Réka MÁN-VÁRHEGYI: Magnetyczna góra
W Biurze Literackim ukazała się dzisiaj okrzyknięta „pierwszą węgierską powieścią #MeToo” i uhonorowana Nagrodą Literacką Unii Europejskiej Magnetyczna góra Réki Mán-Várhegyi. To przede wszystkim wnikliwa diagnoza społeczna Węgier dekadę po transformacji, obraz społeczeństwa podzielonego od stulecia na dwa skonfliktowane ugrupowania – konserwatystów związanych z klasą ludową i miejskich liberałów.
W Biurze Literackim ukazała się dzisiaj okrzyknięta „pierwszą węgierską powieścią #MeToo” i uhonorowana Nagrodą Literacką Unii Europejskiej „Magnetyczna góra” Réki Mán-Várhegyi. To przede wszystkim wnikliwa diagnoza społeczna Węgier dekadę po transformacji, obraz społeczeństwa podzielonego od stulecia na dwa skonfliktowane ugrupowania – konserwatystów związanych z klasą ludową i miejskich liberałów.
Ta wciągająca od pierwszej strony historia, świetnie przetłumaczona przez wyróżnioną Angelusem za „Pamięć” Pétera Nádasa Elżbietę Sobolewską, zostaje opowiedziana z perspektywy dwóch głównych bohaterek: pochodzącej z proletariackiego osiedla Békásmegyer studentki Réki oraz wywodzącej się z budapeszteńskiej inteligencji Enikő, która prowadzi na uniwersytecie zajęcia z krytyki feministycznej.
W swojej pełnej ironii powieści Réka Mán-Várhegyi stawia wiele pytań związanych z kobiecą tożsamością, ale także z odpowiedzialnością intelektualistów. To powieść psychologiczno-obyczajowa o byciu kobietą w świecie rządzonym przez mężczyzn, krytyka zmurszałego systemu akademickiego, a do tego narracja ciążąca od realizmu ku surrealizmowi – temu magnetyzmowi nie sposób się oprzeć!
W rozmowie z autorką, jaka została opublikowana w Magazynie Literackim biBLioteka autorka mówi m.in.: „Dziś dysponujemy już ogromną literaturą i ilością danych na poparcie twierdzenia, że dyskryminacja kobiet ze względu na płeć ma miejsce również w wysoko wykwalifikowanym, ‘intelektualnym’ świecie tak akademii, jak i literatury”. I w innym miejscu: „Dla niektórych postaci, pewne podstawy teoretyczne mogą, stanowić swego rodzaju narzędzia, za pomocą których potrafią one interpretować swój świat. Stanowić to może dla nich pierwszy krok w kierunku wolności”.
W swojej recenzji Juliusz Pielichowski dodaje: „Dużym atutem ‘Magnetycznej góry’ jest ukazanie odmiennych postaw, jakie poszczególne bohaterki przyjmują wobec opresyjnej, niekiedy wręcz otwarcie wrogiej rzeczywistości, by na różnych poziomach zamanifestować swoją podmiotowość. To kobiety okazują się tymi, które zdolne są przetrzymać najcięższe nawet razy wymierzane przez rzeczywistość i ostatecznie odnieść jakąś formę zwycięstwa, choćby nawet było ono połowiczne albo okupione gorzką świadomością”.
W posłowiu, jakie towarzyszy „Magnetycznej górze”, Elżbieta Sobolewska wspomina o jeszcze jednym atucie tej książki: „Krzysztof Varga opisywał współczesnych budapeszteńskich drobnomieszczan, brzydkich ludzi środka, którym poza świetną i smakowicie opisaną węgierską kuchnią nie za bardzo jest czego zazdrościć. Spotkał się za to na Węgrzech z krytyką i oburzeniem. Ale nie sięgnął do warstw społecznych z dwóch przeciwległych biegunów, czego udało się dokonać Réce Mán-Várhegyi”.
Urodzona w 1979 roku Réka Mán-Várhegyi spędziła dzieciństwo w Târgu Mureș w Rumunii. Po upadku reżimu komunistycznego w 1990 roku przeprowadziła się na Węgry, a od 1992 roku ma węgierskie obywatelstwo. Studiowała nauki społeczne, specjalizuje się w etnologii i badaniach nad mniejszościami, od wielu lat pracuje jednak jako redaktorka książek dla dzieci. Obecnie mieszka w Budapeszcie.
Jej pierwszy zbiór opowiadań „Boldogtalanság az Auróra-telepen” (2014, polski tytuł: „Nieszczęście na osiedlu Aurora”) został przez krytykę okrzyknięty niezwykle dojrzałym debiutem. Autorka ma też w dorobku dwie książki dla dzieci i jedną dla młodzieży. Jest laureatką Nagrody Literackiej JAKkendő (2013), Stypendium Literackiego Pétera Horvátha (2015) i Nagrody Literackiej Tibora Déryego (2018).
Elżbieta Sobolewska jest hungarystką, redaktorką, tłumaczką i popularyzatorką współczesnej prozy węgierskiej, głównie z nurtu postmodernizmu, oraz menadżerką projektów wydawniczych. Została uhonorowana Nagrodą im. Milána Füsta za całokształt pracy translatorskiej (2015). Jest autorką rozmów z najwybitniejszymi pisarzami węgierskimi (których książki także tłumaczyła), takimi jak Imre Kertész, László Krasznahorkai i Péter Nádas.
Książka ukazuje się w serii „Nowe prozatorskie głosy z Europy”. Rozwija ona realizowany od 2016 roku w ramach festiwalu Stacja Literatura projekt, w ramach którego polscy czytelnicy poznają najciekawszych nowych twórców europejskich rekomendowanych przez cenione festiwale, instytucje i wydawców ze Starego Kontynentu, z jakimi festiwal Biura Literackiego działa w ramach międzynarodowych sieci współpracy.
Réka Mán-Várhegyi wraz z premierową książką zagości na tegorocznej Stacji Literatura 25, która została zaplanowana między 10 a 13 września 2020 roku w Stroniu Śląskim i Siennej. Spotkanie z jej udziałem odbędzie się w trzecim dniu festiwalu o godzinie 12:00. Wydanie książki zostało wsparte przez Unię Europejską w ramach programu Kreatywna Europa, a także Muzeum Petőfiego z Budapesztu.
