Wierszodymkowe ilustracje

Nie uwie­rzysz, księżyc/ sam zaj­rzał mi w okno;/ był z pla­ste­li­ny i miał czer­wo­ne wło­sy. Zacy­to­wa­łem frag­ment wier­sza Julii Fie­dor­czuk „Cze­ka­jąc na tele­fon”. Zilu­stro­wa­ny przez Gre­tę Samu­el, jest moim zda­niem naj­lep­szą pra­cą w anto­lo­gii Komiks wier­szem w try­bie żeń­skim.

Nie­ca­ły rok po publi­ka­cji „Powro­tu Bar­ba­rzyń­ców i nie” (recen­zja w „Pro­jek­to­rze” 3/2013), anto­lo­gii poetyc­kiej prze­ło­żo­nej na komiks w „try­bie męskim” (auto­ra­mi liry­ków byli wyłącz­nie męż­czyź­ni, m.in, Świe­tlic­ki, Baran, Jawor­ski, Sen­dec­ki, Foks) Biu­ro Lite­rac­kie ogła­sza kolej­ny kon­kurs. Tym razem w książ­ce zna­la­zło się dwa­na­ście utwo­rów, nale­żą­cych wyłącz­nie do kobiet: Justy­ny Bar­giel­skiej, Julii Fie­dor­czuk, Zuzan­ny Gin­czan­ki, Kami­li Paw­luś, Kor­ne­lii Pie­li, Anny Pod­cza­szy, Mar­ty Pod­gór­nik i Agniesz­ki Wol­ny-Ham­ka­ło. Wśród auto­rów komik­sów też próż­no szu­kać męż­czyzn. Nawet Karol Król to w rze­czy­wi­sto­ści Karo­li­na Zalew­ska. Obok dwóch, już wymie­nio­nych, ilu­stra­to­rek w Komik­sie w try­bie żeń­skim zna­la­zły się obraz­ko­we histo­rie Liwii Dzier­ża­wy, Mar­ty Kubi­czek, Agniesz­ki Świę­tek, Judy­ty Mier­czak (naj­wy­żej oce­nio­nej w ple­bi­scy­cie publicz­no­ści), Kata­rzy­ny Balic­kiej, Anny Krztoń, Joan­ny Łań­cuc­kiej, Okta­wii Ogniew, Moni­ki Nowak.

Jaki jest ten tom? Nie­rów­ny. Czy słab­szy od „Powro­tu…”? Nie­ste­ty tak. Nie piszę tu o jako­ści utwo­rów poetyc­kich, ale ich zde­rze­niu z ele­men­tem gra­ficz­nym, z któ­rym stwo­rzyć powin­ny komiks. Nie zawsze jest to jed­nak… komiks. Cza­sem tyl­ko ilu­stra­cja obok tek­stu. Przy oka­zji paru prac, autor­kom jak­by zabra­kło odwa­gi. Popa­trz­my na Karo­li­nę Zalew­ską – do „Pól baweł­ny” Justy­ny Bar­giel­skiej wybie­ra styl, nazwij­my go „makat­ko­wy”. Nie­ste­ty nie jest w tym kon­se­kwent­na. Niby jest ostro, ale tak jakoś cukier­ko­wo i faj­nie, a powin­no być odje­cha­nie. To jeden z kil­ku przy­kła­dów.

Na dru­gim bie­gu­nie są pra­ce bar­dzo dobre. Wspo­mnia­na już Gre­ta Samu­el. Kon­se­kwent­na, w sty­li­sty­ce nawią­zu­ją­ca do opa­ko­wań po zapał­kach z lat 50., i 60., sta­rych ety­kiet, znacz­ków pocz­to­wych. Roz­wią­za­nia nie dzi­wią, gdy prze­czy­ta­my w bio­gra­mie, że autor­ka zbie­ra daw­ne rekla­my. Komiks Mag­da­le­ny Choj­now­skiej (do wier­sza Kor­ne­lii Pie­li „Mała i dino­zau­ry”) to naśla­dow­nic­two rysun­ków małe­go dziec­ka, kośla­we napi­sy, bie­dy, prze­kre­śle­nia. Pozor­ne nie­dbal­stwo, ale bar­dzo trud­ne w reali­za­cji. Jak w „Gapi­szo­nie”. Cie­ka­we są rów­nież jako ilu­stra­cje (ale już nie do koń­ca jako spój­ny komiks) pra­ce Agniesz­ki Świę­tek. Po pro­stu potwier­dza się sta­ra praw­da – w dzie­ciń­stwie chłop­cy są bar­dziej komik­so­wi, a dziew­czyn­ki bar­dziej ilu­stra­cyj­ne. I to jest wspa­nia­łe.

Poza tymi dywa­ga­cja­mi o spój­no­ści tek­stu i gra­fi­ki, pozo­sta­je jeden, bez­dy­sku­syj­ny fakt: wydaw­ca wybie­ra­jąc jako narzę­dzie pro­mo­cji poezji wła­śnie komiks, ma siłę raże­nia kil­ku­dzie­się­ciu kry­ty­ków i kil­ku­set nauczy­cie­li.