Kołowanie

 Spra­wy mają się tak, że z nową poezją je­stem jakieś dzie­sięć lat w ple­cy. Odkąd wy­daję „Lam­pę” jako mie­sięcz­nik, sta­ram się dele­go­wać zada­nie kry­tycz­ne­go trzyma­nia ręki na jej pul­sie swym współpracowni­kom (kolej­no Paweł Goło­bur­da, Krzysz­tof Fio­łek i Paweł Kozioł), sam co naj­wy­żej wy­bieram wier­sze z nad­sy­ła­nych pro­po­zy­cji, jeśli robią na mnie wra­że­nie. Jeśli jed­nak przy­szła mi ocho­ta zapo­zna­nia się z książ­ką wyda­ną przez głów­ne­go zawia­dow­cę ruchu w tema­cie poetyc­kich debiu­tów czy­li Biu­ro Lite­rac­kie, łaska­wie wpusz­cza­ją­ce nowych auto­rów na kon­tro­lo­wa­ną przez sie­bie li­nię magi­stral­ną, moja nie­kom­pe­ten­cja może być jed­nak zale­tą. Nie będę umiał bowiem wykryć kto zna­lazł się pod czy­im wpły­wem, dzie­ląc się wra­że­nia­mi z lek­tu­ry. Poza tym, że naj­wy­raź­niej ani Suska, ani Różyc­ki, ani Tka­czy­szyn-Dyc­ki nie są ido­la­mi tego­rocz­nych auto­rów dorocz­ne­go alma­na­chu debiu­tów – brak śla­du tak regu­lar­ne­go ryt­mu jak rymu. Cze­go zatem laik dowie się o naj­now­szych tren­dach w nowej poezji?

Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2012 zawie­ra osiem zesta­wów (arku­szy) poetyc­kich twór­ców w wie­ku 21–32 lata (w tym jed­na kobie­ta), wybra­nych przez czwo­ro selek­cjo­ne­rów w wie­ku 34–53 lata (w tym dwie kobie­ty), rów­nież aktyw­nie upra­wia­ją­cych poezję. Pod­ży­ro­wa­li oni swo­imi au­torytetami ten alma­nach, gwa­ran­tu­jąc pod­sta­wo­wą lite­rac­ką jakość. I rze­czy­wi­ście, trud­no się do cze­goś przy­cze­pić – gra­fo­mań­ska wyda­ła mi się tyl­ko fra­za Pociąg kołu­je, bar­dzo inter­ci­ty (z wier­sza Dwa­dzie­ścia jeden i pół Szy­mo­na Słom­czyń­skie­go) zaś moją nie­chęć wobec słów Ptac­two kołu­je wokół głod­nych pina­kli, pina­kli uma­za­nych ochrą (Piotr Nita, pro­za poetyc­ka Dom/Rtęć/Skrzydła – autor ten wyja­wia w bio­gramie, że pro­wa­dzi warsz­ta­to­wą edu­ka­cję z zakre­su cre­ati­ve wri­ting, może jed­nak wziął­by się za to dopie­ro po książ­ko­wym debiu­cie?) wy­tłumaczyć mogę zarów­no wro­go­ścią wobec koło­wa­nia jak ograniczo­nym zaufa­niem do mowy wznio­słej. Tej ostat­niej jest jed­nak w ogól­nym roz­li­cze­niu mniej wię­cej tyle co wul­ga­ry­zmów, więc trud­no mó­wić o jakiejś ten­den­cji. W zawar­tych w alma­na­chu utwo­rach pojawia­ją się moty­wy zarów­no odno­szą­ce się do kul­tu­ry wyso­kiej (te w mniej­szości) jak kom­pu­te­ro­we i popkul­tu­ro­we. Wra­że­nie wywar­ło na mnie wple­ce­nie cyta­tów z pio­sen­ki The Cure w histo­rię o roz­je­cha­nym przez samo­chód kocie w 2# (the love cats) Dawi­da J. Kuja­wy, moty­wy auto­mo­bi­lo­wej mikro­so­cjo­lo­gii poja­wia­ją się też w Wyso­kich obro­tach Słom­czyń­skie­go poży­wia­ją­cych się przy­droż­ną pro­sty­tu­cją. Odno­to­wać trze­ba też obja­wy nie­zdro­we­go nie­co zain­te­re­so­wa­nia życiem literac­kim, gdy twór­cy ter­mi­ny z nim zwią­za­ne prze­kła­da­ją na życie real­ne – idzie mi o intym­ny debiut w Wyda­je się, wyda­łam się Oli­wii Bet­cher czy 5# Kuja­wy, piszą­ce­go mamy roz­pier­dol jak w wier­szach przed redak­cją (naj­wy­raź­niej funk­cjo­na­riu­sze Biu­ra nie­źle prze­czoł­ga­li swo­ich pod­opiecznych).

Czy coś poza tym zapa­mię­ta­łem z tej książ­ki? Tak, poczu­cie wyrazisto­ści dwóch poetów wobec szóst­ki nie­wy­ra­zi­stych. Moje typy pod tym wzglę­dem to Patryk Czar­kow­ski i Sewe­ryn Gór­czak. Nie jest to jedno­znaczne z tym, że podo­ba mi się to, co jest w ich wier­szach, raczej pro­wokują w swych posta­wach do star­cia.

Czar­kow­ski to nowy par­ty­zant praw­dy (że zacy­tu­ję tytuł książecz­ki Krzysz­to­fa Koeh­le­ra, dziś pro­fe­so­ra UKSW), w bar­dzo oszczęd­nych kawał­kach chęt­nie posłu­gu­je się try­bem roz­ka­zu­ją­cym: nie mów do mnie nicze­go / co mogło­by być prawdą/ mów praw­dę [naucz mnie mowy i spraw], i wyobraź sobie / że nie ma w tym żad­nej iro­nii, / jest tyl­ko proś­ba [wyobraź sobie], naucz mnie mowy i spraw / by na mnie w niej / nie było miej­sca [naucz mnie mowy i spraw]. Tu przy­po­mi­na mi się szmon­ces o posia­da­czach 100% racji.

Przez Gór­cza­ka – jedy­ne­go zresz­tą auto­ra tej książ­ki, któ­re­go nazwi­sko wcze­śniej zna­łem, a wier­sze nawet dru­ko­wa­łem w „Lam­pie” – przema­wia nato­miast wkurw. Wte­dy gdy w Dwóch stro­nach zło­tów­ki rozpoczy­nających się sło­wa­mi Zabij mi jakie­goś Żyda stwier­dza, że w tym kra­ju uczy się angiel­skie­go, abyś spier­da­lał stąd / jak naj­szyb­ciej (…). I wte­dy gdy drwi Oby­wa­tel wie prze­cież, że żyje w naj­lep­szej z moż­li­wych Polsk (Kon­sty­tu­cja), a ja mu chcę powie­dzieć, że jak dotych­czas w histo­rii to jest wła­śnie ta naj­lep­sza Pol­ska, choć pew­nie moż­li­wa była­by lep­sza. A poza tym, gdy pisze w Baj­ce o wil­kach i owcach noszą­cych m.in. swe­try z wil­czej sier­ści – i tym jako jedy­ny z tego­rocz­ne­go Poło­wu mnie roz­śmie­szył.

Na koniec bar­dzo prze­pra­szam Macie­jów Papier­skie­go i Kuli­sa, iż do­piero teraz wymie­niam te nazwi­ska, ale widać ich twór­czość zawar­ta rów­nież w Poło­wie jest do tego stop­nia auto­no­micz­na, że wystar­cza w zupeł­no­ści auto­rom a nie takie­mu czy­tel­ni­ko­wi jak ja, któ­ry czu­je się naj­wy­żej sko­ło­wa­ny. Odpo­wied­niej­sze towa­rzy­stwo dla Gór­cza­ka widzę raczej w posta­ci innych tego­rocz­nych debiu­tan­tów jak Rafał Krau­se (Pamięt­nik z powsta­nia, patrz tak­że „Lam­pa” 7/2013) czy Xawe­ry Stań­czyk (Skarb pira­tów). Ale ich autor­skie debiu­ty w posta­ci solo­wych ksią­żek nie uka­zu­ją się bynaj­mniej w Biu­rze Lite­rac­kim lecz dzię­ki od­działowi łódz­kie­mu SPP i Lam­pie i Iskrze Bożej (he, he), wresz­cie sam Gór­czak debiu­tu­je książ­ko­wo w war­szaw­skim Sta­ro­miej­skim Domu Kul­tu­ry. Oj, coś dziu­ra­we sie­ci mają wro­cław­scy ryba­cy.