Charles BERNSTEIN: Świat w ogniu: wiersze i przemowy
Na cztery dni prze 25. edycją festiwalu Stacja Literatura Biuro Literackie wydało tom Świat w ogniu: wiersze i przemowy Charlesa Bernsteina w przekładzie Kacpra Bartczaka – głównego gościa jubileuszowej edycji najstarszego festiwalu literackiego we Polsce.
Na cztery dni prze 25. edycją festiwalu Stacja Literatura Biuro Literackie wydało tom Świat w ogniu: wiersze i przemowy Charlesa Bernsteina w przekładzie Kacpra Bartczaka – głównego gościa jubileuszowej edycji najstarszego festiwalu literackiego we Polsce. Twórczość poety, innowacyjna językowo, niejednoznaczna, przekorna wobec teorii oraz koncepcji tak literackich, jak i filozoficznych czy (post)religijnych, z których się wywodzi, wyróżniona wieloma nagrodami, zapewniła mu miejsce w panteonie najważniejszych amerykańskich pisarzy i uczyniła go twórcą kanonicznym dla współczesnej kultury. „Poetyckie działanie jest równie fundamentalne dla naszej demokracji, jak karta praw – jest czymś, co można świętować z entuzjazmem i przyjemnością” – stwierdza Bernstein, jednoznacznie wskazując uniwersalną, a zarazem alternatywną dla standardów rynkowych wartość poezji (która jest tu rozumiana szerzej niż jedynie w kategoriach literackich) – wartość humanistyczną.
Pierwszy w Polsce wybór wierszy amerykańskiego poety, w którego praktyce – zarówno literackiej, jak i naukowej – teoretyk przechodzi w performera, a poetyka wychodzi z obszaru zasady i wkracza na nieobliczalny obszar poetyckiego zdarzenia. Motywem przewodnim nowiny poetyckiej, jaką głosi Bernstein, jest docieranie do oporowości tkwiącej w samym medium języka. To też nowy projekt poetyckiej polityczności, swoistej „autonomii zaangażowanej”: wiersz jest zawsze spleciony ze swoim kontekstem sytuacyjnym, społecznym, językowo-koncepcyjnym, ale jednocześnie pozostaje zdarzeniem osobnym. Tekst poetycki – rozumiany jako nośnik, urządzenie, ustrojstwo do podglądu innych form – zbiera, kondensuje i prezentuje wszystkie pasma zdarzenia dla czytelników, którzy w ten sposób biorą w nim czynny, twórczy współudział. Ten wywrotowy potencjał poezji Bernsteina czyni go ważnym kontynuatorem emancypacyjnej, ponadnarodowej tradycji historycznej awangardy.
W biBLiotece ukazała się rozmowa Kacpra Bartczaka z autorem. Mowa jest w niej m.in. o poezji, jej znaczeniu politycznym oraz o polityce kulturowej. „Przez całe moje życie twórcze działałem w warunkach konfliktu z niezwykle silnie okopaną grupą poetów i krytyków, którzy są głęboko przekonani, że takie rzeczy jak warstwa intelektualna, czy filozofia, a być może nawet w ogóle zbyt rozległe poczynania lekturowe – zamiast takich rzeczy jak polowanie, czy łowienie ryb na otwartym morzu, czy wędrówki w górach, czy też przygody seksualne bądź nieudane związki – są wrogiem wypowiedzi poetyckiej”. W innym miejscu Bernstein dodaje: „W dzisiejszym klimacie kulturowym, poezja nadal rozumiana jest jako sfera produkcji i konsumpcji ładnie opakowanych przeżyć osobistych. Chciałbym stworzyć kontrast między warsztatowym kunsztem jako produktem, a retoryką jako procesem”.
Sama poezja Bernsteina jest owocem niestrudzonych poszukiwań nowatorskich rozwiązań estetyczno-formalnych. Wiersz staje się dla niego przestrzenią żywego dialogu między tendencjami lirycznymi i antylirycznymi w tradycjach poetyckich, których współcześnie jesteśmy spadkobiercami. Tym samym autor kształtuje i kwestionuje, definiuje i dekonstruuje tradycyjne koncepcje oraz założenia w celu ujawnienia najszerszych i najgłębszych możliwości poezji. Jako czołowy przedstawiciel innowacyjnego zwrotu językowego w poezji amerykańskiej ostatnich dekad Bernstein wyznaczał nowe trendy i określał kierunki rozwoju współczesnej literatury. Jego wyjątkowa pozycja została ugruntowana przyznaniem mu w 2019 roku Nagrody Bollingena – prestiżowego wyróżnienia poetyckiego wręczanego w Stanach Zjednoczonych co dwa lata za całokształt twórczości. W XX wieku nagrodę otrzymały takie ikony, jak: John Ashbery, E.E. Cummings, Ezra Pound, Wallace Stevens.
Charles Bernstein obchodzi w tym roku siedemdziesiąte urodziny. Jest poetą, krytykiem, nauczycielem i propagatorem poezji. Studiował filozofię na Harvardzie. To jedna z najważniejszych postaci ruchu poetyckiego LANGUAGE, który rozwinął się w latach 70. ubiegłego wieku i wywarł ogromny wpływ na scenę poetycką w Stanach Zjednoczonych. Bernstein był współzałożycielem i redaktorem pisma „LANGUAGE”, które przyczyniło się do popularyzacji założeń estetycznych poetów tej grupy. Jest autorem licznych książek eseistycznych poświęconych poetyce i tomów poezji. Pracując na University of Buffalo, stworzył i prowadził wpływowy program edukacyjny związany z poezją. Działalność propagatorską realizował również na University of Pennsylvania, gdzie założył elektroniczne archiwum materiałów audio związanych z twórczością poetycką.
Kacper Bartczak to poeta, krytyk, tłumacz poezji, amerykanista. Wydał kilka tomów poetyckich, m.in. Wiersze organiczne (2015), za które był nominowany do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius oraz Nagrody Literackiej Nike, a także Pokarm suweren (2017). W 2019 roku ukazał się kolejny zbiór jego wierszy Naworadiowa. Autor monografii o Johnie Ashberym (2006) oraz zbioru esejów o poezji i teorii Świat nie scalony (2009), za który otrzymał Nagrodę „Literatury na Świecie”. Bartczak przekładał wiersze m.in. Johna Ashbery’ego, Rae Armantrout (tom Ciemna materia z 2018 roku został wydany na festiwal Stacja Literatura) i Petera Gizziego (tom Pieśni progowe był prezentowany na tegorocznym Festiwalu Miłosza). Był stypendystą Fundacji Fulbrighta (dwukrotnym) i Fundacji im. T. Kościuszki. Wykłada literaturę amerykańską na Uniwersytecie Łódzkim. Świat w ogniu: wiersze i przemowy Charlesa Bernsteina to jego piąta książka w Biurze Literackim.
Spotkanie z autorem zaplanowane zostało w najbliższą sobotę o godzinie 16:30. Autor będzie obecny na żywo ale poprzez łącze internetowe. Oprócz rozmowy przygotowano także czytanie poety oraz tłumacza. Wydarzenie poprowadzą Jerzy Jarniewicz oraz Joanna Roszak. Warto dodać, że Świat w ogniu Charlesa Bernsteina to już dwudziesta szósta amerykańska książka w wydającym swoje książki w Stroniu Śląskim Biurze Literackim.
