Autor opowiadań: Hasan Blasim

Hasan Blasim reprezentuje szczególny nurt w literaturze arabskiej, nie tylko jako autor opowiadań, ale także jako autor scenariuszy i poeta. “Realizm” Blasima ma całkowicie swoisty charakter, przypomina nieco skalpel chirurga, który nacina skórę i tkanki oraz przerywa naczynia krwionośne. Jest to realizm wykraczający poza brutalność życia. Demaskuje wszystkie fałszywe rewelacje na temat człowieka i jego podstawowego dramatu – istnienia w miejscu i czasie.

Dzieło Blasima stało się znane i cenione dzięki jego umiejętności prowadzenia narracji oraz artystycznej kreatywności wyobraźni. Nie trudno pojąć, że jego opowiadania są owocem skomplikowanych działań, które podejmuje zarówno jako autor opowiadań, jak i filmowiec, mimo że ten pierwszy, jako narzędzie, wykorzystuje język, a drugi kamerę.

Blasim, czerpiąc ze zdobyczy literatury współczesnej (chociażby z warsztatu Jamesa Joyce’a), zaadaptował dla siebie wiele różnych sposobów prowadzenia narracji. Wpłynęło to na jego pozycję jako pisarza arabskiego, posiadającego swoją szczególną metodę obchodzenia się z materią języka i sztuką opowieści, która jest dla niego czymś z krwi i kości, czymś, co nie cofa się przed tragiczną konstatacją – że on sam jest wieczną ofiarą absurdów ludzkiej czasoprzestrzeni.

W wybuchowym biologizmie świata przedstawionego, Blasim nie unika zderzenia czytelnika z nagą rzeczywistością. Oczywistym jest, że nóż, którym rozcina ropnie irackiej czy też każdej innej rzeczywistości, ukazuje odmienny rodzaj piękna niż ten, z którym przyzwyczaiły się obcować pokolenia arabskich czytelników. Jego opowiadania przypominają nam, że piękno ma więcej niż jedną definicję i może pochodzić z więcej niż jednego ludzkiego czy egzystencjalnego “dna”, dlatego piękno tych opowiadań dobywa się z brzydoty i okrucieństwa życia oraz nędzy historii. Gorączkową obsesją opowiadań Blasima jest bez wątpienia unikanie oszukiwania siebie i innych, badanie paradoksów istnienia oraz mroku, który spowija ludzki umysł skonfrontowany z zagadkami świata, których Blasim nie chce spychać na margines, na rzecz tradycyjnego porządku rozpoznanego świata.

Z drugiej strony jest on typowym przedstawicielem pokolenia krwawej dyktatury, zepchniętym w otchłań najbardziej brutalnej rzeczywistości, jakiej doświadczył współczesny Irak. Jego intuicyjne trzymanie się “bezpośredniego” realizmu oznacza więc nie tylko ponowne jego odkrycie, ale także dzięki chwyceniu się tego “innego realizmu” – realizmu “ja” – możliwość wniknięcia w to krwawe doświadczenie. Hasan Blasim jest ściśle związany z tym współczesnym pokoleniem – pokoleniem wywrotowych i agresywnych zdobyczy technologii. Stąd jego przekonanie, że dawna literatura straciła impet i nie jest w stanie opisywać współczesnej ludzkiej tożsamości.

Pisanie jest dla Blasima aktem “rozmontowywania”, skutkiem jego gorączkowej i zdecydowanej chęci, by dokonać rozliczenia ze wszystkim tym, co kompromituje człowieka i jego życie. Robi użytek ze wszystkich pięciu zmysłów, które torują drogę do jego wyobraźni, pobudzanej przez zdumienie i szok wywołane ograniczającą i miażdżącą rzeczywistością. Opowiadania Blasima pokazują, że narratorska “kamera” wyłapuje jedynie obrazy, asocjacje i strumienie świadomości, które istnieją “tu i teraz”.

Z pewnością książka podejmuje także i inną walkę – jeśli Sartre zatrzymał się na dłużej nad istniejącym rozdźwiękiem pomiędzy bytem i nicością, a pozostali ujawnili kolejny rozdźwięk istniejący pomiędzy językiem i rzeczywistością, to Blasim prowadzi zarówno pierwszą, jak i drugą walkę, jednakże odwraca się plecami do różnych romantycznych, lirycznych i emocjonalnych form, które zakorzeniły się w wielu formach literatury arabskiej. Język Blasima jest wymierzony w ten inny język, słownikowy, gdyż autor obawia się, że udaremni mu on wyrażenie tego, o czym pragnie opowiedzieć w swoich opowiadaniach.

Dla Hasana Blasima tragedie, dotykające jego kraj, nie istnieją w oddzieleniu od innych tragedii istnienia. Historia wydarzeń w Iraku, z jego ustrojami i absurdalnymi wojnami, płynie razem z innymi tragediami wspólnym korytem rzek mitologicznego Hadesu.