Na skrzyżowaniu słów

Piosenki na papierze to nowy projekt Biura Literackiego obejmujący trzy publikacje, które zostały zaprezentowane podczas 18. Portu Literackiego Wrocław. Założeniem serii jest ukazanie tekstów polskich bardów.

Cykl rozpoczyna książka z piosenkami Lecha Janerki Śpij Aniele mój/Bez kolacji, następnie mamy publikację Krzysztofa „Grabaża” Grabowskiego, lidera zespołu Strachy na Lachy, z Na skrzyżowaniu słów, a na deser wydawnictwo serwuje Warszafka płonie autorstwa Bartka „Fisza” Waglewskiego. Jakby tak się przyjrzeć, to mamy przekrój pokoleniowy i gatunkowy, choć artyści biorący udział w projekcie nie różnią się aż tak rażąco od siebie. Tym, co łączy te tomy, jest ilość tekstów – 33. Redaktorzy stanęli zatem przed dość karkołomnym zadaniem.

Postawmy się w sytuacji Krzysztofa Gajdy, który dokonał wyboru tekstów Grabaża. Przecież lider Pidżamy Porno od ponad trzydziestu lat jest na scenie i posiada ogromny dorobek, jak więc przedstawić publiczności nieobeznanej z twórczością rockowego barda istotę tych tekstów? W posłowiu Krzysztof Gajda tłumaczy zatem, że Na skrzyżowaniu słów nie jest zbiorem prezentującym najpopularniejsze przeboje, ale gromadzącym piosenki o interesujących walorach językowych. Tak, bo forma językowa tekstów Grabaża jest non stop poddawana eksperymentom. Język, jakim posługuje się rockowy poeta, rozsadza materię od środka, jakby nie mógł się w niej umościć. Te wszystkie „grabażyzmy”, zabawy oparte na eufonicznych właściwościach słów, semantyczne gierki – jeśli tego szukacie, to w tym tomie to znajdziecie.

Piosenki zostały ułożone chronologicznie – od najnowszych po te z lat 80., gdy istniała jeszcze Pidżama Porno. I choć Krzysztof Gajda twierdzi, że nie jest to przekrój reprezentatywny, to ja jestem skłonna polemizować. Wśród 33 piosenek znalazły się bowiem prawie wszystkie tematy, które są istotne dla twórczości lidera Strachów na Lachy. Mamy tu zatem utwory socjologiczne z zabarwieniem osobistym (otwierający tom tekst „Gorsi”, „Piła tango”), polityczne („Chory na wszystko”, „Grudniowy blues o Bukareszcie”, „Radio Damacija”, Zabrakło jednak ważnego dla wielu fanów „Żyję w kraju”), erotyczne albo – jak kto woli – miłosne („Gdy zostajesz u mnie na noc”, „Nikt tak pięknie nie mówił, że się boi miłości”, „Moralne salto”), wizyjno-oniryczne („Na pogrzeb Króla”, „Zimne Dziady Listopady”, „Dygoty”, „Koszmary. Koszmarów cztery pary”).

Piosenka to gatunek, który funkcjonuje w połączeniu z muzyką, przeniesienie jej na papier, oderwanie od dźwięków daje nam nowe możliwości odczytania tekstu. W 33 utworach Grabaża generalnie zostały zachowane oryginalne wersje, ale niektóre z tekstów musiały zostać nieco przeredagowane, by został zachowany odpowiedni rytm. Są to kosmetyczne zabiegi, ale jednak istotne.

Na skrzyżowaniu słów nie jest śpiewnikiem, jest tomikiem poetyckim jednego z najlepszych tekściarzy w Polsce. Grabaż ma niesamowitą wrażliwość językową, potrafi poprzez kuriozalne na pierwszy rzut oka zestawienia wyłuskać nowe, zaskakujące znaczenia. Często nie nadążamy za jego skojarzeniami, bo sens potrafi być ukryty głęboko. Neologizmy, neosemantyzmy, nawiązanie do popkultury – to wszystko obejmuje poezja Grabaża. I to wszystko możecie znaleźć w Na skrzyżowaniu słów.

Piosenki na papierze to ciekawy projekt. Ale skoro już Biuro zdecydowało się wydać trzech tekściarzy, to może warto by było również zaprezentować twórczość trzech tekściarek?