziel­ni­ce, dłu­gi spa­cer poprzez świat pra­cy i kosz­ma­ru. Wszę­dzie maszy­ny i nie­wol­ni­cy w cią­głym ruchu, aktyw­ność nad­mier­na i wstręt­na. Zewsząd napie­ra­ła prze­strzeń, zzia­ja­na, prze­sy­co­na potem, zgęst­nia­ła od roz­pa­czy i występ­ku, goto­wa wydać na świat potwo­ry i kata­stro­fy. A czas zapład­niał ją tyl­ko wsty­dem. Cięż­kie poje­dyn­cze kro­ple wody zaczę­ły padać, roz­rze­dza­jąc zawie­si­nę nie­ba, roz­pry­ski­wa­ły się na zie­mi, skąd kieł­ko­wa­ły tyl­ko cie­nie, kosz­mar­ne i pokracz­ne.

Leha­me­au sycił się pogar­dą i gro­zą, a jego dusza drża­ła w eks­ta­zie. Z roz­ko­szą pie­lę­gno­wał w sobie abso­lut­ną i fana­tycz­ną odra­zę do tego pleb­su z por­tu i fabryk, do tej hoło­ty w czap­kach, pro­le­ta­riu­szy katu­ją­cych swo­je dzie­ci, obra­ża­ją­cych uczci­wych ludzi, pija­ków, bru­ta­li, wichrzy­cie­li, bru­da­sów. Nie­któ­re z tych dziel­nic ze swo­imi nora­mi ople­cio­ny­mi sznu­ra­mi bie­li­zny, peł­ne roz­wrzesz­cza­nych dzie­cia­ków, ich bur­de­le i knaj­py, sta­no­wi­ły dla nie­go obraz pie­kła na zie­mi, o ile w ogó­le takie miej­sce ist­nie­je. Hodo­wał w ten spo­sób w swo­im ser­cu nie­na­wiść i obrzy­dze­nie, jakie w nim wywo­ły­wał widok tej prze­klę­tej rasy, osad z same­go dna, któ­ry cha­os woj­ny mógł w każ­dej chwi­li wydo­być na powierzch­nię.

Na doda­tek wśród tego plu­ga­stwa nie bra­ko­wa­ło pacy­fi­stów.

Leha­me­au schro­nił się pod han­ga­rem, żeby prze­cze­kać nagłą ule­wę, stat­ki han­dlo­we zata­cza­ły się w base­nach por­to­wych, ładu­nek spo­czy­wał na lśnią­cych kamie­niach nabrze­ża, do Saint-Fra­nço­is dotarł już po zapad­nię­ciu nocy, kie­dy deszcz ustał. Niczym śli­ma­ki po burzy, isto­ty ludz­kie wszel­kie­go rodza­ju wychy­nę­ły z kry­jó­wek: sprze­daj­ne sta­nę­ły w drzwiach, żeby łypać na prze­chod­niów; przed­sta­wi­cie­le róż­nych kon­ty­nen­tów snu­li się tu i ówdzie, dając lek­cje etno­gra­fii za fri­ko, przed­sta­wi­ciel­ki zaś za for­sę wykła­da­ły wene­ro­lo­gię. Wzdłuż Grand Quai tkwi­ły zako­twi­czo­ne parow­ce, któ­re prze­mie­rza­ły estu­arium, i sta­tek pocz­to­wy z Southamp­ton. Leha­me­au przy­sta­nął, patrząc z roz­tar­gnie­niem na nie­zro­zu­mia­łą aktyw­ność kil­ku mary­na­rzy czy ste­war­dów osa­mot­nio­nych na most­ku. Z uwa­gą przyj­rzał się miej­scu, gdzie się scho­dzi­ło na ląd, jak to dokład­nie wyglą­da, jak jest usy­tu­owa­ne, w jakiej oko­li­cy, zro­bił to z myślą o Hele­nie.

To było tutaj.
To tutaj wła­śnie po raz pierw­szy dotknę­ła fran­cu­skiej zie­mi.
Fran­cja. Hele­na.
Hele­na. Hele­na.
Hele­na.