utwory / zapowiedzi książek

Spotkania z niedoścignionym Ja (fragment)

Lajos Grendel

Fragment zapowiadający książkę Lajosa Grendela Dzwony Einsteina, która ukaże się w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Moja droga przez mękę rozpoczęła się w przededniu rewolucji. Narada naszego podziemnego ugrupowania, które składało się głównie ze studentów – mnie trzydziestodziewięcioletniego brano tam za starca – i zajmowało się powielaniem oraz kolportażem wydawnictw samizdatowych, właśnie dobiegła końca. Pierwszy wyszedł Wiktor, a potem para narzeczonych: Robi i Monika. Mieszkanie Dory przypominało pole bitwy. Wieczorem otworzyliśmy szampana i świętowaliśmy prolog rewolucji. Już nikt się nie bał, wszyscy w euforycznym oczekiwaniu tylko odliczali minuty. Nie byłem zmęczony, raczej po prostu ogarnęło mnie lenistwo, więc położyłem się na łóżku. Mężczyźni w moim wieku lubią barłożyć przed telewizorem lub z gazetą, ponieważ wiedzą, że najważniejsze rzeczy i tak poczekają.

Zamknąłem oczy i zaraz zjawiła się przede mną miła wizja. Zobaczyłem wiosenną łąkę, na łące bzyczały pszczółki, skądś sączyła się sonata Księżycowa, a z nieba świeciło olśniewające słońce. Sielankowy krajobraz przecinał łysy wędrowiec z olbrzymią trąbą w ręce. Tę idyllę rozerwał na strzępy dzwonek telefonu. W słuchawce odezwał się jakiś nieprzyjemny mężczyzna.
– Turkawka? – zapytał przez nos i nie czekając na moją reakcję, przedstawił się: – Tu Perliczka. Zgłoście się do towarzysza Łopuchy. Jeszcze tej nocy.
– Z matki sobie tak żartuj – powiedziałem i przerwałem połączenie.

Tymczasem Dora zdążyła się rozebrać. Dawniej, kiedy między nami wciąż iskrzyła świeża miłość, często nalegała, abyśmy się pobrali, ale już raz byłem żonaty, dlatego odmawiałem. Później sama uznała, że lepiej, jeśli będziemy żyć na kocią łapę, bo w takim układzie można bezpieczniej konspirować. Widok jej nagości łaskotliwie mnie zelektryzował. Kiedyś regularnie zażywaliśmy wspólnych kąpieli, siedzieliśmy w wąskiej wannie, namiętnie patrzyli sobie w oczy i wzajemnie się namydlali. Z czasem jednak stwierdziliśmy, że wygodniej będzie kąpać się osobno. Na końcu zaś doszło do tego, że kładliśmy się do łóżka nie po to, by się kochać, ale po to, by spać.

Podczas gdy Dora bawiła w łazience, ja miałem nowe widzenie. Tym razem przede mną stała koza z długą bródką i lśniącymi rogami. Beztrosko pasła się na zboczu rowu, w którym bezładnie leżały zardzewiałe druty i dziurawe miski. Nieopodal uwijała się brygada pracy socjalistycznej. Budowali wieżowiec. Ni stąd, ni zowąd pojawił się tam również żuraw. Dźwigowy zaklął, bo koza stanęła mu na drodze i – nieczuła na wszelkie prośby – uparcie tkwiła w miejscu. Ostatecznie porządek zaprowadził kierownik brygady, w końcu był nim nie od parady. Przywiązawszy do kozy hak żurawia, podniósł ją na ósme piętro budowanego domu i postawił na balkonie. W powietrzu rozpaczliwie beczała i wierzgała nogami. – Mee – zabeczała wreszcie, choć nie wiem: po słowacku czy po węgiersku. – Powinniśmy ją upiec – zaproponował brygadzista. Już prawie spałem, lecz w półsen znowu wdarł się ów paskudny nosowy głos. Tym razem mi groził:
– Słuchajcie, Turkawka! My nie żartujemy. Jeżeli nie posłuchacie rozkazu albo nas zdradzicie, wykończymy was, przysięgam!
– Jeśli pan zaraz nie przestanie, zawiadomię policję – odpowiedziałem.
– Droga wolna – drwił. – Wybiła twoja godzina, łajdaku! Zdechniesz jak pies!

Potem ja zająłem łazienkę, a Dora weszła do łóżka. Nosiła nocną koszulę, co przyjąłem z ukontentowaniem. W funkcjonującym miedzy nami systemie znaków oznaczało to bowiem, że ona też chce spać. Gdyby było inaczej, nie włożyłaby jej.

Napełniłem wannę wodą, a kiedy się zanurzyłem, zmęczenie psychiczne stopniowo przeszło w fizyczną odrętwiałość. Leżałem nieruchomo, pełen obaw o własne zdrowie. W ostatnich dniach i tygodniach za dużo pracowałem, za dużo paliłem i za dużo piłem. W moim wieku powinienem bardziej na siebie uważać. Z drugiej strony zaś rozpierały mnie szczęście i ekscytacja. Czułem, że reżim, ta zakłamana, skorumpowana i bezdennie zidiociała groza, którą kolejny raz zasiał u nas rosyjski okupant, wydaje już ostatnie tchnienie. Trzeszczała i pękała we wszystkich szwach, widzieli to nawet jej zwolennicy. Czekając na dzień pospolitego ruszenia, jednocześnie drżałem z niepokoju. Obawiałem się krwawej łaźni, wyzwolenia lawiny afektów, która zmiecie nie tylko winnych, lecz także stada potulnych baranków.

Te beczące stworzenia właśnie stanęły mi przed oczami. Swoją sielankowością scena przypominała to, co widziałem wcześniej, z tym że teraz na łące pasły się barany i owce, a z nieba dawał koncert kwartet smyczkowy złożony z dwóch aniołów i dwóch świętych. Grali Vivaldiego. Ja pasłem się razem z owcami, byłem jedną z nich. Nad naszym wełnistym spokojem czuwali opiekuńczy pasterz i jeden owczarek puli. W tak doborowym towarzystwie bezpiecznie poczułby się największy tchórz, a jeśli do tego miałby dobre mniemanie o sobie, gotów byłby pomyśleć, że i wilk nie dałby mu rady. W tym wszystkim coś mi jednak nie pasowało. Pastuszek, na oko kulturalny rosły młodzieniec, zamiast delektować się muzyką Vivaldiego, studiował Państwo a rewolucję Lenina. U góry dwóch świętych i dwóch aniołów tak zatraciło się w muzyce, że nawet nie zauważyli osobliwej sprzeczności między tym, co młody baca powinien był robić, a tym, co robił. Tymczasem ja, najbystrzejsza owca w stadzie, zauważyłem to natychmiast. Czyżby chodziło o jakiś chytry podstęp? Czyżbyśmy mieli przed sobą wilka w ludzkiej skórze? Wstrząsnął mną dreszcz, a każdy włosek mojej wełny wypełniła elektryczność. Jeśli rzeczywiście tak jest, niezwłocznie muszę zwrócić się o pomoc do niebiańskich muzyków. Przerażony zabeczałem jak róg alpejski – jakoś wyleciało mi z głowy, że ci u góry nie rozumieją mojego języka i mówią tylko po ludzku – za co jeden ze świętych upomniał mnie, żebym był cicho, gdyż zakłócam spokój okolicy.

Znów zaterkotał telefon. „No do cholery”, pomyślałem. Mam wychodzić z gorącej kąpieli? Jeszcze nie oszalałem. Niech Dora negocjuje z tym wariatem. Widzenie jednak znikło i z owcy zmieniłem się na powrót w człowieka, czego przecież nie mogłem uznać za powód do dumy. Namydliłem ciało, wyciągnąłem zatyczkę z wanny i spłukałem się wodą. Zmęczenie fizyczne trochę ustąpiło, wiedziałem, że czeka mnie dobry, głęboki sen. Wyszedłszy do przedpokoju, natknąłem się na spojrzenie Dory. Moja ukochana nie była już w pidżamie, ona miała na sobie palto.
– Czołem, Turkawka – powiedziała. I tyle.
Słupek rtęci w moim ciele natychmiast opadł poniżej zera.
– Szukał cię Perliczka – dodała. – Pozdrawia cię towarzysz Łopucha. Ty zdrajco!
Powinienem wyciąć jej policzek, ale w takich sytuacjach człowiek nigdy nie wie, co począć. Pewne jest, że swoim zachowaniem daje świadectwo charakteru. Ja okazałem się gapiowaty i naiwny.
– Dajesz się nabrać na dowcipy jakiegoś kretyńskiego anonima?! – krzyknąłem.
Moja przebojowość jednak nie zrobiła na Dorze żadnego wrażenia, a wręcz jeszcze bardziej ją rozsierdziła.
– Anonima? – zapytała złowieszczo – Wyjaśnij mi więc, skąd znał twoje imię?

To mnie dobiło. Zanim się pozbierałem, Dora zjechała już windą na parter. Wówczas do akcji postanowiło wkroczyć moje niedoścignione Ja. Zagrzmiało: „No, leć za nią, przytargaj ją z powrotem do mieszkania, zwal na podłogę, przywiąż do łóżka i dopiero wtedy pomyśl! Musisz odkryć, kto stoi za tym świństwem. Jeśli się tego nie dowiesz, przepadłeś!”.
„Masz oczywiście rację”, przyznałem. Moje niedoścignione Ja zawsze ma rację, lecz tym razem też go nie posłuchałem. Gdybym to zrobił, przestałoby istnieć, sam stałbym się niedoścignionym Ja i moje życie na pewno potoczyłoby się inaczej. […]

O AUTORZE

Lajos Grendel

Węgierski pisarz, eseista. Urodził się w 1948 roku w Levicach (węg. Léva) na Słowacji. W latach 1973–1992 pracował w wydawnictwie Madách, ponadto pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Pisarzy Słowackich oraz oficyny Kalligram (1993–1996). Autor licznych powieści, opowiadań, esejów a także prac naukowych i historii literatury węgierskiej A modern magyar irodalom története (2010). Laureat Nagrody Stowarzyszenia Pisarzy Słowackich oraz wielu innych nagród, między innymi: im. Imre Madácha, Attili Józsefa, Tibora Déryego oraz Lajosa Kossutha.

powiązania

Od anegdoty do mitu

wywiady / O PISANIU Lajos Grendel

Rozmowa Tibora Eleka z Lajosem Grendelem, towarzysząca premierze książki Poświęcenie hetmana w tłumaczeniu Miłosza Waligórskiego, wydanej nakładem Biura Literackiego 11 sierpnia 2014 roku, a w wersji elektronicznej 27 listopada 2017 roku.

WIĘCEJ

Powieść w odcinkach: Dzwony Einsteina

dzwieki / AUDYCJE Lajos Grendel

Fragmenty powieści Dzwony Einsteina, zarejestrowane podczas audycji w Radiu Wrocław Kultura. Czyta Bartosz Woźny.

WIĘCEJ

Pokrętna rewolucja

recenzje / KOMENTARZE Lajos Grendel

Autorski komentarz Lajosa Grendela towarzyszący premierze książki Dzwony Einsteina, wydanej w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Koniec błogiej nieświadomości [fragment]

utwory / zapowiedzi książek Lajos Grendel

Fragment zapowiadający książkę Lajosa Grendela Dzwony Einsteina, która ukaże się w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Tajemnice szwalni (fragment)

utwory / zapowiedzi książek Lajos Grendel

Fragment zapowiadający książkę Lajosa Grendela Dzwony Einsteina, która ukaże się w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Przestrzenie (nie)rzeczywiste Lajosa Grendela

recenzje / ESEJE Emilia Gałczyńska

Recenzja Emilii Gałczyńskiej z książki Dzwony Einsteina Lajosa Grendela w przekładzie Miłosza Waligórskiego, wydanej w Biurze Literackim w wersji papierowej 18 kwietnia 2016 roku, a w wersji elektronicznej 5 czerwca 2017 roku.

WIĘCEJ

Absurdystan, pięć minut później

recenzje / ESEJE Anna Balcerowska

Recenzja Anny Balcerowicz z książki Dzwony Einsteina Lajosa Grendela w przekładzie Miłosza Waligórskiego, wydanej w Biurze Literackim w wersji papierowej 18 kwietnia 2016 roku, a w wersji elektronicznej 5 czerwca 2017 roku.

WIĘCEJ

Powieść w odcinkach: Dzwony Einsteina

dzwieki / AUDYCJE Lajos Grendel

Fragmenty powieści Dzwony Einsteina, zarejestrowane podczas audycji w Radiu Wrocław Kultura. Czyta Bartosz Woźny.

WIĘCEJ

W boazeryjnym entourage’u

wywiady / O KSIĄŻCE Joanna Roś Miłosz Waligórski

Rozmowa Joanny Roś z Miłoszem Waligórskim, tłumaczem książki Dzwony Einsteina Lajosa Grendela, wydanej w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Czechosłowacki spleen

recenzje / ESEJE Joanna Roś

Recenzja Joanny Roś towarzysząca premierze książki Lajosa Grendela Dzwony Einsteina, wydanej w tłumaczeniu Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Jak ciężko być sobą jeżeli nie chcesz być idiotą

recenzje / ESEJE Radosław Wiśniewski

Recenzja Radosława Wiśniewskiego towarzysząca premierze książki Lajosa Grendela Dzwony Einsteina, wydanej w tłumaczeniu Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Pokrętna rewolucja

recenzje / KOMENTARZE Lajos Grendel

Autorski komentarz Lajosa Grendela towarzyszący premierze książki Dzwony Einsteina, wydanej w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Koniec błogiej nieświadomości [fragment]

utwory / zapowiedzi książek Lajos Grendel

Fragment zapowiadający książkę Lajosa Grendela Dzwony Einsteina, która ukaże się w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Tajemnice szwalni (fragment)

utwory / zapowiedzi książek Lajos Grendel

Fragment zapowiadający książkę Lajosa Grendela Dzwony Einsteina, która ukaże się w przekładzie Miłosza Waligórskiego w Biurze Literackim 18 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Bezcłowy ruch między rzeczywistością a fikcją

recenzje / ESEJE Teresa Worowska

Recenzja Teresy Worowskiej książki Poświęcenie hetmana w tłumaczeniu Miłosza Waligórskiego, wydanej nakładem Biura Literackiego 11 sierpnia 2014 roku, a w wersji elektronicznej 27 listopada 2017 roku.

WIĘCEJ

Walizki z tysiącami świstków

recenzje / KOMENTARZE Miłosz Waligórski

Komentarz Miłosza Waligórskiego, autora przekładu książki Poświęcenie hetmana Lajosa Grendela, wydanej nakładem Biura Literackiego 11 sierpnia 2014 roku, a w wersji elektronicznej 27 listopada 2017 roku.

WIĘCEJ

Labirynty ze złudnych iluzji

recenzje / ESEJE Tymoteusz Milas

Recenzja Tymoteusza Milasa z książki Poświęcenie hetmana Jalosa Grendela.

WIĘCEJ

Poświęcenie hetmana

recenzje / ESEJE Adam Kraszewski

Recenzja Adama Kraszewskiego z książki Poświęcenie hetmana Lajosa Grendela, która ukazała się w 2014 roku na stronie natemat.pl.

WIĘCEJ

Poświęcenie hetmana, Lajos Grendel

recenzje / ESEJE Joanna Roś

Recenzja Joanny Roś z książki Poświęcenie Hetmana Lajosa Grendela, która ukazała się w 2014 roku w portalu Strona Tytułowa.

WIĘCEJ

Lajos Grendel Poświęcenie Hetmana

recenzje / ESEJE Roksana Obuchowska

Recenzja Roksany Obuchowskiej z książki Poświęcenie hetmana Lajosa Grendela, która ukazała się 21 stycznia 2015 roku na stronie internetowej DOKiS: Dolnośląska Kultura i Sztuka.

WIĘCEJ

Lajos Grendel Poświęcenie hetmana

recenzje / ESEJE Magdalena Wołowicz

Recenzja Magdaleny Wołowicz z książki Poświęcenie hetmana Lajosa Grendela, która ukazała się 8 grudnia 2014 roku na blogu “Kącik z ksiażkami”.

WIĘCEJ

Wyjście ze snu

recenzje / IMPRESJE Piotr Andrzejewski

Esej Piotra Andrzejewskiego towarzyszący premierze książki Poświęcenie hetmana Lajosa Grendela, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 11 sierpnia 2014 roku.

WIĘCEJ