Miłość prywatna, miłość polityczna

Z twór­czo­ścią Adrien­ne Rich zetkną­łem się za spra­wą Zro­dzo­nych z kobie­ty. Zawar­ty w książ­ce potęż­ny ładu­nek praw­dy był dla mnie wów­czas jedy­nie teo­rią, ale zain­try­go­wa­ny tą lek­tu­rą wkrót­ce się­gną­łem po wier­sze autor­ki. Było to nie­dłu­go przed jej śmier­cią (zmar­ła 27 mar­ca 2012 roku).

Cykl 21 wier­szy miło­snych zafa­scy­no­wał mnie swo­ją odmien­no­ścią od kon­wen­cjo­nal­nej poezji ero­tycz­nej: nie ma tu ani nar­cy­stycz­nej intro­spek­cji, zachwy­tu nad siłą wła­snej miło­ści, kata­lo­gu żalów i prze­win; nie jest to też poezja pochwal­na. Ude­rza­ją­ce jest nato­miast, jak ści­śle Rich wią­że miłość – rozu­mia­ną bar­dziej jako kon­kret­ne doświad­cze­nie związ­ku niż abs­trak­cyj­ne uczu­cie – z kul­tu­rą i miej­scem, jakie prze­wi­du­je ona dla tej miło­ści. „Pry­wat­ne jest poli­tycz­ne” – nie moż­na oddzie­lić się od spo­łe­czeń­stwa i żyć zgod­nie ze swo­imi pra­gnie­nia­mi, jeśli spo­łe­czeń­stwo nie prze­wi­dzia­ło ram dla tych pra­gnień. Ina­czej niż cho­ciaż­by w wie­lu ero­ty­kach pisa­nych przez męż­czyzn, w któ­rych zmia­na płci obiek­tu wes­tchnień nie zmie­ni­ła­by wie­le w samych wier­szach, u Rich od począt­ku jasne jest, że cho­dzi o miłość dwóch kobiet, a homo­fo­bia sek­si­stow­skie­go spo­łe­czeń­stwa tę miłość nisz­czy.

W pol­skiej kul­tu­rze nie roz­po­wszech­nił się zanad­to ten model pra­cy inte­lek­tu­al­nej, jaki two­rzy­ła i reali­zo­wa­ła Adrien­ne Rich: teo­re­tycz­ki kul­tu­ry, poet­ki, ale też rady­kal­nie lewi­co­wej dzia­łacz­ki poli­tycz­nej (sym­pa­ty­zo­wa­ła m.in. z Par­tią Czar­nych Pan­ter i była zaan­ga­żo­wa­na w ruch anty­wo­jen­ny) – a na pew­no nie mógł być powszech­ny w latach 60. i 70., w cza­sach ame­ry­kań­skiej dru­giej fali femi­ni­zmu. A i dru­ga fala femi­ni­zmu zosta­ła przy­swo­jo­na, przy­naj­mniej w głów­nym nur­cie, przede wszyst­kim w posta­ci kon­ser­wa­tyw­nych mitów na jej temat. Tym­cza­sem jej doro­bek jest wciąż jak naj­bar­dziej aktu­al­ny dla współ­cze­snej Pol­ski. Chciał­bym więc, aby ta książ­ka była przede wszyst­kim wcią­ga­ją­cą i wzru­sza­ją­cą lek­tu­rą, ale też gło­sem inter­wen­cyj­nym – tak, jak zapla­no­wa­ła to autor­ka.