21
Przez lata na Porcie Literackim spotykali się ze sobą czytelnicy, poeci, prozaicy, tłumacze i krytycy literaccy – wszystko po to, by rozmawiać o literaturze, słuchać utworów zaskakujących, inspirujących, przełamujących konwencje. Na przekór wyobrażeniom – wydarzenia przyciągały tłumy. Oprócz twórców polskich na festiwalu gościła ponad setka zagranicznych autorów z blisko trzydziestu krajów, z Laurie Anderson, Jorie Graham, Hertą Müller i Edmundem White’em na czele. Legnicka, a następnie wrocławska impreza stała się jedną z ważniejszych polskich kulturalnych marek na świecie. Swój jubileusz świętowała dwudziestoma specjalnymi wydarzeniami w Barcelonie, Berlinie, Edynburgu, Hajdarabadzie, Kalkucie, Kopenhadze, Moskwie, New Delhi, Niżnym Nowogrodzie, Oslo, Pilznie, Pradze, Rydze, Taborze, Tallinie, Tartu i Wilnie.
Teraz festiwal, którego początki sięgają 1996 roku i Europejskich Spotkań Pisarzy, zmieniający swoją nazwę w 1997 roku na Fort Legnica, w 2000 roku na Port Legnica, a w 2004 roku na Port Literacki Wrocław, przenosi się w nietypowe miejsce, zyskuje nowych krajowych i międzynarodowych partnerów oraz uzupełnia swój program o Europejskie Forum Literackie, by mierzyć się z problemami współczesnej literatury. “Radykalnie zmieniamy formułę imprezy i wyprowadzamy ją za miasto, by zaproponować czytelnikom ucieczkę od zgiełku i podróż w nieznane” – mówił w wywiadzie serwisowi wywrota.pl Artur Burszta. Nowa nazwa – Stacja Literatura 21 – akcentuje miejsca wydarzeń: stację narciarską Czarna Góra w Siennej oraz byłą stację PKP w Stroniu Śląskim, ale także podkreśla (przez liczbę “21”) kontynuację najstarszego krajowego festiwalu literackiego.
Jego wyjątkowość na tle innych podobnych wydarzeń to nie tylko lokalizacja i niemainstreamowi uczestnicy, ale także program podporządkowany jednemu wątkowi. Motywem przewodnim 21. edycji będzie temat “Debiut i co dalej?” (Debut: what next?). Zagraniczni agenci, wydawcy, organizatorzy festiwali, dyrektorzy instytucji, promotorzy książek i tłumacze szukać będą odpowiedzi na pytania: “Jak wyszukiwać literackie talenty?”, “Jak wspierać młodych autorów?” i “Jak zostaje się międzynarodowym autorem?”. W trakcie dwunastu spotkań poznamy najciekawsze Nowe głosy z Europy i Polski, przyjrzymy się drugim książkom w dorobku autorów, dowiemy się, jak to jest ponownie debiutować, w nieco innej literackiej roli, porozmawiamy o tym, jak debiutowano dawniej, oraz uzupełnimy warsztat początkujących krytyków, tłumaczy i poetów.
Wśród gości Europejskiego Forum Literackiego znajdą się m.in.: Christos Chryssopoulos, Lyndy Cooke, Birgit Hatlehol, Zoltán Jeney, Antonia Lloyd-Jones, David Lopez-Del Amo, Roman Simić, Martin Solotruk. Debaty poprowadzą: Mika Buljević, Alexandra Büchler, Paolo Ferreira oraz Michał Chaciński. Nowe głosy z Europy – Juana Adcock (Meksyk / Szkocja), Bruno Vieira Amaral (Portugalia), Clare Azzopardi (Malta), Rumena Bužarovska (Macedonia), Erika Fatland (Norwegia), Albert Forns (Katalonia), Anja Golob (Słowenia), Árpád Kollár (Węgry), Ciwanmerd Kulek (Turcja) i Zoran Pilić (Chorwacja) – odwiedzają obecnie najważniejsze literackie festiwale na świecie, ale całą dziesiątkę zobaczyć i usłyszeć będzie można tylko w Stroniu Śląskim.
Nowe głosy z Polski to: Tomasz Bąk, Konrad Góra, Kamila Janiak, Szczepan Kopyt, Jakobe Mansztajn, Dawid Mateusz, Kira Pietrek, Piotr Przybyła, Maciej Taranek i Ilona Witkowska. Ich twórczość przybliżą najzdolniejsi krytycy młodego pokolenia: Paweł Kaczmarski, Marta Koronkiewicz oraz Maja Staśko. “Debiut po debiucie” zaliczą: Tadeusz Dąbrowski (jako prozaik), nominowana do tegorocznej edycji Nike – Bronka Nowicka (filmowiec a teraz także pisarka) oraz Adam Poprawa (jako tłumacz). O swoich drugich książkach opowiedzą: Sławomir Elsner, Jakub Głuszak i Szymon Słomczyński.
Każde festiwalowe wydarzenie to tradycyjnie premiera wydawnicza. Wśród nich znajdą się książki przekładowe – przygotowane przez Hannę Igalson-Tygielską, Halinę Kralową, Jerzego Jarniewicza, Annę Wasilewską oraz Szymona Żuchowskiego – europejskich klasyków: Jamesa Joyce’a, Tommasa Landolfiego, Raymonda Queneau i Nathalie Sarraute, które będą pretekstem do rozmów o tym, jak niegdyś wyglądały debiuty. Spotkania poprowadzą m.in. Kacper Bartczak, Adam Lipszyc, Paulina Małochleb, Tomasz Pindel, Arkadiusz Żychliński. Dla każdego z nich będzie to debiut w takiej roli na festiwalu Biura Literackiego.
Najbardziej rozpoznawalnym debiutantem na festiwalu będzie… Ryszard Krynicki. Debiutantem, ponieważ obecność wybitnego poety wiąże się z publikacją jego pierwszej książki Pęd pogoni, pęd ucieczki w postaci, w jakiej miała się niegdyś ukazać (wersja wydrukowana w 1968 roku jest nieuznawana przez autora z powodu ingerencji cenzury i wydawcy). Zaplanowano także “Pracownie literackie”: krytyczną, twórczą, przekładową, kadrową i otwartą (dodaną ze względu na duże zainteresowanie uczestników) – poprowadzone przez uznanych wykładowców, takich jak: Michał Merczyński, Marta Podgórnik, Paweł Potoroczyn i Beata Stasińska. Spotkania te odbywać się będą w warunkach domowych – w mieszkaniach znajdujących się w kompleksie Apartamenty Czarna Góra.
Organizatorzy festiwalu świadomie odrzucają dominujący obecnie model propagowania czytelnictwa w Polsce, by szukać bardziej skutecznych metod współpracy z autorami, czytelnikami oraz osobami zawodowo zajmującymi się literaturą. Model ten, jak wspominał w wywiadzie dla wrocławskiego wydania “Polska The Times” Artur Burszta, “okazał się nieskuteczny także w działaniach Biura Literackiego. Nowe pomysły: lokowanie festiwalu w gminie, w której zameldowanych jest nieco ponad sześć tysięcy mieszkańców oraz zmiana dotychczasowej formuły imprezy, to jeszcze nie lekarstwo na bolączki czytelnictwa, ale bardzo konkretna próba szukania alternatywnego modelu działań”.
W realizacji tego wymagającego planu, jakim jest nie tylko organizacja imprezy właściwie od podstaw w zupełnie nowym miejscu i z nowymi uczestnikami, ale i próba odpowiedzi na palące pytania o stan polskiego czytelnictwa, pomagają: platforma Literary Europe Live, Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury, Miasto i Gmina Stronie Śląskie, Czarna Góra Resort. Wybrane projekty finansowane są poprzez unijny program Kreatywna Europa mimo odmowy udzielenia polskiego wkładu ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Głównym mecenasem festiwalu oraz Europejskiego Forum Literackiego jest Fondation Jan Michalski pour l’Ecriture et la Littérature ze Szwajcarii.