W Radościach Grzegorz Kwiatkowski dalej konsekwentnie drąży okrutne absurdy ludzkich losów. Jego poezja jest powściągliwa i jednocześnie potwornie brutalna. To dlatego, ze jest tak bardzo osobista mimo, że nie ma w niej słowa o lirycznym ego autora.   

Autor doszedł tutaj do pewnej esencjonalnej prostoty, która broni się sama i niczego do szczęścia nie potrzebuje. Nawet reklamy. Bo gdybyśmy żyli w normalnych czasach, dobra literatura nie musiałaby się podpierać różnymi blurbami, extra zachętami, podpórkami i innymi działaniami zapewniającymi, że białe jest białe, a koń znaczy koń.

Może tylko okrucieństwo jest w stanie dotknąć nas i poruszyć? Poezję Grzegorza Kwiatkowskiego wypełniają głosy umarłych. To stara tradycja, podjęta z żarliwością, z jaką mówi się o ranach nie do zabliźnienia, winach nie do zapomnienia i sprawach, które bolą.

Nie wiem, co łączy niemieckiego skoczka narciarskiego, który zabił się w 1940 roku na gdańskiej skoczni podczas treningu, z zamęczoną żydowską dziewczynką albo żoną Williama Blake’a, i co w tym galimatiasie robi cień Jarosława Marka Rymkiewicza apelujący w “Kinderszenen” o dopuszczenie do głosu prawdy osobistego doświadczania historii… A może właśnie już wiem? Może trzeba przeczytać nowy tomik Kwiatkowskiego kilka razy, by stwierdzić, że galimatiasu nie ma, a sens polega na wyrywkowym oddawaniu głosu różnym, obcym i innym, postaciom. To chyba dobrze, gdy się komuś oddaje głos, tak oswajając obcość. Dobrze, gdy poeta  potrafi coś zrobić ze swoim egotyzmem. A w tej książce, w rozpętaniu wciąż żywych “historycznych” emocji, zdarzyło się coś, co wykracza poza tradycyjne miary liryki roli czy maski.

Czytam z zachwytem, z olśnieniem. Te wiersze są jak papier ścierny, zdzierają skórę aż do mięśni, odsłaniają ścięgna i nerwy. Krótkie serie. Nie będzie tu żadnej litości nad rodzajem ludzkim. Żadnego również usprawiedliwienia. Wreszcie ktoś w tym kraju podjął dziedzictwo Edgara Lee Mastersa i zrobił to w oczywisty sposób doskonale.

Kwiatkowski nie buja w poetyckich obłokach. Stoi twardo na ziemi. Dlatego pisze o faktach. To nie są wymyślone opowieści o wymyślonych ludziach. Prawie każdy wiersz wziął się z życia, prawie każdy ma bohatera, który żył naprawdę, a przede wszystkim – naprawdę umarł. Zwykle w sposób najmniej poetycki, jak to tylko możliwe. I dlatego poezja zbudowana na tej śmierci tak bardzo uderza, tak celnie trafia, tak mocno rani. I dlatego czytanie tego, nader krótkiego, tomu wywołuje ciarki na plecach. Wynikające z jednej strony z tego, o czym pisze Kwiatkowski, z drugiej – z tego w jak spektakularny, poruszający i oryginalny sposób to robi.

Jego wiersze są  czymś w rodzaju zminimalizowanego do skrajnie ascetycznej formuły reportażu. Jak dziennikarz natrafia na konkretną sprawę, przepytuje światków i sprawców, pozwala im mówić… tylko puentę pozostawia w zawieszeniu – dość odważnie ufając inteligencji i wrażliwości czytelnika. 

Grzegorz Kwiatkowski jest wybitnym poetą o dużej wrażliwości i znaczącym już dorobku literackim. Jego niepokojące “brudne” wiersze chwytają współczesną epokę przewartościowań, nie spłycając jej w publicystykę, ani nie demonizując. Wróżę im wielką przyszłość.

W poezji Grzegorza Kwiatkowskiego jest całe okrucieństwo, poniżenie i cierpkość XX wieku, bliskie “nihilizmowi” Celine’a i sarkastycznej desperacji Celana. Gotowość do spojrzenia prawdzie w oczy z grymasem obrzydzenia, ohamowanym współczuciem i ocalającym dystansem. Lapidarne cytaty cudzych głosów jakby zza grobu i paraboliczne relacje losów w uniwersalnym zasięgu geograficznym. Skoro lepiej nie przychodzić na świat, to znaczy, że nie ma już złudzeń. Wytrzymają to nie desperaci, lecz ci, którzy chcą odbić się od dna.

Radości to tytuł książki poetyckiej Grzegorza Kwiatkowskiego, wydanej w tym roku przez Biuro Literackie. Autora polecała mi kiedyś Joanna Tokarska-Bakir i miała rację. Świetna literatura! Dawno nie czytałem tak dobrej polskiej poezji (polskiej poezji, która zazwyczaj i w znacznym procencie zajmuje się sama sobą – tzn. tematem wiersza jest pisanie wiersza i nic więcej…).

Czytać Radości znaczy zobaczyć i przeżyć najstraszliwszy dramat XX wieku w zupełnej osobności, którą wymusza czytanie. Nie ma w tych wierszach gotowej i uformowanej idei, która stałaby za obrazem, doznaniem, która stałaby za literą. Mogę zostać posądzony o naiwność, ale uważam, że wiersze z tomu Radości ostrzegają, ale nie tylko. Jest w nich zapisana stała ewentualność uobecnienia ludzkiej tragedii, a mówiąc inaczej – to zapisy dramatu nieustannie dziejącego się.

Poezja Kwiatkowskiego nie jest przypadkowa. Każdy kolejny tekst uzupełnia poprzednie i jest uzupełniany przez następne. Pesymizm, który na nas przelewa, jest pesymizmem dobrym, skłaniającym do refleksji i wyciągania wniosków, do uczenia się na cudzych błędach. I choć po lekturze Radości można poczuć się przytłoczonym, i tak do tych wierszy będzie się wracać.

Masochistyczna ciekawość kieruje myśli w stronę nowych, niepublikowanych wierszy. Bo czy po takiej dawce grozy (bynajmniej nie w tanim, komicznym wydaniu!) może być coś intensywniejszego? Czas pokaże. Na ten moment czytelnik Radości pozostawiony jest samemu sobie z całym tym bólem i piętnem śmierci. Poddając się lekturze dobrowolnie został on wszak częścią świata, z którego nie sposób uwolnić się bez szwanku.