Skóra rzeczywistości

“25 őre i metafizyka wszechświata…” – tak rozpoczyna się najnowszy tomik Krzysztofa Jaworskiego Dusze monet.

Autor (rocznik 1966), pracownik polonistyki Akademii Świętokrzyskiej, opublikował dotychczas m.in. zbiory Kameraden, Czas triumfu gołębi, Kapitał, powieść Batalion misiów, książki i artykuły krytyczne o twórczości Brunona Jasieńskiego. Szerszej publiczności jest znany jako narrator telewizyjnego cyklu o poezji polskiej awangardy 20-lecia międzywojennego. Jego “Nieodwracalne skutki rusyfikacji” (Czas triumfu gołębi) czy “Pamięci Krzysztofa Jaworskiego” (5 poematów) to jedne z ciekawszych propozycji polskiej liryki współczesnej. I po pięciu latach milczenia pojawia się na rynku trzydzieści króciusieńkich wierszy tworzących spójną, konsekwentną, przemyślaną całość.

Minimalizm Jaworskiego sprowokował niektórych krytyków do porównań z malarstwem Kazimierza Malewicza. Tam czarny kwadrat na białym tle, tutaj biała kartka i wiersz zatytułowany “Nienawiść”. Mielibyśmy więc suprematyzm w poezji. Skojarzenie czytelne i efektowne, lecz tylko w zakresie oszczędności formy. Suprematyzm zaś postulował maksymalne oddalenie od realnego życia, zaś liryka Jaworskiego jest, pomimo swej metafizyki, najbliższa jak to tylko można rzeczywistości. Ociera się o jej skórę. Czytając: “Martwi mnie, co się stanie o 11:08” (“Zaniepokojenie [11:07]”) czy “Rozsypałaś pieprz! We wtorek!” (“Zły znak”) mamy ochotę za poetą powtórzyć, że “Skóra, to nasze trzecie płuco”.
(“Radiowa rewelacja”).

I przywołać Białoszewskiego. Dusze monet nieodmiennie mi się z nim kojarzą. Nie tylko kondensacją formy, ale dostrzeganiem poezji w najbanalniejszym wydarzeniu – “Dokąd wędrują dusze monet?/ Gdzie się podziewa ciało astralne/ tych 25 őre, które zgubiłem/ na lotnisku Kastrup”, żartem podszytym melancholią: “Od lat ten sam stary screensaver” (“Apatia”), wyczuleniem na mowę potoczną (“Rozmowa z matką”), trawestacją codziennej frazeologii (“Ostatnie przykazanie miłości”). I jeszcze literackim dowcipem z Kochanowskiego (“Urocze córki państwa Goebbelsów”), aby zakończyć ontologiczną refleksją: “Najdoskonalszą substancją jest woda./ Tylko ona mnie interesuje./ Myślę, że Bóg chciał stworzyć wodę./ Reszta, to kwestia zabrudzenia”. (“Woda”).

Dusze monet to tomik po przeczytaniu, którego gdybym był poetą i wiersze pisał z zazdrości zzieleniałbym.