Glosa: z wycieczki

Glosa: Z wycieczki

W tym labiryncie
gdzie na każdym zakręcie inna
inny zachwala kłębek z nicią
coraz to inną
wabiąc barwą

nabyłam
igłę z naparstkiem i motek na próbę
odwijam
czy starczy bodaj
na scerowanie dziury na pięcie herosa
bodaj na owinięcie wokół palca
bodaj na –

nie starczyło

i oto znalazłam się pośród was
w labiryncie
gdzie wszystkie nici są za krótkie prócz
prócz nici firmy Alfa prócz
nici firmy Beta prócz
nici z nici
których chwilowo zabrakło

odwijam
czy bodaj na ścieg
znak koślawy że tędy mnie wiedli

nie starczyło

i oto znalazłam się pośród
w labiryncie

gdzie już inna Ariadna inny zachwala kłębek lub
namiastkę kłębka lub
cokolwiek zamiast –
niechże więc będzie to zamiast
dla wszystkich to samo zamiast

nie starczyło

i oto znalazłam was pośród was
w labiryncie
a tamta ściana to nie żadna ściana
to ściana ściany
a ta ścieżka to nie żadna ścieżka
to ścieżka ścieżki
a ten znak wydrapany na murze
to donikąd znak
to znak samego znaku

jak tu cuchnie
od potu czekania od potu spocenia
jak tu dudni
od przebierania nogami w miejscu i w miejscu

teraz weźmy się razem za ręce
trzymajmy się mocno

teraz wychylmy się wszyscy za –
zawsze za tamtą ścianę
za –
jeszcze o jedną dalej
za –
zawsze w to OBOK

nie ma się czego bać
w każdym razie
w tym labiryncie nie ma labiryntu
innego

nie ma się czego bać
w każdym razie
to nie w tym tutaj jest tamten drugi
to ten jest w tamtym.

1969

Zaciekawiło mnie zdanie Zygmunta Baumana na Europejskim Kongresie Kultury we Wrocławiu, że oto w naszej epoce nie wybiera się już jednej li tylko z dwu danych nam możliwości (co ilustruje zwrot: albo-albo), ponieważ nastąpiła multiplikacja tych możliwości, stąd dzisiaj zamiast: albo-albo mamy i i i -.

Pisząc czterdzieści lat temu liryczny (wierszowany) rozdział w powieści Ptaki dla myśli (l969-70), zatytułowany “Glosa z podróży”, po omacku również i ja zbliżałam się do pojęcia multiplikacji, choćby w oglądzie fascynującego ludzkość od czasów antycznych mitu labiryntu, tej jakże pojemnej i nośnej do dziś metafory mówiącej o niepojętości świata. Oto nić Ariadny, wręczona Tezeuszowi, żeby po zabiciu Minotaura zdołał wydostać się z labiryntu, ta jej pojedyncza nić w obecnej dobie multiplikuje się w wielość nici zachwalanych na każdym zakręcie labiryntu przez takie czy inne instytucje i firmy, a więc np. nici firmy Alfa, nici firmy Beta, czy wreszcie “nici z nici” (których chwilowo zabrakło).

Wszystkie razem okazują się w praktyce za krótkie, żadna spośród tak wielu nie potrafi komukolwiek wskazać wyjścia z tej nader skomplikowanej budowli, zarówno w jej usytuowaniu ziemskim jak i ponad nim, w wymiarze wszechświata, który – on także – nie daje się pojąć w pełni. Tak więc od zarania dziejów ludzkość głowi się, który z danych nam labiryntów jest tym właściwym i czy w tym tutaj mieści się jakiś drugi, czy też ten tu mieści się w jakimś tamtym i czy uda się w nich odnaleźć jakieś wyjście.

Sytuacji nie ułatwia aktualny, zewnętrzny kontekst polityczny, a także kontekst polski, jako że wiersz powstawał w kryzysowej dobie ostatnich miesięcy rządów Gomułki, nakładając się zmętniałym cieniem, pełniącym rolę zasłony przykrywającej istotność naszego trwania. Rozziew między miałkością zastępczych problemów a metafizyczną głębią emanującą z nieczytelności świata, wyobrażonej jako labirynt z tym monstrum zaczajonym w jego czeluściach, ten właśnie rozziew rzutuje na ton wypowiedzi, na jej sarkazm.