Przyszłość

Anna Gacek: Prze­czy­ta­łam w jed­nym z wywia­dów z 1975 roku, że naj­chęt­niej żyła­byś w XIX wie­ku. Że dużą część Two­jej teraź­niej­szo­ści pochła­nia myśle­nie, jak dobrze było­by żyć sto lat wcze­śniej. Tym­cza­sem dziś, w 2015 roku, przy­jeż­dżasz do Pol­ski z muzy­ką z wie­ku XX. Gdzie dziś jesteś? Zawie­szo­na w prze­szło­ści, czy coraz bar­dziej oswo­jo­na z teraź­niej­szo­ścią?

Pat­ti Smith: To zabaw­ne, bo uwiel­biam dzie­więt­na­sto­wiecz­nych poetów, zdję­cia, muzy­kę z tam­tych cza­sów. A jed­nak teraz, żyjąc w XXI wie­ku, tęsk­nię za wie­kiem XX, mam wra­że­nie, że tyle się w ostat­nich latach zmie­ni­ło… To są nowe cza­sy. A już zupeł­nie serio, ja po pro­stu cie­szę się, że żyję, że mogę moją muzy­kę poka­zać kolej­ne­mu poko­le­niu. Kie­dy gram pły­tę Hor­ses nie jest to nostal­gicz­na wypra­wa w prze­szłość. Dla mnie to muzy­ka teraź­niej­szo­ści. Mam nadzie­ję, że dzi­siej­sza mło­dzież odnaj­du­je w tych dźwię­kach coś wciąż współ­cze­sne­go, coś inspi­ru­ją­ce­go. Nie mam ocho­ty patrzeć wstecz. Nama­wiam do patrze­nia w przy­szłość.

Wte­dy, w 1975 roku, mówi­łaś że to „muzy­ka przy­szło­ści”. Łączy­łaś to z nie­cie­ka­wym momen­tem w kul­tu­rze. Nie było już Jima Mor­ri­so­na, Dylan miał słab­szy okres… Co dokład­nie mia­łaś na myśli?

Myśla­łam wte­dy o moim poko­le­niu. O tym, ile zro­bi­ło waż­nych rze­czy dla praw czło­wie­ka, jak waż­ne kul­tu­ro­wo były lata sześć­dzie­sią­te, ile dobre­go zro­bił roc­k’n’roll. A jed­nak w roku 1974, gdy nagry­wa­łam tę pły­tę, poczu­łam, że coś zaczy­na się zmie­niać. A nasz głos, nasza posta­wa jest mniej rewo­lu­cyj­na. Myśla­łam o przy­szło­ści, o kolej­nych poko­le­niach. Chcia­łam jakoś się z nimi sko­mu­ni­ko­wać, cho­ciaż sama byłam mło­da, mia­łam led­wie 27 lat. Chcia­łam przy­po­mnieć mło­dym o ich kul­tu­ro­wym dzie­dzic­twie. Bo za bar­dzo sku­pia­li się na pie­nią­dzach i sła­wie, na całym tym micie „sex, drugs & roc­k’n’roll”. A zamiast tego powin­ni coś budo­wać. Coś na przy­szłość.

Kolej­ny raz mówisz o przy­szło­ści, zda­je się, że będzie­my w tej roz­mo­wie gdzieś zawie­szo­ne mię­dzy tymi kate­go­ria­mi. Bo chcia­łam zapy­tać o teraź­niej­szość. Po latach wró­ci­łaś do Nowe­go Jor­ku, tam znów jest twój dom. Scho­dzi­łam to mia­sto śla­da­mi lek­tu­ry Just Kids, jed­no­cze­śnie wzru­szo­na i z reflek­sją, jak inne dziś jest to mia­sto. Bo to jest Nowy Nowy Jork, praw­da?

Tak, Nowy Jork nie przy­po­mi­na już mia­sta mojej mło­do­ści. Kie­dy byłam mło­da, Nowy Jork był bar­dzo bied­nym mia­stem. To było nie­bez­piecz­ne, chci­we miej­sce. Ale było też nie­zwy­kle twór­cze i chy­ba takie je wola­łam. To zawsze jest cie­kaw­sze i bar­dziej eks­cy­tu­ją­ce doświad­cze­nie, miesz­kać w mie­ście, któ­re wal­czy. Oczy­wi­ście, dziś nie wszyst­kim w Nowym Jor­ku jest łatwo, nie wszy­scy są boga­ci i robią karie­ry. Ale dziś to napraw­dę trud­ne, być arty­stą i zaczy­nać w NYC. To jest eko­no­micz­nie nie­wy­ko­nal­ne. Na szczę­ście świat jest duży i sztu­ka, poli­ty­ka, to wszyst­ko wciąż może się gdzieś dziać. Zobacz, co dzia­ło się w Pol­sce, w poli­ty­ce i sztu­ce, jak to wszyst­ko buzo­wa­ło pod koniec XX wie­ku. To stąd pły­nął przy­kład, jak wziąć spra­wy we wła­sne ręce, od ludzi. To była bar­dzo odważ­na lek­cja nie­za­leż­no­ści. Po wszyst­kim, przez co ten kraj prze­szedł, wspa­nia­le jest obser­wo­wać wszyst­kie te zmia­ny. Pol­ska jest inspi­ru­ją­ca. A Nowy Jork jest wspa­nia­łym mia­stem. Domy­ślam się, że ludzie marzą, by zoba­czyć Nowy Jork, rozu­miem to. Ale jest coś wspa­nia­łe­go w życiu w miej­scu, któ­re wal­czy. I byciu w nim tą siłą, któ­ra spra­wia, że dzie­ją się nowe eks­cy­tu­ją­ce rze­czy.

Bo w Nowym Jor­ku prze­trwa­ją tyl­ko naj­sil­niej­si. To mia­sto jest wyzwa­niem. Nie star­czy nam dziś cza­su, by poroz­ma­wiać o źró­dle two­jej siły, bo ty od dzie­ciń­stwa po pro­stu wie­dzia­łaś, że tobie się uda, że to wszyst­ko się wyda­rzy. Chcę chy­ba po pro­stu powie­dzieć, jak tę siłę podzi­wiam. Te lata nowo­jor­skiej bie­dy i upo­ru. Te wszyst­kie strasz­ne życio­we stra­ty…

W życiu sto­czysz wie­le poje­dyn­ków, tak po pro­stu jest. Dla mnie wiel­kim wyzwa­niem był rok 1994, stra­ci­łam wte­dy męża. Zosta­łam sama z mały­mi dzieć­mi. To była moja wal­ka. Życie skła­da się z momen­tów wspa­nia­łych i wiel­kich spraw­dzia­nów. Trze­ba sta­wiać opór cięż­kim chwi­lom. I zna­leźć w sobie umie­jęt­ność odbu­do­wa­nia tego, co wła­śnie się roz­pa­dło. Uro­dzi­łam się zaraz po dru­giej woj­nie świa­to­wej. Wiem dosko­na­le, jak wyglą­dał tam­ten świat, co wyda­rzy­ło się w tam­tym stu­le­ciu. Nie zapo­mi­nam o tym. Dziś jest rocz­ni­ca zbom­bar­do­wa­nia Naga­sa­ki. To jed­na z naj­gor­szych rze­czy, jakie zro­bi­ła Ame­ry­ka. Zrzu­ci­li­śmy bom­by na Hiro­szi­mę i Naga­sa­ki. To było tak nie­po­trzeb­ne. To coś, o czym trze­ba pamię­tać. I dokła­dać wszel­kich sta­rań, by to się nigdy nie powtó­rzy­ło. Byłam w Hiro­szi­mie, zoba­czy­łam ludzi, któ­rzy się z tego pod­nie­śli. Są tak sil­ni. To samo moż­na powie­dzieć o Euro­pej­czy­kach po woj­nie. To waż­ne, by pamię­tać, że mamy w sobie tę umie­jęt­ność. Jest ten wiel­ki ból, ten wiel­ki smu­tek, ta wiel­ka stra­ta, ale i odwa­ga, siła, by się z tego pod­nieść.

Mena­dżer poka­zu­je, że czas koń­czyć. Mogę zadać jesz­cze jed­no pyta­nie?

Pytaj.

Kie­dy byłam nasto­lat­ką i uczy­łam się muzy­ki, pozna­wa­łam jej histo­rię, w tym i two­je pły­ty, pochła­nia­łam każ­dy numer zagra­nicz­nych tytu­łów muzycz­nych, każ­de sło­wo w MTV. I pamię­tam wywiad z Jef­fem Buckley’em, któ­ry mówił, że kie­dy zoba­czył cię pierw­szy raz w tele­wi­zji, onie­miał. A potem zmie­nił się cały jego świat. Micha­el Sti­pe z R.E.M. mówi wprost – to dzię­ki tobie dotar­ło do nie­go, że chce zało­żyć zespół, że musi to zro­bić, tu, zaraz. Jakie dzie­ło sztu­ki zro­bi­ło na tobie tak wiel­kie wra­że­nie?

To Guer­ni­ca Picas­sa. Napraw­dę zro­bi­ło na mnie wra­że­nie, to wiel­kie czar­no-bia­łe dzie­ło, moim zda­niem jed­na z naj­waż­niej­szych arty­stycz­nych eks­pre­sji wyra­zu sprze­ci­wu wobec woj­ny. To w ogó­le jest świet­ny obraz, ale to też wiel­ki anty­wo­jen­ny mani­fest. Ale jest oczy­wi­ście wię­cej niż to. Blon­de on Blon­de Dyla­na. Numer 11 Jack­so­na Pol­loc­ka. Kon­cert My Blo­ody Valen­ti­ne – są nie­sa­mo­wi­ci. Ale i Pava­rot­ti w Rigo­let­to. Wal­traud Meier, wiel­ka nie­miec­ka śpie­wacz­ka w Tri­sta­nie i Izol­dzie. A tak­że moje dzie­ci, mój syn i moja cór­ka, po raz pierw­szy na sce­nie. Widok moje­go dziec­ka z gita­rą… Tak wie­le pięk­nych rze­czy. Każ­de­go dnia coś burzy mój świat w naj­lep­szym zna­cze­niu tego sło­wa.