Kartoteka 25: Wiersze (4)

Marcin Świetlicki

Piosenka ozdrowieńca

ale,
choroba pozostaje,
gdzieś jest,
plamka mroku, co się wymyka,
lecz gdzieś jest, przyczajona, lecz gdzieś jest, w języku,
niby jasności śnią się, ale cień jest, cień jest
i we śnie, gdzieś jest;

bo
pozostaje, bo
gdzieś jest, bo musi być, śnieg spadł, nie jest jak śnieg,
nie jest jaśniej, gdzieś jest
przyczyna;

teraz będziemy gadać, zagadywać to,
teraz będziemy oddawać się różnym
zajęciom we władanie, teraz się będziemy
poruszać szybko, jeździć tramwajami
do
upadłego.

[z tomu Wiersze wyprane, Legnica 2002]

Stara śpiewka, ale zawsze miło wysłuchać nowej wersji. Zostaje ślad. Po wszystkim ślad. Po dobrym i złym. Nigdy nie jesteś do końca wyleczony. Doznane, przeżyte, „odchorowane” się osadza. Chociaż pozornie tego w tobie nie ma, w twoim języku, patrzeniu na świat. Bez przerwy „idzie nowe”, ustanawiając swoje światło. Ale obok tego „leży stare”, głęboko, mocno, i rzuca cień. Każda choroba zostawia ślad. Dotyczy to ciała. Stąd „pamięć ciała”, zapisane w nim przebyte choroby. Lecz jest też „pamięć duszy”, zapisane w niej przejścia. Zapomnienie jest tylko doraźne, w głębi rządzą „stare cienie”. Kiedy bolą, zagadujemy je, oddajemy się zajęciom. Do upadłego, z którego trzeba będzie jakoś wyjść. Pozornie zapomnieć. I tak w kółko – od upadłego (zachorowanego) do upadłego. Między nimi rzadkie okresy zdrowia. Taka przeplatanka. Dialektyka. Oczywiście, jako ozdrowieniec możesz śpiewać swoje piosenki.

Dariusz Sośnicki

W kolejce do ksero

Stoimy za nią w kolejce do ksero
z plikiem wycinków. To jest klasa czwarta
w tym roku szkolnym, który się zaczyna
w Roku Bachowskim, w drugim tysiącleciu,
a kończy w trzecim. Stoimy w kolejce

z plikiem wycinków, jak ona. Dziewczynki
wiedzą o dojrzewaniu już wszystko w tym wieku,
który jest wiekiem informacji. Chłopcom
też powiedziano i chociaż pytali
o każdy szczegół, nie można powiedzieć,

że zrozumieli. To pytanie po to,
żeby obwieścić swój brak skrępowania
i mieć to z głowy. Jedynie mutacja
szczerze ich dręczy. Strach o srebrny głosik,
dzięki któremu nawet drobne kłamstwo

nie razi ucha. I kiedy na przykład
nie miało się zeszytu we wtorek, a w piątek
pani niestety ciągle to pamięta
i dopisuje pod tonacją gamy
straszne post scriptum: „Wtorek – brak zeszytu”,

gdy się tymczasem wyćwierkało w domu:
„Jakoś we wtorek nic nie pisaliśmy”,
trzeba docenić wartość tego skarbu
i z lękiem myśleć, czy aby nie zniknie
już dzisiaj w nocy albo jutro rano

i czy nie trzeba będzie wypowiadać skruchy,
jak by się chciało wypowiedzieć wojnę.

[z tomu Symetria, Legnica 2002]

Podmiot liryczny kontynuuje opowieść o najbliższym świecie własnego osiedla. Właśnie takie wiersze weszły w skład tomiku Symetria. Mówi się w nich wiele o obserwowanych przez okno dzieciach. Mówi się w nich o dojrzewaniu syna, o jego szkole i klasie. Obrazek podsunięty przez życie – oczekiwanie w kolejce nasuwa myśli i skojarzenia. Kolejka wolno przesuwa się do przodu, tak jak w umyśle bohatera przesuwają się porównania dotyczące odmiennych płci. Dziewczynki wiedzą więcej i wiedzą wcześniej. Chłopców ta wiedza o życiu i rozwoju płciowym na razie nie ekscytuje. Lęk przed tym czymś nieznanym, odsuwanym i ignorowanym, jednak się ukonkretnia – mutacja przekreśli niewinność i czystość głosu, którym można było bezkarnie kłamać, udawać niewiniątko. Nagła dojrzałość (zmiana głosu) będzie pierwszym krokiem w stronę świata nieprzezroczystego, problematycznego, obcego. Ten wiersz podsuwa mi obraz przemijających, następujących po sobie pokoleń. Stanie w kolejce i kserowanie wycinków to jakby symbole powtarzalności losów, doświadczania tajemnicy życia.

Krystyna Miłobędzka

[zapisana w świadectwie chrztu]

zapisana w świadectwie chrztu, wpisana na listę uczniów,
przypisana do szczotek i pralki, skreślona wypisana (skąd?)

córko matko żono, niedzielna pisarko, łyżeczko po literze,
literko po łyżeczce

(notuje to na niepotrzebnych kopiach maszynopisów i po
drugiej stronie kwitów za gaz, nie wierzy żeby przetrwało
dłużej od tamtego po tamtej stronie, ale chciałaby wreszcie
przeczytać coś prawdziwego o sobie)

[z tomu Po krzyku, Wrocław 2004]

Zwykłe związki między słowami są obalane w imię ich „prawdziwych” stosunków (niedokładnie cytuję Merleau-Ponty’ego) w wielu wierszach Miłobędzkiej. Artysta tej miary ustala za każdym razem od nowa zakres „prawdziwości”. Poetka tej miary zapisuje społeczne „zapisanie” poszczególnego, zaksięgowanie w określonej rubryce, z której trudno się wyplątać. To nieraz trud całego życia, sens twórczości wielu kobiet. Żeby się z czegoś wypisać, trzeba wiele zapisać, nadpisać, dopisać, zakwestionować odwieczne przypisanie. Wszystko po to, żeby dokopać się do prawdy (do czegoś prawdziwego) o sobie, do „prawdziwych” stosunków między słowami, ludźmi, rzeczami. I tak wciąż z mozołem literka po literce, łyżeczka po łyżeczce (jakby odbywało się jednocześnie pisanie i karmienie). Nawet mimo niewiary, że to przetrwa i że będzie szerzej znaczyć.