Siemion CHANIN: ale nie to
Tom ale nie to Siemiona Chanina już w księgarniach. Eksperymenty łotewskiego twórcy otwierają wachlarz nowych możliwości pisania i tłumaczenia. Książka w przekładzie Bohdana Zadury pomoże nam poznać współtwórcę tekst-grupy „Orbita”, jednego z pierwszych poetów, którzy rozpoczęli performatywne poszukiwania cech wspólnych między różnymi formami wyrazu.
Siemion Chanin, współtwórca tekst-grupy „Orbita”, jest jednym z pierwszych poetów, którzy rozpoczęli performatywne poszukiwania cech wspólnych między różnymi formami wyrazu. Eksperymenty Chanina prowadzą do ostrożnego odkrywania rzeczywistości. Chociaż poeta dąży do zrozumienia – o czym świadczy jego dotychczasowy dorobek artystyczny – to sugeruje, że nie można go w pełni doświadczyć. Pisze więc wiersze ironiczne, zaskakujące, a następnie nostalgiczne, wzruszające. Nadaje znaczenie temu, co wydaje się nieistotne. Czytamy o mieszkaniu na wynajem – myślimy o tożsamości. Tekst opowiada o wspomnieniu – nam przychodzi na myśl zapominanie. Sięgamy po ale nie to – a znajdujemy poezję, jakiej nam brakuje.
Zdaniem Ostapa Sływyńskiego: „Tak jak Chanin mógłby, myślę, pisać ostatni poeta. Ostatni poeta tego świata. Tego świata medium, stenografista jego przedśmiertnych słów”. Teksty Chanina korespondują z czasem i przestrzenią. Autor nieustannie zwraca uwagę na potrzebę bezpośredniego kontaktu ze sztuką, szuka indywidualności. Taka jest też jego poezja – drży, gra konwencjami, wymyka się temu, co dotychczas poznane. Przekład Bohdana Zadury pozwala nam „poznać i zrozumieć” kolejnego fascynującego autora z Łotwy. „Tłumaczenie jest integralną częścią procesu literackiego, ponieważ każdy czytelnik tłumaczy wiersz na swój własny język, na swój własny idiolekt” – stwierdza Chanin podczas rozmowy z Igorem Biełowem.
W szkicu Kārlisa Vērdiņša towarzyszącym premierze czytamy: „Na stabilne obroty rzeczy i zmienne frazeologizmy nakłada się gra językowa, na językową grę nakładają się oczekiwane i nieoczekiwane rymy, na rymy nakładają się kulturowe aluzje i wzięte z otaczającej rzeczywistości fragmenty języka, które z kolei mogą przeobrazić się w nowe przetworzone frazeologizmy”. Notatki ze świata pokawałkowanego i rozszczepionego, wielowarstwowy stenogram jego schyłkowych słów. Stabilne obroty rzeczy są tu zakłócane strzaskaniem idiomów, nagłymi zmianami rytmów, zmąceniem skojarzeń i brzmień. Na jego wiersze pada mroczny cień Kafki i widać za nimi sylwetkę Orwella. Wszystkie teksty towarzyszące premierze są dostępne w naszym magazynie biBLioteka.
Siemion Chanin, a właściwie Alexander Zapol, to poeta, tłumacz i artysta, twórca poetyckich performansów i instalacji. Urodzony w 1970 roku w Rydze, działa literacko na rzecz rosyjsko-łotewskich społeczności dwujęzycznych. Współpracuje z założoną w 1999 roku tekst-grupą „Orbita”, która poprzez literaturę, sztuki wizualne, liczne publikacje i częste wizyty na rozmaitych festiwalach nagina granice między enklawami etnicznymi Łotwy i Rosji oraz Eurazji i Europy. Chanin pisze po rosyjsku, tłumaczy między innymi z języka angielskiego i łotewskiego, jego utwory ukazały się w językach: łotewskim, czeskim, ukraińskim, serbskim oraz włoskim. Jest twórcą kilku tomów poetyckich oraz autorem antologii Łotewska/rosyjska poezja. Wiersze po rosyjsku napisane przez łotewskich poetów.
Wraz z grupą „Orbita” w 2019 roku poeta trafił do grona finalistów The Purvītis Prize, najważniejszej i najbardziej prestiżowej nagrody przyznawanej artystom reprezentującym Łotwę, którzy poprzez swoją sztukę budują most łączący współczesność i rozwój epoki z klasycznymi wartościami. W tym samym roku Chanin wziął udział w wystawie „Phoetry/Poetography” brytyjskiego Museum of Futures we współpracy z Writer’s Center Uniwersytetu Kingston. Dołączył też do dwunastu artystów, którzy swoimi pracami wzbogacili wystawę Portable Landscapes: Memories and Imaginaries of Refugee Modernism w nowojorskiej The James Gallery. Oprócz prac współczesnych twórców prezentowała ona materiały archiwalne i dzieła łotewskich emigrantów oraz wysiedlonych artystów tworzących w czasach Holokaustu i sowieckiej okupacji.
Tom ale nie to nie jest pierwszym spotkaniem Bohdana Zadury z Siemionem Chaninem. Polski poeta, prozaik, krytyk i tłumacz literacki z języków angielskiego, rosyjskiego, ukraińskiego i węgierskiego dokonywał już przekładów wierszy łotewskiego twórcy. Bohdan Zadura od lat współpracuje z Biurem Literackim, gdzie opublikował ponad trzydzieści swoich książek, także przekładowych, w tym antologie ukraińską i węgierską. Jest laureatem licznych polskich i zagranicznych nagród, w tym: Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius (2011), Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. H. Skoworody (2014) oraz Nagrody im. C.K. Norwida (2015). W 2018 roku został uhonorowany Silesiusem za całokształt twórczości.
