Portret kobiety

Portret kobiety. Ten tytuł mówi sam za siebie. Obraz współczesnej kobiety widziany oczami dziesięciu innych kobiet zmusza nas do refleksji. Kobieta postrzegana przez nas jako słaba płeć tak naprawdę nią nie jest. Bo czyż jest słabą istota, której nie sposób zniszczyć? Czyż słabą jest ta, która zdolna jest do największych poświęceń i wysiłków, jeśli widzi w tym szczytny cel? Doprawdy nie nauczyliśmy się doceniać kobiet i jeszcze wiele czasu zajmie nam ta nauka.

Już sam pomysł stworzenia tego zbiorku zasługuje na uwagę. Oto mamy opowiadania dziesięciu hiszpańskich prozaiczek urodzonych na przestrzeni praktycznie całego XX wieku. Zabieg ten pozwolił na zaprezentowanie czytelnikowi próbek hiszpańskiej prozy całego ubiegłego stulecia, która to proza nie jest zbyt dobrze znana w naszym kraju, a tylko jej znawcy zidentyfikują bez spojrzenia w notki biograficzne, sylwetki autorek poszczególnych opowiadań.

Literatura hiszpańska może być niezrozumiała dla polskiego czytelnika. Nad społeczeństwem hiszpańskim ciąży, mimo upływu lat, wpływ dyktatury generała Franco nadal widoczny w życiu zwykłych ludzi. Swoiste porozumienie Dyktatora z Kościołem zahamowało emancypację kobiet, sprowadzając rolę kobiety do dbałości o ognisko domowe. Polski czytelnik nie jest świadom, że tak naprawdę hiszpańska kobieta była ubezwłasnowolniona. Od woli męża czy ojca zależała możliwość podjęcia wyższych studiów lub pracy zarobkowej, posiadanie własnego konta w banku czy nawet prawa jazdy. Jeśli dziś szydzimy z nakazów niektórych muzułmańskich duchownych, przeciwstawiając im naszą wspaniałą europejską wyższość, musimy uświadomić sobie, że właśnie w naszej kochanej Europie, w jednym z najbardziej katolickich krajów jeszcze czterdzieści lat temu pozycja kobiety nie była wcale silniejsza. Jeśli więc dziś słyszymy w Polsce zachwyty prawicy nad frankistowską Hiszpanią, powinniśmy pamiętać, że jest to pochwała społeczeństwa neopatriarchalnego, wrogiego wolności osobistej człowieka i sprowadzającego kobietę do roli mówiącego zwierzęcia domowego. Nie zaskoczy nas więc, że treść opowiadań obraca się wokół mężczyzny. Wprawdzie to kobiety są w nich głównymi bohaterkami, ale właściwie to ich codzienność naznaczona jest mężczyzną. Odkrywanie własnej kobiecości jest możliwe tylko w obecności mężczyzny, biada jednak, jeśli uczucia zostaną źle ulokowane. Przyszłe role życiowe są służebne wobec mężczyzny. Kobieta brzemienna ma urodzić dziedzica majątku i nazwiska, córka winna opiekować się ojcem, żona mężem. W całym tym życiu dominuje strach przed samotnością, odrzuceniem, wreszcie przed starzeniem się. Hiszpańska kobieta nie boi się postawienia przed koniecznością zarobkowania, nie została bowiem pozbawiona umiejętności samodzielnego radzenia sobie w życiu. Zmuszona do zarobkowania kobieta doskonale wywiąże się z tego zadania.

Portret kobiety nie jest więc manifestem feministycznym naszpikowanym wrogością wobec mężczyzn. Opisywana codzienność pozbawiona jest odruchów buntu wobec społecznego podziału ról. Wydaje się, że bohaterki opowiadań nie są zdolne do zmiany swojego życia, nawet jeśli w dotychczasowym życiu osiągnęły choćby ekonomiczną przewagę nad swoim mężem. Czy to przywiązanie do społecznego podziału ról? A może brak wiary w realność zmian? A może to coś, co poeci nazywają miłością, ta wielka siła, która skłoniła bohaterkę opowiadania Yanet Acosty do zapewnienia umęczonemu w więzieniu mężowi upragnionego napoju czekoladowego?