Rumena BUŽAROVSKA: Mój pan mąż
W Biurze Literackim powraca „Nowy europejski kanon literacki”, a wraz z nim – jedna z najważniejszych macedońskich pisarek Rumena Bužarovska, która była gościnią Stacji Literatura 21 w 2016 roku jako finalistka projektu „Nowe głosy z Europy”.
W Biurze Literackim powraca „Nowy europejski kanon literacki”, a wraz z nim – jedna z najważniejszych macedońskich pisarek Rumena Bužarovska, która była gościnią Stacji Literatura 21 w 2016 roku jako finalistka projektu „Nowe głosy z Europy”. Piętnastą książką w prestiżowej serii, współtworzonej przez instytucje literackie z dwudziestu jeden krajów, jest nagradzana i tłumaczona na wiele języków oraz wystawiana w teatrach powieść Mój pan mąż w przekładzie Doroty Jovanki Ćirlić.
Zdaniem Moniki Ładoń: „Tytułowy mąż – rozpisany przez Bužarovską w jedenastu portretach – uosabia najgorszą, najbardziej toksyczną męskość. To mężczyźni nieznoszący krytyki, przemocowcy z przerostem ego. Bužarovska przedstawia ich wyjątkowo bezwzględnie, niejako odwracając bieguny naszych kulturowych przyzwyczajeń, bo tym razem mamy do czynienia z taksującym spojrzeniem kobiet-narratorek na mężczyzn. Nieczuła ocena żony dotyczy wyglądu starzejącego się mężczyzny, ale jej ostrze sięga zwykle znacznie głębiej”.
Tytułowi mężowie to zapatrzeni w siebie despoci, którzy oszukują i zdradzają, jakby nie poznali innych wzorców funkcjonowania w świecie. Tak ich wychowano w społeczeństwie patriarchalnym i tak wychowają zapewne swoich synów, którzy pojawiają się w opowiadaniach jako cisi, choć często trudni bohaterowie. Kobiety nie okazują się zresztą dużo lepsze. Dzielnie walczą o swoje miejsce w świecie, ale bywają próżne, bezduszne, zakłamane, zdradzieckie, podstępne, w ostateczności gotowe nawet zabić.
W opisywanym tu świecie nikt nie jest zatem niewinny. Choć w książce nie brakuje czułości okazywanej bohaterom i zrozumienia dla ich motywacji, to dominuje w niej przekonanie o ciemnej stronie ludzi, którzy są sterowani przez geny nie do przezwyciężenia, mroczne popędy, nawyki oraz stereotypy. To nie są historie, których nie znamy – jak mówi jedna z bohaterek. My je znamy, czasem z własnego doświadczenia, jednak Rumena Bužarowska, snując opowieść o świecie zdominowanym przez mężczyzn, odnajduje własny, silny głos.
„Pojawienie się pisarek nie jest fenomenem wyłącznie południowo-wschodniej Europy, to zjawisko stało się faktem w literaturze światowej – mówi autorka w wywiadzie opublikowanym w biBLiotece. – Gdyby nie wywalczyły nam praw nasze prababki i babki, dzisiaj nie miałybyśmy przestrzeni, środków ani czasu, żeby pisać. Daleko nam jeszcze do równouprawnienia, ale jeśli chodzi o literaturę, to przynajmniej tu jako kobiety wywalczyłyśmy sobie trochę więcej przestrzeni, niż nam przypadało, w odróżnieniu od innych sztuk (choćby filmu)”.
Rumena Bužarovska urodziła się w 1981 roku w Skopje. Jest pisarką, tłumaczką literatury i komentatorką społeczną. Ma w dorobku cztery tomy opowiadań. Jej zbiór <em>Mój pan mąż</em> został przetłumaczony na czternaście języków i doczekał się sześciu adaptacji scenicznych w kilku europejskich krajach. Tłumaczyła na język macedoński m.in. L. Carrolla, T. Capote’a, J.M. Coetzeego, F. O’Connor i R. Gwyna. Wykłada literaturę amerykańską na uniwersytecie w Skopje. Jest też współinicjatorką projektu opowiadania historii dla kobiet „Pič Prič”.
Dorota Jovanka Ćirlić urodziła się w 1954 roku w Kielcach. Jest tłumaczką literatury pięknej, redaktorką i publicystką. Ukończyła filologię polską Uniwersytetu Warszawskiego. Jej książkowy debiut translatorski – „Kiedy kwitną tykwy” Dragoslava Mihailovicia – ukazał się w 1977 roku, od tego czasu tłumaczka pracuje też w miesięczniku teatralnym „Dialog”, gdzie zajmuje się polską dramaturgią oraz teatrem bałkańskim. Współpracowała bądź współpracuje z czołowymi czasopismami polskimi, m.in. z „Gazetą Wyborczą”, gdzie przez trzy lata była redaktorką działu kultury.
Współpracowała z londyńskim wydawnictwem PULS (od 1991 roku), gdzie zaczęła pisać o Bałkanach. W 1998 roku otrzymała nagrodę ZAiKS-u za najlepszy przekład w dziedzinie dramaturgii, w 2013 – nagrodę za całokształt pracy translatorskiej. Jest członkinią Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Przetłumaczyła ponad czterdzieści książek prozatorskich i tyleż sztuk teatralnych. Od czasu do czasu podejmuje się tłumaczenia poezji.
