Poświęcenie hetmana, Lajos Grendel

„Lubi­my pocz­tów­ko­we wido­ki z nie swo­ich okien” – pomy­śla­łam, przy­glą­da­jąc się takie­mu, w kolo­rach pur­pu­ry i gra­na­tu – niby pro­ste paski, pozio­mo uło­żo­ne ku hory­zon­to­wi. I wła­śnie wte­dy wpa­dła w moje ręce książ­ka Poświę­ce­nie het­ma­na Lajo­sa Gren­de­la, węgier­skie­go pisa­rza, uro­dzo­ne­go na Sło­wa­cji.

Pej­zaż za oknem wyblakł, po czym znikł zupeł­nie.

Czu­łam się, jak­bym jecha­ła tram­wa­jem linii pięć, byle dalej od osie­dla, gdzie miesz­kał boha­ter jed­ne­go z opo­wia­dań, byle dalej od jego Bra­ty­sła­wy. Mimo­wol­nie widzia­łam ją przez okna sta­re­go tram­wa­ju, a może zresz­tą to była i nowa ško­da. I tyl­ko ta dziew­czy­na… Esz­ter, „od razu się roze­bra­ła, coś jesz­cze wypi­li, a potem zwró­ci­ła się do Fera z dziw­ną proś­bą: żeby zgwał­cił ją jesz­cze raz, tak samo bru­tal­nie jak wte­dy na podwó­rzu. I tak to było.”

To nie jest jed­na z tych ksią­żek, pod­czas lek­tu­ry któ­rych moż­na odnieść wra­że­nie, że sło­wa wydru­ko­wa­ne na jej kart­kach znik­ną razem z ostat­nią prze­czy­ta­ną stro­ną. Może­my sobie zamy­kać i otwie­rać. Będą tym bar­dziej. Będą powo­do­wać – Złość? Cynizm? Nie­smak? Pró­bu­jąc, uzbro­iw­szy się w nie, naśla­do­wać pisa­rza, moż­na by napi­sać: „Na powierzch­ni nad­re­al­no­ści wytrą­ca się tutaj osad sur­re­ali­zmu, nie­do­rzecz­no­ści, dzi­wac­twa”, więc wła­ści­wie – prze­ciw cze­mu tu się bun­to­wać?

W koń­cu, czy nie jest tak, że skądś już zna­my czło­wie­ka, któ­ry żyje o trzy lata póź­niej, niż jest teraz, gdzieś mu te trzy lata zagi­nę­ły, wypa­ro­wa­ły z rze­czy­wi­sto­ści („Ten dowód jest nie­waż­ny. (…). – Nie­moż­li­we – powie­dzia­łem. – Ten dowód oso­bi­sty tra­ci waż­ność w 1989. Przy­pad­kiem to wiem. (…) – Dobrze pan wie… Pań­ski dowód stra­cił waż­ność w 1989 (…). To wystar­czy­ło, żeby mnie zno­kau­to­wał. Jak to? – mia­łem ocho­tę spy­tać. – Jak to moż­li­we?”), czło­wie­ka, któ­ry „obec­nie zaj­mu­je się nie­skoń­czo­no­ścią” i nie pro­si o nic inne­go, „tyl­ko żebym prze­czy­tał jego ręko­pis i póź­niej powie­dział o nim kil­ka słów” i nie da nam spo­ko­ju, ponie­waż nie lubi się narzu­cać i jest nie­śmia­ły, czy w koń­cu tę parę, wiecz­nie „scho­wa­ną w pasa­żu, gdzie jest tro­chę cie­plej i może się cało­wać, nie tra­cąc z oczu przy­stan­ku”, dopó­ki ona nie spo­ty­ka Fera…

No dobrze, sły­sze­li­śmy o nich już wcze­śniej, z innych ksią­żek, z fil­mów, z pio­se­nek, ale może nie wzię­li­śmy sobie ich histo­rii do sie­bie. Nie chcia­ło nam się krzy­czeć: PRZESTAŃ O TYM MÓWIĆ, JA JUŻ TO WIEM!

Tutaj chcia­ło mi się krzyk­nąć w ten spo­sób, nie na znak pro­te­stu prze­ciw­ko bra­ku zasko­cze­nia, powie­la­nym wąt­kom, nie­buj­nej wyobraź­ni auto­ra, ale dla­te­go, że ten świat okra­da, i to jak­by dosłow­nie, że ma się ocho­tę na szyb­ko prze­szu­kać kie­sze­nie, port­fel, szaf­ki, pobiec do ban­ku, zadzwo­nić do pra­cy, na para­fię… Dla­te­go, że ta Bra­ty­sła­wa taka tania, za pięć­dzie­siąt koron, tań­sza niż dłu­go­pis z pły­wa­ją­cą gło­wą, zato­pio­ną w ole­ju, któ­ry moż­na kupić w tam­tej­szym muzeum.

W koń­cu dla­te­go, że świat taki tani, a chcia­ło­by się prze­cież, z tym „wiecz­nie mło­dym Sartre’m” myśleć o absur­dzie jako o modzie, przy­go­dzie, este­ty­ce…

Oglą­dać tyl­ko pocz­tów­ko­we wido­ki z nie swo­ich okien.