O wierszu „pytanie”

pytanie

tak
On pisał

kie­dy się zbli­ża­li
i jesz­cze chwi­lę potem. pisał
zie­mia ustę­po­wa­ła.

ale co pisał

i skąd znasz to pyta­nie

Kie­dy Wisła­wa Szym­bor­ska pisze, że świat nie zasłu­gu­je na koniec świa­ta, bo na obra­zie Ver­me­era dziew­czy­na tak (a nie ina­czej) prze­le­wa mle­ko – odczu­wam rodzaj… roz­cza­ro­wa­nia. Ja wiem, że rzecz idzie o pięk­no w świe­cie; że być może ono jest w sta­nie świat zba­wić; lub (co naj­mniej) uza­sad­nia jego trwa­nie… Ale te wnio­ski nie zaspo­ka­ja­ją mojej… cie­ka­wo­ści. Nie uspo­ka­ja­ją mnie. Bo są jak odbi­cie się od powierzch­ni tego obra­zu. (Co – żebym był dobrze zro­zu­mia­ny – aku­rat przy­wo­ła­ne­mu wier­szo­wi nicze­go nie ujmu­je; tak po pro­stu jest; poet­ka podej­mu­je w nim aku­rat te, nie inne, pro­ble­my). A moje waha­dło wychy­la się dale­ko w dru­gą stro­nę. Mnie „od zawsze” inte­re­so­wał w tym obra­zie po pro­stu realizm. Czym jest? Więc inte­re­so­wa­ła sama dziew­czy­na. A pre­cy­zyj­niej: co ona sobie myśli – o tym wszyst­kim? O tym mle­ku. Pogo­dzie. Mala­rzu, któ­re­mu pozo­wa­ła. I pyta­łem dalej. Aż do pyta­nia, któ­re sta­ło się dla mnie odpo­wie­dzią. Esen­cja reali­zmu tkwi w pyta­niu o to, co mle­czar­ka myśli o nędzy? Czy­li wkra­dło się w moje odczy­ta­nie jakieś prze­su­nię­cie, prze­sa­da?

I podob­nie jest z wier­szem „pyta­nie”. Naj­bar­dziej inte­re­su­je mnie w tej histo­rii to, co nie­do­okre­ślo­ne w rela­cji. Mia­no­wi­cie: co Chry­stus pisał na pia­sku? Czy mu prze­szko­dzi­li, czy może prze­ciw­nie – to jego tekst ich zwa­bił? A potem… Jesz­cze ten moment zdzi­wie­nia: cóż takie­go się sta­ło w histo­rii, że znam to pyta­nie? I dalej? Jego pyta­nie; czy pyta­nie o Nie­go? I czy jesz­cze o Nie­go?

A jeśli to nie Chry­stus jest w tym wier­szu? Jeśli dałem się oszu­kać? Bo wie­rzy­łem, a oka­za­ło się, że to tyl­ko ktoś sobie napi­sał tak; taką histo­ryj­kę? No to o kim jest mój wiersz? Albo co musiał mieć ten ktoś w gło­wie? Żeby tak zara­zić; i prze­ra­zić dwu­dzie­sto­kil­ku­lat­ka, dwa tysią­ce lat póź­niej?

Jakie pyta­nie?

Moment, w któ­rym za Szym­bor­ską, Ver­me­erem, Chry­stu­sem, Czar­kow­skim… nie stoi już nic, poza brzmie­niem gru­py gło­sek, jest jed­no­cze­śnie momen­tem naj­istot­niej­sze­go prze­kro­cze­nia – para­dok­sal­nie: wła­śnie powro­tu z lite­ra­tu­ry na grunt naj­bar­dziej rze­czy­wi­ste­go, oso­bi­ste­go doświad­cze­nia. To, co sztucz­ne, nie ma już żad­ne­go płasz­czy­ka; nie ma już żad­nej pod­po­ry. Jest samo; czy­ste; zna­czą­ce. Życie.