Autor opowiadań: Hasan Blasim

Hasan Bla­sim repre­zen­tu­je szcze­gól­ny nurt w lite­ra­tu­rze arab­skiej, nie tyl­ko jako autor opo­wia­dań, ale tak­że jako autor sce­na­riu­szy i poeta. „Realizm” Bla­si­ma ma cał­ko­wi­cie swo­isty cha­rak­ter, przy­po­mi­na nie­co skal­pel chi­rur­ga, któ­ry naci­na skó­rę i tkan­ki oraz prze­ry­wa naczy­nia krwio­no­śne. Jest to realizm wykra­cza­ją­cy poza bru­tal­ność życia. Dema­sku­je wszyst­kie fał­szy­we rewe­la­cje na temat czło­wie­ka i jego pod­sta­wo­we­go dra­ma­tu – ist­nie­nia w miej­scu i cza­sie.

Dzie­ło Bla­si­ma sta­ło się zna­ne i cenio­ne dzię­ki jego umie­jęt­no­ści pro­wa­dze­nia nar­ra­cji oraz arty­stycz­nej kre­atyw­no­ści wyobraź­ni. Nie trud­no pojąć, że jego opo­wia­da­nia są owo­cem skom­pli­ko­wa­nych dzia­łań, któ­re podej­mu­je zarów­no jako autor opo­wia­dań, jak i fil­mo­wiec, mimo że ten pierw­szy, jako narzę­dzie, wyko­rzy­stu­je język, a dru­gi kame­rę.

Bla­sim, czer­piąc ze zdo­by­czy lite­ra­tu­ry współ­cze­snej (cho­ciaż­by z warsz­ta­tu Jame­sa Joy­ce­’a), zaadap­to­wał dla sie­bie wie­le róż­nych spo­so­bów pro­wa­dze­nia nar­ra­cji. Wpły­nę­ło to na jego pozy­cję jako pisa­rza arab­skie­go, posia­da­ją­ce­go swo­ją szcze­gól­ną meto­dę obcho­dze­nia się z mate­rią języ­ka i sztu­ką opo­wie­ści, któ­ra jest dla nie­go czymś z krwi i kości, czymś, co nie cofa się przed tra­gicz­ną kon­sta­ta­cją – że on sam jest wiecz­ną ofia­rą absur­dów ludz­kiej cza­so­prze­strze­ni.

W wybu­cho­wym bio­lo­gi­zmie świa­ta przed­sta­wio­ne­go, Bla­sim nie uni­ka zde­rze­nia czy­tel­ni­ka z nagą rze­czy­wi­sto­ścią. Oczy­wi­stym jest, że nóż, któ­rym roz­ci­na rop­nie irac­kiej czy też każ­dej innej rze­czy­wi­sto­ści, uka­zu­je odmien­ny rodzaj pięk­na niż ten, z któ­rym przy­zwy­cza­iły się obco­wać poko­le­nia arab­skich czy­tel­ni­ków. Jego opo­wia­da­nia przy­po­mi­na­ją nam, że pięk­no ma wię­cej niż jed­ną defi­ni­cję i może pocho­dzić z wię­cej niż jed­ne­go ludz­kie­go czy egzy­sten­cjal­ne­go „dna”, dla­te­go pięk­no tych opo­wia­dań doby­wa się z brzy­do­ty i okru­cień­stwa życia oraz nędzy histo­rii. Gorącz­ko­wą obse­sją opo­wia­dań Bla­si­ma jest bez wąt­pie­nia uni­ka­nie oszu­ki­wa­nia sie­bie i innych, bada­nie para­dok­sów ist­nie­nia oraz mro­ku, któ­ry spo­wi­ja ludz­ki umysł skon­fron­to­wa­ny z zagad­ka­mi świa­ta, któ­rych Bla­sim nie chce spy­chać na mar­gi­nes, na rzecz tra­dy­cyj­ne­go porząd­ku roz­po­zna­ne­go świa­ta.

Z dru­giej stro­ny jest on typo­wym przed­sta­wi­cie­lem poko­le­nia krwa­wej dyk­ta­tu­ry, zepchnię­tym w otchłań naj­bar­dziej bru­tal­nej rze­czy­wi­sto­ści, jakiej doświad­czył współ­cze­sny Irak. Jego intu­icyj­ne trzy­ma­nie się „bez­po­śred­nie­go” reali­zmu ozna­cza więc nie tyl­ko ponow­ne jego odkry­cie, ale tak­że dzię­ki chwy­ce­niu się tego „inne­go reali­zmu” – reali­zmu „ja” – moż­li­wość wnik­nię­cia w to krwa­we doświad­cze­nie. Hasan Bla­sim jest ści­śle zwią­za­ny z tym współ­cze­snym poko­le­niem – poko­le­niem wywro­to­wych i agre­syw­nych zdo­by­czy tech­no­lo­gii. Stąd jego prze­ko­na­nie, że daw­na lite­ra­tu­ra stra­ci­ła impet i nie jest w sta­nie opi­sy­wać współ­cze­snej ludz­kiej toż­sa­mo­ści.

Pisa­nie jest dla Bla­si­ma aktem „roz­mon­to­wy­wa­nia”, skut­kiem jego gorącz­ko­wej i zde­cy­do­wa­nej chę­ci, by doko­nać roz­li­cze­nia ze wszyst­kim tym, co kom­pro­mi­tu­je czło­wie­ka i jego życie. Robi uży­tek ze wszyst­kich pię­ciu zmy­słów, któ­re toru­ją dro­gę do jego wyobraź­ni, pobu­dza­nej przez zdu­mie­nie i szok wywo­ła­ne ogra­ni­cza­ją­cą i miaż­dżą­cą rze­czy­wi­sto­ścią. Opo­wia­da­nia Bla­si­ma poka­zu­ją, że nar­ra­tor­ska „kame­ra” wyła­pu­je jedy­nie obra­zy, aso­cja­cje i stru­mie­nie świa­do­mo­ści, któ­re ist­nie­ją „tu i teraz”.

Z pew­no­ścią książ­ka podej­mu­je tak­że i inną wal­kę – jeśli Sar­tre zatrzy­mał się na dłu­żej nad ist­nie­ją­cym roz­dź­wię­kiem pomię­dzy bytem i nico­ścią, a pozo­sta­li ujaw­ni­li kolej­ny roz­dź­więk ist­nie­ją­cy pomię­dzy języ­kiem i rze­czy­wi­sto­ścią, to Bla­sim pro­wa­dzi zarów­no pierw­szą, jak i dru­gą wal­kę, jed­nak­że odwra­ca się ple­ca­mi do róż­nych roman­tycz­nych, lirycz­nych i emo­cjo­nal­nych form, któ­re zako­rze­ni­ły się w wie­lu for­mach lite­ra­tu­ry arab­skiej. Język Bla­si­ma jest wymie­rzo­ny w ten inny język, słow­ni­ko­wy, gdyż autor oba­wia się, że uda­rem­ni mu on wyra­że­nie tego, o czym pra­gnie opo­wie­dzieć w swo­ich opo­wia­da­niach.

Dla Hasa­na Bla­si­ma tra­ge­die, doty­ka­ją­ce jego kraj, nie ist­nie­ją w oddzie­le­niu od innych tra­ge­dii ist­nie­nia. Histo­ria wyda­rzeń w Ira­ku, z jego ustro­ja­mi i absur­dal­ny­mi woj­na­mi, pły­nie razem z inny­mi tra­ge­dia­mi wspól­nym kory­tem rzek mito­lo­gicz­ne­go Hade­su.