Słynna Pamięć wreszcie po polsku
Biuro Literackie opublikuje niebawem monumentalną, ponad siedmiusetstronicową Pamięć Pétera Nádasa w przekładzie Elżbiety Sobolewskiej. Wybitna i przetłumaczona już na prawie wszystkie języki europejskie powieść trafi wreszcie także do polskiego czytelnika. Nádas jest nie tylko wymieniany jako kandydat do literackiej Nagrody Nobla, ale też cieszy się opinią jednego z największych innowatorów współczesnej prozy węgierskiej i europejskiej. Bez znajomości tego dzieła trudno dziś mówić o zrozumieniu europejskiej kultury i literatury.
Powieść w zaskakujący sposób łączy nowatorską nielinearną konstrukcję z tradycją prozy pierwszych dekad XX wieku. Nádas, przedstawiając losy pokolenia dorastającego w latach pięćdziesiątych, wraca do największych traum węgierskiej historii, mroków stalinizmu i dramatu powstania 1956 roku. Wyczuwalne w tekście, świadome odwołania do pisarstwa Thomasa Manna tworzą płaszczyznę czasową, w której ludzka pamięć koduje historię przez pryzmat osobistych doświadczeń, a indywidualne doświadczenia czynią historię żywą materią ludzkiej egzystencji.
O ile z jednej strony w powieści pojawiają się sygnały fascynacji twórczością autora Czarodziejskiej góry, o tyle z drugiej – równie oczywistym skojarzeniem, jakie może wywoływać lektura Pamięci, byłaby proza Marcela Prousta. Do francuskiego pisarza zbliżają Nádasa takie cechy, jak nastawienie na detal, maksymalne zbliżenie do otaczającej rzeczywistości, opowiadanie historii przez pryzmat wspomnień jednostki (bohaterem jest węgierski pisarz nie tylko przypominający sobie czas, kiedy mieszkał w Berlinie, ale również piszący na naszych oczach inną powieść).
Poza wartościami artystycznymi, estetycznymi, proza Nádasa pozwala lepiej zrozumieć historię poprzedniego wieku – węgierski pisarz, portretując rzeczywistość lat osiemdziesiątych, przywołuje tylko te wydarzenia, które miały miejsce, osadza swoich bohaterów w świecie, jaki istniał naprawdę. Jeśli nawet Nádas nie wspomina o Polsce, to okaleczeni, zanurzeni w świecie politycznego i psychicznego zniewolenia bohaterowie mimo wszystko wydają się nam znajomi, doświadczyli bowiem podobnych represji i niedogodności, co inni mieszkańcy bloku wschodniego.
Péter Nádas urodził się w 1942 roku w Budapeszcie. Jest prozaikiem, dramatopisarzem i eseistą. W latach sześćdziesiątych studiował dziennikarstwo i fotografię, przez jakiś czas pracował w “Pest Megyei Hírlap” jako dziennikarz. Do tej pory opublikował około 30 książek, z których najważniejszą jest wydana w 1986 roku Pamięć. Za swoją twórczość był wielokrotnie nagradzany, m.in. Nagrodą Milána Füsta, Mikes Kelemen Kör Prize, Nagrodą Attili Józsefa, Prix du Meilleur Livre Étranger, Nagrodą Franza Kafki, Nagrodą Palládium oraz Würth-Preis für Europäische Literatur.
