Co ciekawiło mnie u Seamusa Heaneya, kiedy zaczynałem go tłumaczyć?

Ciekawiło mnie, zwłaszcza z początkiem lat siedemdziesiątych, czemu to Heaney zawdzięcza, już wtedy całkiem pokaźną, reputację. Wydawało mi się, że najlepszy jest w jego pokoleniu Derek Mahon. Heaney był na moje ucho “drugi” albo “trzeci”, a jego sztandarowe i najchętniej wtedy przedrukowywane wiersze z dwóch pierwszych książek – Death of a Naturalist (1966) i Door into the Dark (1969) – takie jak “Digging”, “Follower”, a nawet “Bogland”, kiedy je już jako tako zrozumiałem (to jest, przetłumaczyłem), budziły we mnie wątpliwości. Powodem był pewien rodzaj sentymentów, czy wręcz niejaki sentymentalizm i nadmierna, jak mi się wydawało, deklaratywność. W innych wierszach, opisujących odchodzące w przeszłość wiejskie zatrudnienia albo metody pracy, nastrój miał coś z nostalgii i sielanki. W Polsce wpisywały się one na dobitkę w nurt naszej “literatury wiejskiej”, co wówczas było niemal synonimem literatury fałszywie zaangażowanej i nazbyt mocno wspieranej przez oficjalną politykę kulturalną, by chciało się taki koncept wiejskości obdarzyć zaufaniem. Angielszczyzna natomiast – zwłaszcza angielszczyzna “oficjalna”, przesycona realiami i etosem middle class – przechodziła z końcem lat sześćdziesiątych coś w rodzaju moralno-społecznej czkawki. Krytyce doskwierał brak literatury pokazującej kawałek “prawdziwego życia”, dającej się w dodatku czytać z pożytkiem i przyjemnością, również w szkole. A tu nagle – w jednym pokoleniu – takie zatrzęsienie poetów “plebejskich”: Dunn ze swoją “Terry Street” i miastem Hull, Harrison ze “Szkołą elokwencji” i miastem Leeds, i Heaney ze swoją farmą i okręgiem Derry. Wydrukowałem z tamtych przekładów tylko kilka – między innymi “Strzecharza”, który po angielsku nazywa się “Thatcher”, “Śmierć naturalisty” (“Death of a Naturalist”), “Następcę” (“Follower”), “Wyjętego spod prawa” (“The Outlaw”), “Opowiadanie żony” (“The Wife’s Tale”) – ale większość, z przekładowego punktu widzenia, i tak trochę przedwcześnie. Moja niepewność nie stopniała nawet wówczas, kiedy uznałem, że dużo lepiej tych wierszy nie przełożę. Substancję wątpliwości ilustruje już pierwszy dystych wiersza “Kopać” (“Digging”) –

Pomiędzy kciukiem a wskazującym palcem
tkwi przysadziste pióro; jak spluwa w garści.

– od którego zaczynał się debiutancki tomik Heaneya. Przy pewnej empatii mieszkańca PRL-u dla pisarza, mieszkającego wtedy jeszcze w Irlandii Północnej (Heaney przeniósł się na stałe do Republiki w roku 1972) i należącego do “katolickiej mniejszości”, jego deklaracja i porównanie budziły we mnie mieszane uczucia. Acz chyba i dziś, wbrew dokonującej się w tamtych dwóch linijkach “militaryzacji” świata (w ogóle znamiennej dla wczesnego języka poetyckiego Heaneya), czytam tę “spluwę w garści” przede wszystkim jako świadectwo determinacji, i bezradności, pozaliterackiej.

[…]