Raymond QUENEAU: Niedziela życia
W tłumaczeniu Hanny Igalson-Tygielskiej ukazała się właśnie w Biurze Literackim Niedziela życia Raymonda Queneau. Długo wyczekiwany przekład powieści jednego z najciekawszych francuskich pisarzy XX wieku poszerza dostępny po polsku kanon twórczości autora Psiej trawki o niezwykle ważną pozycję. Książka została wydana w ramach “Klasyki z Europy”, która do tej pory przyniosła m.in. Kochając Henry’ego Greena, Epifanie i Portret artysty w wieku młodzieńczym Jamesa Joyce’a.
Francuskie wydanie Niedzieli życia (1952) oddziela od być może najważniejszej powieści pisarza, Zazie w metrze, i nieco późniejszego założenia słynnego Warsztatu Literatury Potencjalnej (OuLiPo) niecała dekada. W języku oryginału, chciałoby się powiedzieć, to nieledwie epoka. Jeśli bowiem Zazie można w literaturze francuskiej uznać za utwór przełomowy, którym Queneau zbliżył się do zatarcia granicy między językiem pisanym a mówionym, do stworzenia języka neofrancuskiego, to Niedziela już ten przełom delikatnie, acz sugestywnie zapowiadała.
Proza Queneau poddana jest matematycznemu wręcz rygorowi, nieprzypadkowo składa się akurat z 21 rozdziałów, do tego spięta tematyczną klamrą – “powieść mądrości”, jak określił ją Alexandre Kojève, autor słynnych wykładów wprowadzających do Hegla Fenomenologii ducha, które Queneau spisał i opracował. Niedziela to powieść filozoficzna, studium absurdalności świata, w szczególności zaś – zła wojny, o której pisze się tu już z bezpiecznego, choć niezwalniającego z odpowiedzialności, dystansu. Przy tym wszystkim – to rzecz zaskakująco zabawna, operująca kalamburem, językową grą z finezją nadającą im dodatkowego ciężaru.
Queneau bowiem, świadomy niejasnego, dwuznacznego związku literatury z rzeczywistością, panuje w swoich utworach nad każdym słowem (paradoksalnym przykładem niech będzie pojawiające się w co najmniej kilkunastu wersjach nazwisko jednego z bohaterów). “Postacie – jak głosi drugie motto – występujące w tej powieści są prawdziwe i wszelkie podobieństwo do osób nieistniejących jest przypadkowe”. Jeśli coś w tej literackiej grze uderza, to jej powaga – postacie są prawdziwe, bo to typy ludzkie, ale jednocześnie – Julia i Valentin to zwyczajnie Josephine Mignot i jej małżonek Auguste Henri Queneau, rodzice urodzonego 21 lutego 1903 roku Raymonda.
Raymond Queneau urodził się w Hawrze. Jest autorem kilkunastu powieści, esejów, poematów, komentatorem Hegla. Studiował filozofię, psychologię i nauki matematyczne. Był lektorem wydawnictwa Gallimard (od 1938), członkiem Akademii Goncourtów (1951-1970) i dyrektorem Encyklopedii Plejady (od 1954). W polskim przekładzie ukazały się do tej pory Pierrot mon ami (2002), Dzieła zebrane Sally Mary (2003), Ćwiczenia stylistyczne (2005), Zazie w metrze (2005) i Psia trawka (2014). Zmarł w 1976 roku w Paryżu.
Niedziela życia ukazała się dzięki wsparciu udzielanemu w ramach programu Kreatywna Europa. W cyklu “Klasyka z Europy”, oprócz powieści Greena, Joyce’a i Queneau, w najbliższym czasie opublikowane zostaną jeszcze Morze Karaluchów Tommasa Landolfiego, Zimowa dziewczyna Philipa Larkina i Tropizmy Nathalie Sarraute. Książka swoją oficjalną premierę miała podczas Stacji Literatura 21. Zamawiać można ją w księgarni poezjem.pl.
