recenzje / IMPRESJE

Co ciekawiło mnie u Seamusa Heaneya, kiedy zaczynałem go tłumaczyć?

Piotr Sommer

 Fragment posłowia do książki Seamusa Heaneya Kolejowe dzieci.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Ciekawiło mnie, zwłaszcza z początkiem lat siedemdziesiątych, czemu to Heaney zawdzięcza, już wtedy całkiem pokaźną, reputację. Wydawało mi się, że najlepszy jest w jego pokoleniu Derek Mahon. Heaney był na moje ucho “drugi” albo “trzeci”, a jego sztandarowe i najchętniej wtedy przedrukowywane wiersze z dwóch pierwszych książek – Death of a Naturalist (1966) i Door into the Dark (1969) – takie jak “Digging”, “Follower”, a nawet “Bogland”, kiedy je już jako tako zrozumiałem (to jest, przetłumaczyłem), budziły we mnie wątpliwości. Powodem był pewien rodzaj sentymentów, czy wręcz niejaki sentymentalizm i nadmierna, jak mi się wydawało, deklaratywność. W innych wierszach, opisujących odchodzące w przeszłość wiejskie zatrudnienia albo metody pracy, nastrój miał coś z nostalgii i sielanki. W Polsce wpisywały się one na dobitkę w nurt naszej “literatury wiejskiej”, co wówczas było niemal synonimem literatury fałszywie zaangażowanej i nazbyt mocno wspieranej przez oficjalną politykę kulturalną, by chciało się taki koncept wiejskości obdarzyć zaufaniem. Angielszczyzna natomiast – zwłaszcza angielszczyzna “oficjalna”, przesycona realiami i etosem middle class – przechodziła z końcem lat sześćdziesiątych coś w rodzaju moralno-społecznej czkawki. Krytyce doskwierał brak literatury pokazującej kawałek “prawdziwego życia”, dającej się w dodatku czytać z pożytkiem i przyjemnością, również w szkole. A tu nagle – w jednym pokoleniu – takie zatrzęsienie poetów “plebejskich”: Dunn ze swoją “Terry Street” i miastem Hull, Harrison ze “Szkołą elokwencji” i miastem Leeds, i Heaney ze swoją farmą i okręgiem Derry. Wydrukowałem z tamtych przekładów tylko kilka – między innymi “Strzecharza”, który po angielsku nazywa się “Thatcher”, “Śmierć naturalisty” (“Death of a Naturalist”), “Następcę” (“Follower”), “Wyjętego spod prawa” (“The Outlaw”), “Opowiadanie żony” (“The Wife’s Tale”) – ale większość, z przekładowego punktu widzenia, i tak trochę przedwcześnie. Moja niepewność nie stopniała nawet wówczas, kiedy uznałem, że dużo lepiej tych wierszy nie przełożę. Substancję wątpliwości ilustruje już pierwszy dystych wiersza “Kopać” (“Digging”) –

Pomiędzy kciukiem a wskazującym palcem
tkwi przysadziste pióro; jak spluwa w garści.

– od którego zaczynał się debiutancki tomik Heaneya. Przy pewnej empatii mieszkańca PRL-u dla pisarza, mieszkającego wtedy jeszcze w Irlandii Północnej (Heaney przeniósł się na stałe do Republiki w roku 1972) i należącego do “katolickiej mniejszości”, jego deklaracja i porównanie budziły we mnie mieszane uczucia. Acz chyba i dziś, wbrew dokonującej się w tamtych dwóch linijkach “militaryzacji” świata (w ogóle znamiennej dla wczesnego języka poetyckiego Heaneya), czytam tę “spluwę w garści” przede wszystkim jako świadectwo determinacji, i bezradności, pozaliterackiej.

[…]

O AUTORZE

Piotr Sommer

Urodzony 13 kwietnia 1948 roku w Wałbrzychu. Poeta, redaktor, tłumacz. Autor kilkunastu książek własnych i kilkunastu przekładowych. Tłumaczył poetów amerykańskich, angielskich, irlandzkich, szkockich i polskich. Od 1976 roku do 2022 pracował w redakcji „Literatury na Świecie”. Mieszka pod Warszawą.

powiązania

Słoń i kwiat

dzwieki / WYDARZENIA Brian Patten Piotr Sommer

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Piotra Sommera podczas Portu Wrocław 2010.

WIĘCEJ

Piosenka dni i nocy

dzwieki / WYDARZENIA Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Piotr Sommer

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Piotra Sommera i Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego podczas Portu Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Dziecinada

dzwieki / WYDARZENIA Piotr Sommer Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Zbigniewa Macheja i Piotra Sommera podczas Portu Wrocław 2008.

WIĘCEJ

Autoportret

dzwieki / WYDARZENIA August Kleinzahler Piotr Sommer

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Augusta Kleinzahlera i Piotra Sommera podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

O krok od nich

dzwieki / WYDARZENIA Piotr Sommer

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Piotra Sommera podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Rozbiórka

dzwieki / WYDARZENIA Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Sośnicki Dariusz Suska Jacek Dehnel Jerzy Jarniewicz Krzysztof Siwczyk Marcin Sendecki Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Piotr Sommer Ryszard Krynicki Tadeusz Pióro Urszula Kozioł Wojciech Bonowicz Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Urszuli Kozioł, Ryszarda Krynickiego, Bohdana Zadury, Piotra Sommera, Jerzego Jarniewicza, Zbigniewa Macheja, Andrzeja Sosnowskiego, Tadeuszy Pióry, Darka Foksa, Wojciecha Bonowicza, Marcina Sendeckiego, Dariusza Suski, Mariusza Grzebalskiego, Dariusza Sośnickiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik i Jacka Dehnela podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Tribute to D. J. Enright

dzwieki / WYDARZENIA D.J. Enright Piotr Sommer

Zapis spotkania autorskiego poświęconego pamięci D.J. Enrighta podczas Portu Legnica 2003.

WIĘCEJ

Wąskie gardło klepsydry

wywiady / O PISANIU Jerzy Jarniewicz Mark Ford Piotr Sommer

Rozmowa Jerzego Jarniewicza i Piotra Sommera z Markiem Fordem opublikowana w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Długie powroty D. J. Enrighta. Fragmenty posłowia Piotra Sommera

recenzje / KOMENTARZE Piotr Sommer

Fragment posłowia Piotra Sommera do książki Raj w obrazkach D.J. Enrighta, która ukazała się nakładem Biura Literackiego w 2008 roku.

WIĘCEJ

Kawa po irlandzku

recenzje / ESEJE Paweł Sarna

Recenzja Pawła Sarny z książki Kolejowe dzieci Seamusa Heaneya.

WIĘCEJ

Przed słowem: Kamienie w strumieniu, pismo na piasku

recenzje / IMPRESJE Jerzy Jarniewicz

Esej Jerzego Jarniewicza towarzyszący premierze książki Kolejowe dzieci Seamusa Heaney’a.

WIĘCEJ

Od obelisku do krawędzi skały. O dwóch przekładach z Heaneya

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recenzja Jakuba Skurtysa z książki Kolejowe dzieci Seamusa Heaneya.

WIĘCEJ

Żarłoczna panna P.

recenzje / ESEJE Agnieszka Wolny-Hamkało

Recenzja Agnieszki Wolny-Hamkało z książki Zapisy rozmów. Wywiady z poetami brytyjskimi Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Gdzie indziej jest teraz

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy z książki Zapisy rozmów Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Człowiek, my, nasza prawda

recenzje / IMPRESJE Piotr Matywiecki

Recenzja Piotra Matywieckiego z książki Dni i noce Piotra Sommera.

WIĘCEJ

U boku dni

recenzje / ESEJE Grzegorz Jankowicz

Recenzja Grzegorza Jankowicza z książki Dni i noce Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Czas przeszły, czas teraźniejszy

recenzje / ESEJE Mateusz Kotwica

Recenzja Mateusza Kotwicy z książki Dni i noce Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Wyrazy, co mają wciąż wyrażać trwanie

recenzje / ESEJE Jakub Ekier

Recenzja Jakuba Ekiera z książki Dni i noce Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Okienne lustra Piotra Sommera

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy z książki O krok od nich Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Amerykanie według Sommera

recenzje / ESEJE Jacek Gutorow

Recenzja Jacka Gutorowa z książki O krok od nich Piotra Sommera.

WIĘCEJ