Poświęcenie hetmana

Poświę­ce­nie het­ma­na, roz­gryw­ka sza­cho­wa, dzię­ki któ­rej osła­bie­nie wła­snej pozy­cji pro­wa­dzi do zwy­cię­stwa, sta­ła się tytu­łem jed­ne­go z opo­wia­dań Lajo­sa Gren­de­la.

Mło­dy sza­chi­sta w cza­sie spa­ce­ru z narze­czo­ną zosta­je bru­tal­nie napad­nię­ty. Wie, że jego uko­cha­na zosta­ła bar­dziej niż on skrzyw­dzo­na w cza­sie tego napa­du, nie może się jed­nak oprzeć wra­że­niu, że życie dziew­czy­ny po tym napa­dzie ule­gło dziw­nej trans­for­ma­cji. Śledz­two, któ­re prze­pro­wa­dził, pro­wa­dzi go do zaska­ku­ją­cych rezul­ta­tów, a kon­fron­ta­cja, jaką zaaran­żo­wał, sta­ła się życio­wym poświę­ce­niem het­ma­na. Czy jed­nak może mówić o zwy­cię­stwie?

Tomik opo­wia­dań Lajo­sa Gren­de­la zasko­czy i zado­wo­li nawet naj­bar­dziej wybred­nych miło­śni­ków lite­ra­tu­ry euro­pej­skiej. Autor jest przed­sta­wi­cie­lem węgier­skiej mniej­szo­ści na Sło­wa­cji, toteż jego opo­wia­da­nia przy­bli­ża­ją Czy­tel­ni­ko­wi realia życia jego rodzi­me­go śro­do­wi­ska. Zadać moż­na sobie pyta­nie, czym wła­ści­wie róż­nił się los sło­wac­kie­go Węgra od Sło­wa­ka w pań­stwie komu­ni­stycz­nym? Jeśli stwier­dzi­my, że róż­nic tych wła­ści­wie nie było, z całą pew­no­ścią nie będzie­my w błę­dzie. Jed­nak to wła­śnie przy­po­mi­na­nie o ist­nie­niu róż­no­rod­no­ści kul­tu­ro­wej w spo­łecz­no­ściach, któ­re mia­ły zostać ujed­no­li­co­ne, jest naj­bar­dziej w jego twór­czo­ści cen­ne.

Wróć­my jed­nak do samych opo­wia­dań. Gren­del w dziw­ny spo­sób, na poły mizo­gi­ni­stycz­ny, na poły opie­kuń­czy, przed­sta­wia repre­zen­tant­ki dru­giej płci. Isto­ty bez­wol­ne, wyma­ga­ją­ce sta­łej, męskiej kura­te­li, uwo­dzą­ce męż­czyzn po to, by ich zdra­dzić czy porzu­cić, po to by odejść gdzieś w zaświa­ty. Kobie­ty, któ­rych cza­sa­mi moż­na mieć dość, a któ­re tak napraw­dę wła­da­ją rodza­jem męskim. Dziw­na to mie­szan­ka i prze­ra­ża­ją­ce są wnio­ski, któ­re pły­ną z opo­wia­dań Lajo­sa Gren­de­la. Chcia­ło­by się zapro­te­sto­wać prze­ciw nim, jed­nak­że dogłęb­ny pesy­mizm Auto­ra znie­chę­ca do jakich­kol­wiek pole­mik.

Co więc pozo­sta­je komuś, kto prze­czy­tał opo­wia­da­nia Lajo­sa Gren­de­la? Chy­ba tyl­ko sło­wa pio­sen­ki Mary­li Rodo­wicz „ale to już było i nie wró­ci wię­cej”.